A1 – Risicofactoren
Hypertensie
Bloeddruk > 140/90 mmHg
Coronaire sclerose: verharding van kransslagaders die de hartspier van zuurstof en energie voorzien.
→ Kan gevolg van hypertensie zijn.
Primaire/essentiële hypertensie:
- Oorzaak onbekend
- Vaak multifactorieel: genetisch + omgeving
- Vloeistofbalans, HMV en vaatwandtonus verstoord
Secundaire hypertensie:
- Oorzaak bekend (renovasculair, endocrien)
o Syndroom van Conn: primaire hyperaldosteronisme: onvermogen van nieren om
water en natrium uit te scheiden (door adenoom) → hypernatriëmie, hypokaliëmie
Oorzaken
Coarctatio aortae:
- Congenitale vernauwing van de aorta
- Hypertensie in bovenste lichaamshelft, normale bloeddruk in onderste lichaamshelft
Renovasculaire hypertensie:
- Vernauwing in nierarterie
- Achter vernauwing daalt de bloeddruk → RAAS-systeem geactiveerd
Hypertensie bij vrouwen:
- Zwangerschap
- Menopauze: verlaagde oestrogeenspiegels
- Anticonceptie, oestrogenen, roken, >35 jaar → grotere kans embolie
- Nierarteriestenose (FMD)
Dropmisbruik:
- Overmaat cortisol
- Natrium- en vochtretentie en kaliumexcretie
Bloeddrukverhogende middelen:
- NSAIDs
- Orale anticonceptiva
- Alcohol
- Naproxen (niet-steroïde ontstekingsremmer)
Syndroom van Cushing:
- Overmaat cortisol (wss door toename productie angiotensinogeen)
Gevolgen
Hypertensieve crisis: zeer ernstig verhoogde bloeddruk (>200/120 mmHg)
- Hypertensief noodgeval: snelle en gecontroleerde bloeddrukverlaging is noodzakelijk met
intraveneuze middelen (acute orgaanschade)
, - Hypertensieve urgentie: wenselijk hoge bloeddruk binnen enkele uren te verlagen
(orgaanschade voorkomen)
Gevolgen
Atheroclerose, LV-hypertrofie, beroerte, infarct, hartfalen, nierschade, blindheid
Maligne hypertensie: snelle, zeer sterke stijging van diastolische bloeddruk → ernstig/dodelijk
Ambulante meting: bloeddruk wordt 24 uur gemeten
BP30-meting: thuismeting voor 30 minuten
→ Witte-jassen-effect: 135 mmHg is afkapwaarde
Behandeling
Bloeddruk >180 (in spreekkamer) is altijd indicatie voor behandeling.
Streefwaarde: Streefwaarde:
- Praktijkmeting: <140/90 mmHg - Normaal: <140 mmHg
- Thuismeting: <135/85 mmHg - 70-plussers: 150-160 mmHg
- Ambulante meting: <130/80 mmHg - DM, nierschade, cardiovasculair: <130 mmHg
Soorten antihypertensiva:
- ACE-remmer (-pril):
o Nierfunctiebehoud op lange termijn (dus geven aan DM patiënten)
o Bijwerking = kuchje → ARB geven (niet gelijk want kosten en effectiviteit)
o NIET geven aan negroïde afkomst
- Beta-blokkers (-ol):
o Geeft erectiele dysfunctie bij mannen >50 jaar
- Calcium-antagonist (-ine):
o Bijwerking = enkeloedeem
- Diuretica (-ide):
o Bijwerking = veel plassen
Medicatie volgorde:
1. Thiazidediureticum of Ca-antagonist
2. Voeg ACE-remmer (/ARB) toe
3. Combineer thiazidediureticum, ACE-remmers en Ca-antagonist
4. Overweeg therapieresistente hypertensie
Conditie Voorkeursmedicatie
<50 jaar 1. ACE-remmer (ARB)
2. Toevoegen B-blokker
3. Toevoegen diureticum of Ca-antagonist
>70 jaar Diureticum/ Ca-antagonist/ ACE-remmers
Chronisch hartfalen 1. ACE-remmer
2. Toevoegen diureticum
3. Toevoegen B-blokker
Chronische nierschade ACE-remmer
DM 1. Thiazidediureticum
2. Toevoegen ACE-remmer
3. Toevoegen Ca-antagonist
Atriumfibrilleren/ AP B-blokker
Astma/ COPD Diureticum
Negroide afkomst Ca-antagonist en/of diureticum
, Hartinfarct in VG ACE-remmer
Overgewicht
Bij scheve verhouding tussen een hoog energiegebruik bij een lage behoefte.
