BOK Mens & Omgeving 24/25
Literatuur: “Sociale Psychologie” Vonk & Hoorens, 2022
Inhoudsopgave
Week 1 Zelfkennis & zelfevaluatie.................................................................................................................. 2
De student kan uitleggen wat zelfbewustzijn, zelfkennis, de bronnen van zelfkennis en zelfwaardering zijn en
kan deze herkennen in een korte casus................................................................................................................3
1 tentamenvraag..............................................................................................................................................3
De student kan de bronnen van zelfkennis beschrijven.......................................................................................5
De student kan de vier zelfevaluatiemotieven uitleggen en herkennen in een korte casus. ...............................7
2 tentamenvragen............................................................................................................................................7
De student kan zelf-complexiteit uitleggen en beschrijven welke gevolgen dit kan hebben voor een persoon.
............................................................................................................................................................................10
1 tentamenvraag............................................................................................................................................10
De student kan de sociale vergelijkingstheorie van Festinger (1954) en de Sociometer-theorie beschrijven en
wat de relatie is met het zelfbeeld.....................................................................................................................10
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................10
Week 2 Zelfpresentatie en attributie............................................................................................................ 13
De student kan de verschillende motieven voor zelfpresentatie en de gevolgen daarvan herkennen in een
korte casus. ......................................................................................................................................................13
1 tentamenvraag............................................................................................................................................13
De student kan beschrijven hoe we anderen waarnemen, hoe sociale categorisatie werkt en welke relatie
sociale categorisatie heeft met stereotypen......................................................................................................14
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................14
De student kan de verschillende vormen van attributie herkennen in een korte casus.....................................16
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................16
De student kan de fundamentele attributiefout en self-serving bias uitleggen en herkennen in een casus.....17
1 tentamenvraag............................................................................................................................................17
Week 3 Attitude........................................................................................................................................... 18
De student kan de verschillende componenten van attitude herkennen in een korte casus. ..........................18
1 tentamenvraag............................................................................................................................................18
De student kan evaluatieve conditionering beschrijven en herkennen in een korte casus................................23
1 tentamenvraag............................................................................................................................................23
De student kan de theorie van cognitieve dissonantie van Festinger (1957) beschrijven. ...............................25
1 tentamenvraag............................................................................................................................................25
De student kan de theorie van gepland gedrag en het Elaboration Likelihood Model (ELM) beschrijven en
herkennen in een korte casus.............................................................................................................................26
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................26
Week 4 Weerstand, denkfouten & gewoontes..............................................................................................29
De student kan verschillende vormen van weerstand herkennen in een korte casus en kan beschrijven hoe
deze verminderd kunnen worden.......................................................................................................................29
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................29
De student kan beschrijven hoe gewoontegedrag ontstaat. ............................................................................30
1 tentamenvraag............................................................................................................................................30
, De student kan verschillende biases, heuristieken en fallacies herkennen in een korte casus. .........................32
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................32
Week 5 Conformisme & groepsdynamica..................................................................................................... 38
De student kan het verschil tussen informationeel en normatief conformisme uitleggen en kan beide
herkennen in een korte casus. ...........................................................................................................................38
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................38
De student kan het verschil tussen injunctieve en descriptieve groepsnormen beschrijven en kan deze
herkennen in een korte casus. ..........................................................................................................................38
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................38
De student kan groepscohesie, groepspolarisatie en groupthink uitleggen en de gevolgen hiervan herkennen
in een korte casus...............................................................................................................................................39
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................39
De student kan uitleggen wat sociale facilitatie en social loafing inhouden en kan deze herkennen in een
korte casus..........................................................................................................................................................39
1 tentamenvraag............................................................................................................................................39
De student kan uitleggen wat sociale dilemma's, de blillikheidstheorie en structurele en niet-structurele
oplossingen zijn om coöperatief gedrag hierin te bevorderen...........................................................................41
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................41
Week 6 Gedragsverandering volgens Cialdini................................................................................................ 45
De student kan de beïnvloedingsprincipes van Cialdini en de bijbehorende technieken uitleggen en herkennen
in een korte casus...............................................................................................................................................45
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................45
1 tentamenvraag............................................................................................................................................45
De student kan uitleggen wat (re-)framing inhoudt en kan het verschil tussen win-frames en loss-frames
uitleggen. .........................................................................................................................................................46
1 tentamenvraag............................................................................................................................................46
Week 7 Nudge............................................................................................................................................. 47
De student kan de 6 principes van een Nudge volgens het libertair paternalisme herkennen uit een korte
casus en weet in welke context een Nudge het beste toegepast kan worden. .................................................47
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................47
Week 8 Culturele Psychologie....................................................................................................................... 48
De student kan het verschil tussen een hoge en een lage context cultuur en de contacthypothese beschrijven.
............................................................................................................................................................................48
1 tentamenvraag............................................................................................................................................48
De student kan het verschil tussen de dimensies van Hofstede en het GLOBE model beschrijven en beiden
herkennen in een korte casus.............................................................................................................................49
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................49
De student kan de vier acculturatiestrategieën van Berry herkennen in een korte casus. ...............................52
1 tentamenvraag............................................................................................................................................52
Week 1 Zelfkennis & zelfevaluatie
Literatuur: Sociale Psychologie (Vonk & Hoorens, 2022)
H2
,1.1
De student kan uitleggen wat zelfbewustzijn, zelfkennis, de
bronnen van zelfkennis en zelfwaardering zijn en kan deze
herkennen in een korte casus.
1 tentamenvraag
Zelfbewustzijn
- Publiek zelfbewustzijn
Je bekijkt jezelf door de ogen van een denkbeeldig publiek, het
bewustzijn van jezelf in relatie tot anderen.
VB: je bent op een feestje en vraagt jezelf af wat anderen van je
kledingstijl zouden vinden, hierbij ligt de focus vaker op fouten. Je
oordeelt dus als het ware over jezelf.
- Privé zelfbewustzijn
Je aandacht is gericht op de ‘binnenkant’ (gedachten en gevoelens),
dit gaat meer over persoonlijke reflectie.
VB: je leest een boek en denkt “dit vind ik een leuk boek”. Of je bent
aan het sporten en kan hogere gewichten aan, dus “ik zal wel sterk
zijn”.
- Verhoogd zelfbewustzijn
Het zelfbewustzijn van mensen gaat omhoog wanneer ze over
zichzelf nadenken, maar ook wanneer zij zichzelf in een spiegel zien
of gefilmd worden.
- Effect verhoogd zelfbewustzijn
Men toetst hen gedrag meer aan hun eigen normen en
waarden.
VB: de camerabeelden van jezelf bij een zelfscan kassa
zorgen ervoor dat mensen al hun producten scannen.
- Nadelen van een verhoogd zelfbewustzijn
Het onderbreken van gedragsroutines; kan leiden tot
slechtere prestaties op taken die je normaliter
automatisch afhandelt. Verklaart mogelijk waarom men
slechter presteert wanneer andere veel van hen lijken te
verwachten.
VB: “bezwijken onder druk”, topvoetballers die normaliter
goed scoren maar bij een belangrijke strafschop het doel
mist.
Ook kan het leiden tot angst en depressieve gevoelens
Zelfkennis
De kennis die men heeft over zichzelf mogelijk gemaakt door inzicht dat
men heeft in eigen gedachten, gevoelens en gedragingen.
Bronnen van zelfkennis en zelfwaardering
- Introspectie
- Proprioceptie
, - Zelfperceptie
Zelfwaardering
Buiten de kennis die men over zichzelf heeft, heeft men ook een
‘algemene evaluatie’ van zichzelf.
- Relatief hoge zelfwaardering
Wanneer men meestal tevreden is met zichzelf en zichzelf
doorgaans beschouwt als een leuk, goed, aardig persoon.