Perifere adipositas: vet gelijkmatig verdeeld in subcutane vetweefsel (peer)
Centrale adipositas: verhoogde waist-hip ratio (appel). Buik rond, navel ondiep, weinig subcutaan
vet. Vet vooral rondom organen.
Gevolgen: gewrichtsklachten, slaapapneu, infertiliteit, complicaties zwangerschap, kanker, galstenen,
laag HDL, cardiovasculair, DM
BMI = kg/lengte
- <18,5: ondergewicht
- 18,5-25,0: gezond gewicht
- 25,0-29,9: overgewicht
- >30,0: obesitas (=veel vrije vetzuren in bloed → oxidatieve stress in cellen)
Leefstijl: gezonde voeding + 150 min/week bewegen
Behandeling:
- Caloriebeperkend dieet: afname rustmetabolisme
Roken
Zware roker: 20 sigaretten per dag
Pakjaar: aantal jaren dat men heeft gerookt x aantal pakjes sigaretten per dag
Sigaret: nicotine, teer, koolmonoxide, additieven
Nicotine:
- Stimuleert afgifte dopamine (beloningscentrum)
- Stimuleert afgifte adrenaline (→ verhoging hartslag, bloeddruk, bloedglucose en ademhaling)
- Verlaagd insulineafgifte (→ verminderde eetlust)
- Versnelde stofwisseling
- Verslavend
Risicofactoren: kanker, hart- en vaat, longziekten, complicaties operatie, risicozwangerschap,
onvruchtbaarheid, DM, oogaandoeningen
Stoppen met roken:
→ 2,5-6 kilo aankomen (energieverbruik neemt af)
20 min Daling bloeddruk en HF
12 uur CO-spiegel weer normaal
12 weken Verbetering bloedcirculatie
1-9 maanden Verdwijnen rokershoest
1 jaar Verhoogd risico myocardinfarct gehalveerd
5 jaar Risico beroerte gelijk aan niet-roker
10 jaar Verhoogd risico longkanker gehalveerd
15 jaar Risico hart- en vaatziekten gelijk aan niet-roker
Fagerström test: om ernst nicotineverslaving te bepalen
→ 0-10: 0 = niet afhankelijk van nicotine, 10 = sterk afhankelijk van nicotine (therapie aanbevolen)
, Medicatie
1e keus: nicotinevervangende middelen (NVM):
- Voor aanvang: roken volledig staken!
- 4-6 weken, daarna afbouwen. Max 3 maanden
- Contra-indicaties: AP, CVA, myocardinfarct, aritmieën
2e keus: nortriptyline en bupropion:
Nortriptyline:
- Antidepressivum
- Duurt 7-12 weken
- Leg stopdatum vast in 2e behandelweek
- Contra-indicatie: recent myocardinfarct
Bupropion:
- Start behandeling wanneer patiënt nog rookt
- Leg stopdatum vast in 2e behandelweek
- Duurt 7-9 weken
- Niet voor het slapen innemen
Varenicline (Champix):
- Nicotine receptorantagonist
Dyslipidemie
Sterk verhoogde cholesterolwaarden:
- TC > 8 mmol/L
- LDL > 5 mmol/L
Lever maakt cholesterol. De rest uit voeding gehaald: via darm opgenomen en door bloed naar lever
vervoerd door lipoproteïnen (vet-eiwitdeeltjes).
6 klassen lipoproteïnen:
- Chylomicronen: transporteren triglyceriden vanuit de darm
- VLDL: gevormd door lever, transporteren triglyceriden naar perifere weefsels
- IDL: een tussenvorm van VLDL en LDL
- LDL: bestaan hoofdzakelijk uit cholesterol en vervoert dit naar periferie
- HDL: vervoert cholesterol van periferie naar de lever
Oorzaken: inactiviteit, overgewicht, verzadigde vetten en transvetten in dieet, roken, genetisch
TC/HDL-ratio: risicoschatting
LDL-cholesterol: monitoring van behandeling
HDL = goede cholesterol, LDL = slechte cholesterol
Roken verhoogt LDL en verlaagt HDL
Bewegen verhoogt HDL en verlaagt LDL
Familiaire hypercholesterolemie (FH):
- Mutatie in LDL-receptoren (autosomaal dominant)
- LDL sterk verhoogd doordat het niet uit bloedbaan verwijdert wordt → atherosclerose
- Behandeling: simvastatine
- Atheroslecore en xanthomen
Hypertensie
Bloeddruk > 140/90 mmHg
Coronaire sclerose: verharding van kransslagaders die de hartspier van zuurstof en energie voorzien.