- Relatief lage zelfwaardering
Wanneer men regelmatig twijfelt aan eigen capaciteiten of zich
zorgen maakt of zij goed genoeg zijn.
Meerdere aspecten van zelfwaardering waarin men kan
verschillen
- Expliciete (bewuste) zelfwaardering
Wat je meet als je mensen vraagt hoe ze over zichzelf denken.
- Impliciete (onbewuste) zelfwaardering
Aspecten die niet tot uiting komen bij een vraag, maar aan het licht
komen in zogeheten indirecte metingen of lichaamstaal.
- Stabiele (expliciete) zelfwaardering
Deze ZW fluctueert weinig. Meting van hoe een persoon nu over
zichzelf denkt toont wanneer je dat over een tijdje weer doet weinig
schommelingen.
- Instabiele zelfwaardering
Contingentie van zelfwaardering
De mate waarin ZW afhangt van het bereiken van een bepaalde
standaard in bijvoorbeeld prestaties, sociale goedkeuring of uiterlijk.
- Hoge contingentie van ZW
Zelfwaardering gaat omhoog bij het halen van een goed cijfer maar
ook omlaag als zij niet worden uitgenodigd voor een feestje.
- Lage contingentie van ZW
Voorbeelden van leefgebieden waaraan zelfwaardering kan zijn
gekoppeld
- Prestaties en succes (BV: werk, sport, studie of geld,
macht, diploma etc)
- Sociale goedkeuring en “erbij horen” (BV: goede relaties
met verwanten, een partner of vrienden)
- Uiterlijk (BV: met name “mooi” en “slank” zijn)
- Innerlijke standaard (BV: ethisch hoogstaande normen
waarmaken of trouw zijn aan jezelf en zelfontwikkeling)
Uiting zelfwaardering
Lage zelfwaardering
- Wegkijken
- Gespannen houding
Literatuur: “Sociale Psychologie” Vonk & Hoorens, 2022
Inhoudsopgave
Week 1 Zelfkennis & zelfevaluatie.................................................................................................................. 2
De student kan uitleggen wat zelfbewustzijn, zelfkennis, de bronnen van zelfkennis en zelfwaardering zijn en
kan deze herkennen in een korte casus................................................................................................................3
1 tentamenvraag..............................................................................................................................................3
De student kan de bronnen van zelfkennis beschrijven.......................................................................................5
De student kan de vier zelfevaluatiemotieven uitleggen en herkennen in een korte casus. ...............................7
2 tentamenvragen............................................................................................................................................7
De student kan zelf-complexiteit uitleggen en beschrijven welke gevolgen dit kan hebben voor een persoon.
............................................................................................................................................................................10
1 tentamenvraag............................................................................................................................................10
De student kan de sociale vergelijkingstheorie van Festinger (1954) en de Sociometer-theorie beschrijven en
wat de relatie is met het zelfbeeld.....................................................................................................................10
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................10
Week 2 Zelfpresentatie en attributie............................................................................................................ 13
De student kan de verschillende motieven voor zelfpresentatie en de gevolgen daarvan herkennen in een
korte casus. ......................................................................................................................................................13
1 tentamenvraag............................................................................................................................................13
De student kan beschrijven hoe we anderen waarnemen, hoe sociale categorisatie werkt en welke relatie
sociale categorisatie heeft met stereotypen......................................................................................................14
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................14
De student kan de verschillende vormen van attributie herkennen in een korte casus.....................................16
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................16
De student kan de fundamentele attributiefout en self-serving bias uitleggen en herkennen in een casus.....17
1 tentamenvraag............................................................................................................................................17
Week 3 Attitude........................................................................................................................................... 18
De student kan de verschillende componenten van attitude herkennen in een korte casus. ..........................18
1 tentamenvraag............................................................................................................................................18
De student kan evaluatieve conditionering beschrijven en herkennen in een korte casus................................23
1 tentamenvraag............................................................................................................................................23
De student kan de theorie van cognitieve dissonantie van Festinger (1957) beschrijven. ...............................25
1 tentamenvraag............................................................................................................................................25
De student kan de theorie van gepland gedrag en het Elaboration Likelihood Model (ELM) beschrijven en
herkennen in een korte casus.............................................................................................................................26
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................26
Week 4 Weerstand, denkfouten & gewoontes..............................................................................................29
De student kan verschillende vormen van weerstand herkennen in een korte casus en kan beschrijven hoe
deze verminderd kunnen worden.......................................................................................................................29
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................29
De student kan beschrijven hoe gewoontegedrag ontstaat. ............................................................................30
1 tentamenvraag............................................................................................................................................30
, De student kan verschillende biases, heuristieken en fallacies herkennen in een korte casus. .........................32
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................32
Week 5 Conformisme & groepsdynamica..................................................................................................... 38
De student kan het verschil tussen informationeel en normatief conformisme uitleggen en kan beide
herkennen in een korte casus. ...........................................................................................................................38
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................38
De student kan het verschil tussen injunctieve en descriptieve groepsnormen beschrijven en kan deze
herkennen in een korte casus. ..........................................................................................................................38
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................38
De student kan groepscohesie, groepspolarisatie en groupthink uitleggen en de gevolgen hiervan herkennen
in een korte casus...............................................................................................................................................39
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................39
De student kan uitleggen wat sociale facilitatie en social loafing inhouden en kan deze herkennen in een
korte casus..........................................................................................................................................................39
1 tentamenvraag............................................................................................................................................39
De student kan uitleggen wat sociale dilemma's, de blillikheidstheorie en structurele en niet-structurele
oplossingen zijn om coöperatief gedrag hierin te bevorderen...........................................................................41
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................41
Week 6 Gedragsverandering volgens Cialdini................................................................................................ 45
De student kan de beïnvloedingsprincipes van Cialdini en de bijbehorende technieken uitleggen en herkennen
in een korte casus...............................................................................................................................................45
3 tentamenvragen..........................................................................................................................................45
1 tentamenvraag............................................................................................................................................45
De student kan uitleggen wat (re-)framing inhoudt en kan het verschil tussen win-frames en loss-frames
uitleggen. .........................................................................................................................................................46
1 tentamenvraag............................................................................................................................................46
Week 7 Nudge............................................................................................................................................. 47
De student kan de 6 principes van een Nudge volgens het libertair paternalisme herkennen uit een korte
casus en weet in welke context een Nudge het beste toegepast kan worden. .................................................47
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................47
Week 8 Culturele Psychologie....................................................................................................................... 48
De student kan het verschil tussen een hoge en een lage context cultuur en de contacthypothese beschrijven.
............................................................................................................................................................................48
1 tentamenvraag............................................................................................................................................48
De student kan het verschil tussen de dimensies van Hofstede en het GLOBE model beschrijven en beiden
herkennen in een korte casus.............................................................................................................................49
2 tentamenvragen..........................................................................................................................................49
De student kan de vier acculturatiestrategieën van Berry herkennen in een korte casus. ...............................52
1 tentamenvraag............................................................................................................................................52
Week 1 Zelfkennis & zelfevaluatie
Literatuur: Sociale Psychologie (Vonk & Hoorens, 2022)
H2
,1.1
De student kan uitleggen wat zelfbewustzijn, zelfkennis, de
bronnen van zelfkennis en zelfwaardering zijn en kan deze
herkennen in een korte casus.
1 tentamenvraag
Zelfbewustzijn
- Publiek zelfbewustzijn
Je bekijkt jezelf door de ogen van een denkbeeldig publiek, het
bewustzijn van jezelf in relatie tot anderen.