→ Kan gevolg van hypertensie zijn.
Primaire/essentiële hypertensie:
- Oorzaak onbekend
- Vaak multifactorieel: genetisch + omgeving
- Vloeistofbalans, HMV en vaatwandtonus verstoord
Secundaire hypertensie:
- Oorzaak bekend (renovasculair, endocrien)
o Syndroom van Conn: primaire hyperaldosteronisme: onvermogen van nieren om
water en natrium uit te scheiden (door adenoom) → hypernatriëmie, hypokaliëmie
Oorzaken
Coarctatio aortae:
- Congenitale vernauwing van de aorta
- Hypertensie in bovenste lichaamshelft, normale bloeddruk in onderste lichaamshelft
Renovasculaire hypertensie:
- Vernauwing in nierarterie
- Achter vernauwing daalt de bloeddruk → RAAS-systeem geactiveerd
Hypertensie bij vrouwen:
- Zwangerschap
- Menopauze: verlaagde oestrogeenspiegels
- Anticonceptie, oestrogenen, roken, >35 jaar → grotere kans embolie
- Nierarteriestenose (FMD)
Dropmisbruik:
- Overmaat cortisol
- Natrium- en vochtretentie en kaliumexcretie
Bloeddrukverhogende middelen:
- NSAIDs
- Orale anticonceptiva
- Alcohol
- Naproxen (niet-steroïde ontstekingsremmer)
Syndroom van Cushing:
- Overmaat cortisol (wss door toename productie angiotensinogeen)
Gevolgen
Hypertensieve crisis: zeer ernstig verhoogde bloeddruk (>200/120 mmHg)
- Hypertensief noodgeval: snelle en gecontroleerde bloeddrukverlaging is noodzakelijk met
intraveneuze middelen (acute orgaanschade)
, - Hypertensieve urgentie: wenselijk hoge bloeddruk binnen enkele uren te verlagen
(orgaanschade voorkomen)
Gevolgen
Atheroclerose, LV-hypertrofie, beroerte, infarct, hartfalen, nierschade, blindheid
Maligne hypertensie: snelle, zeer sterke stijging van diastolische bloeddruk → ernstig/dodelijk
Ambulante meting: bloeddruk wordt 24 uur gemeten
BP30-meting: thuismeting voor 30 minuten
→ Witte-jassen-effect: 135 mmHg is afkapwaarde
Behandeling
Bloeddruk >180 (in spreekkamer) is altijd indicatie voor behandeling.
Streefwaarde: Streefwaarde:
- Praktijkmeting: <140/90 mmHg - Normaal: <140 mmHg
- Thuismeting: <135/85 mmHg - 70-plussers: 150-160 mmHg
- Ambulante meting: <130/80 mmHg - DM, nierschade, cardiovasculair: <130 mmHg
Soorten antihypertensiva:
- ACE-remmer (-pril):
o Nierfunctiebehoud op lange termijn (dus geven aan DM patiënten)
o Bijwerking = kuchje → ARB geven (niet gelijk want kosten en effectiviteit)
o NIET geven aan negroïde afkomst
- Beta-blokkers (-ol):
o Geeft erectiele dysfunctie bij mannen >50 jaar
- Calcium-antagonist (-ine):
o Bijwerking = enkeloedeem
- Diuretica (-ide):
o Bijwerking = veel plassen
Medicatie volgorde:
1. Thiazidediureticum of Ca-antagonist
2. Voeg ACE-remmer (/ARB) toe
3. Combineer thiazidediureticum, ACE-remmers en Ca-antagonist
4. Overweeg therapieresistente hypertensie
Conditie Voorkeursmedicatie
<50 jaar 1. ACE-remmer (ARB)
2. Toevoegen B-blokker
3. Toevoegen diureticum of Ca-antagonist
>70 jaar Diureticum/ Ca-antagonist/ ACE-remmers
Chronisch hartfalen 1. ACE-remmer
2. Toevoegen diureticum
3. Toevoegen B-blokker
Chronische nierschade ACE-remmer
DM 1. Thiazidediureticum
2. Toevoegen ACE-remmer
3. Toevoegen Ca-antagonist
Atriumfibrilleren/ AP B-blokker
Astma/ COPD Diureticum
Negroide afkomst Ca-antagonist en/of diureticum
, Hartinfarct in VG ACE-remmer
Overgewicht
Bij scheve verhouding tussen een hoog energiegebruik bij een lage behoefte.