VB: je bent op een feestje en vraagt jezelf af wat anderen van je
kledingstijl zouden vinden, hierbij ligt de focus vaker op fouten. Je
oordeelt dus als het ware over jezelf.
- Privé zelfbewustzijn
Je aandacht is gericht op de ‘binnenkant’ (gedachten en gevoelens),
dit gaat meer over persoonlijke reflectie.
VB: je leest een boek en denkt “dit vind ik een leuk boek”. Of je bent
aan het sporten en kan hogere gewichten aan, dus “ik zal wel sterk
zijn”.
- Verhoogd zelfbewustzijn
Het zelfbewustzijn van mensen gaat omhoog wanneer ze over
zichzelf nadenken, maar ook wanneer zij zichzelf in een spiegel zien
of gefilmd worden.
- Effect verhoogd zelfbewustzijn
Men toetst hen gedrag meer aan hun eigen normen en
waarden.
VB: de camerabeelden van jezelf bij een zelfscan kassa
zorgen ervoor dat mensen al hun producten scannen.
- Nadelen van een verhoogd zelfbewustzijn
Het onderbreken van gedragsroutines; kan leiden tot
slechtere prestaties op taken die je normaliter
automatisch afhandelt. Verklaart mogelijk waarom men
slechter presteert wanneer andere veel van hen lijken te
verwachten.
VB: “bezwijken onder druk”, topvoetballers die normaliter
goed scoren maar bij een belangrijke strafschop het doel
mist.
Ook kan het leiden tot angst en depressieve gevoelens
Zelfkennis
De kennis die men heeft over zichzelf mogelijk gemaakt door inzicht dat
men heeft in eigen gedachten, gevoelens en gedragingen.
Bronnen van zelfkennis en zelfwaardering
- Introspectie
- Proprioceptie
, - Zelfperceptie
Zelfwaardering
Buiten de kennis die men over zichzelf heeft, heeft men ook een
‘algemene evaluatie’ van zichzelf.
- Relatief hoge zelfwaardering
Wanneer men meestal tevreden is met zichzelf en zichzelf
doorgaans beschouwt als een leuk, goed, aardig persoon.
- Relatief lage zelfwaardering
Wanneer men regelmatig twijfelt aan eigen capaciteiten of zich
zorgen maakt of zij goed genoeg zijn.
Meerdere aspecten van zelfwaardering waarin men kan
verschillen
- Expliciete (bewuste) zelfwaardering
Wat je meet als je mensen vraagt hoe ze over zichzelf denken.
- Impliciete (onbewuste) zelfwaardering
Aspecten die niet tot uiting komen bij een vraag, maar aan het licht
komen in zogeheten indirecte metingen of lichaamstaal.
- Stabiele (expliciete) zelfwaardering
Deze ZW fluctueert weinig. Meting van hoe een persoon nu over
zichzelf denkt toont wanneer je dat over een tijdje weer doet weinig
schommelingen.
- Instabiele zelfwaardering
Contingentie van zelfwaardering
De mate waarin ZW afhangt van het bereiken van een bepaalde
standaard in bijvoorbeeld prestaties, sociale goedkeuring of uiterlijk.
- Hoge contingentie van ZW
Zelfwaardering gaat omhoog bij het halen van een goed cijfer maar
ook omlaag als zij niet worden uitgenodigd voor een feestje.
- Lage contingentie van ZW
Voorbeelden van leefgebieden waaraan zelfwaardering kan zijn
gekoppeld
- Prestaties en succes (BV: werk, sport, studie of geld,
macht, diploma etc)
- Sociale goedkeuring en “erbij horen” (BV: goede relaties
met verwanten, een partner of vrienden)
- Uiterlijk (BV: met name “mooi” en “slank” zijn)
- Innerlijke standaard (BV: ethisch hoogstaande normen
waarmaken of trouw zijn aan jezelf en zelfontwikkeling)
Uiting zelfwaardering
Lage zelfwaardering
- Wegkijken
- Gespannen houding