Perifere adipositas: vet gelijkmatig verdeeld in subcutane vetweefsel (peer)
Centrale adipositas: verhoogde waist-hip ratio (appel). Buik rond, navel ondiep, weinig subcutaan
vet. Vet vooral rondom organen.
Gevolgen: gewrichtsklachten, slaapapneu, infertiliteit, complicaties zwangerschap, kanker, galstenen,
laag HDL, cardiovasculair, DM
BMI = kg/lengte
- <18,5: ondergewicht
- 18,5-25,0: gezond gewicht
- 25,0-29,9: overgewicht
- >30,0: obesitas (=veel vrije vetzuren in bloed → oxidatieve stress in cellen)
Leefstijl: gezonde voeding + 150 min/week bewegen
Behandeling:
- Caloriebeperkend dieet: afname rustmetabolisme
Roken
Zware roker: 20 sigaretten per dag
Pakjaar: aantal jaren dat men heeft gerookt x aantal pakjes sigaretten per dag
Sigaret: nicotine, teer, koolmonoxide, additieven
Nicotine:
- Stimuleert afgifte dopamine (beloningscentrum)
- Stimuleert afgifte adrenaline (→ verhoging hartslag, bloeddruk, bloedglucose en ademhaling)
- Verlaagd insulineafgifte (→ verminderde eetlust)
- Versnelde stofwisseling
- Verslavend
Risicofactoren: kanker, hart- en vaat, longziekten, complicaties operatie, risicozwangerschap,
onvruchtbaarheid, DM, oogaandoeningen
Stoppen met roken:
→ 2,5-6 kilo aankomen (energieverbruik neemt af)
20 min Daling bloeddruk en HF
12 uur CO-spiegel weer normaal
12 weken Verbetering bloedcirculatie
1-9 maanden Verdwijnen rokershoest
1 jaar Verhoogd risico myocardinfarct gehalveerd
5 jaar Risico beroerte gelijk aan niet-roker
10 jaar Verhoogd risico longkanker gehalveerd
15 jaar Risico hart- en vaatziekten gelijk aan niet-roker
Fagerström test: om ernst nicotineverslaving te bepalen
→ 0-10: 0 = niet afhankelijk van nicotine, 10 = sterk afhankelijk van nicotine (therapie aanbevolen)
, Medicatie
1e keus: nicotinevervangende middelen (NVM):
- Voor aanvang: roken volledig staken!
- 4-6 weken, daarna afbouwen. Max 3 maanden
- Contra-indicaties: AP, CVA, myocardinfarct, aritmieën
2e keus: nortriptyline en bupropion:
Nortriptyline:
- Antidepressivum
- Duurt 7-12 weken
- Leg stopdatum vast in 2e behandelweek
- Contra-indicatie: recent myocardinfarct
Bupropion:
- Start behandeling wanneer patiënt nog rookt
- Leg stopdatum vast in 2e behandelweek
- Duurt 7-9 weken
- Niet voor het slapen innemen
Varenicline (Champix):
- Nicotine receptorantagonist
Dyslipidemie
Sterk verhoogde cholesterolwaarden:
- TC > 8 mmol/L
- LDL > 5 mmol/L
Lever maakt cholesterol. De rest uit voeding gehaald: via darm opgenomen en door bloed naar lever
vervoerd door lipoproteïnen (vet-eiwitdeeltjes).
6 klassen lipoproteïnen:
- Chylomicronen: transporteren triglyceriden vanuit de darm
- VLDL: gevormd door lever, transporteren triglyceriden naar perifere weefsels
- IDL: een tussenvorm van VLDL en LDL
- LDL: bestaan hoofdzakelijk uit cholesterol en vervoert dit naar periferie
- HDL: vervoert cholesterol van periferie naar de lever
Oorzaken: inactiviteit, overgewicht, verzadigde vetten en transvetten in dieet, roken, genetisch
TC/HDL-ratio: risicoschatting
LDL-cholesterol: monitoring van behandeling
HDL = goede cholesterol, LDL = slechte cholesterol
Roken verhoogt LDL en verlaagt HDL
Bewegen verhoogt HDL en verlaagt LDL
Familiaire hypercholesterolemie (FH):
- Mutatie in LDL-receptoren (autosomaal dominant)
- LDL sterk verhoogd doordat het niet uit bloedbaan verwijdert wordt → atherosclerose
- Behandeling: simvastatine
- Atheroslecore en xanthomen
