Diagnostiek
Een combinatie van hoorcollege slides en aantekeningen.
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: Inleiding - Dr. Marieke de Vries 1
Hoorcollege 2: Neuropsychologie - Dr. Marieke de Vries 6
Hoorcollege 3: Intelligentieonderzoek - Martine Mönch 13
Hoorcollege 4: Vroegkinderlijke diagnostiek - Dr. A. L. van Baar 18
Hoorcollege 5: Diagnostiek van onderwijsleerproblemen - Jojanneke van der Beek 24
Hoorcollege 6: Diagnostiek bij mensen met een verstandelijke beperking - Matthijs
Heijstek 32
Hoorcollege 7: Diagnostiek van het kind binnen het gezin - Anne Smit-van Beveren 39
Hoorcollege 8: Diagnostiek van het motorisch functioneren - Chiel Volman 43
Hoorcollege 9: Diagnostiek van psychosociale problemen - Martine Mönch 47
, 1
Hoorcollege 1: Inleiding - Dr. Marieke de Vries
Wat is diagnostiek?
Een systematische aanpak om problemen in kaart te brengen, te verhelderen en te
verklaren.
Een systematische wijze waarop je de werkelijkheid probeert te ontwarren en te
vereenvoudigen.
● Om goed na te kunnen gaan wat er aan te doen is.
● Nodig om grip te krijgen op de complexe werkelijkheid!
❖ De kunst van het ‘doorkennen’ (diagnostiek) van de mechanismen, die bij een
bepaald individu, gegeven zijn/haar omgeving en aanleg, onder de huidige
omstandigheden, leiden tot klachten of disfunctioneren (van der Gaag, 2004).
❖ Nu: Het hele proces van het onderzoeken van een probleem of situatie met het oog
op het verkrijgen van een uniek, gedetailleerd en voldoende compleet klinisch beeld,
teneinde de problemen van de hulpvrager en zijn/haar/hun situatie te begrijpen en
verklaren met het oog op gefundeerde advisering en probleemoplossing.
Het gehele proces van informatieverwerving en -verwerking ten behoeve van de
hulpverlening bij gedrags- of leerproblemen.
- Meestal n.a.v. klachten, of in geval van risico-factoren of eerdere problemen om het
ontwikkelingsverloop te volgen; ook nodig bij wetenschappelijk onderzoek.
- Screening, assessment en classificatie m.b.t. ontwikkeling, gedrag en functioneren
worden geintegreerd tot een (klinisch) beeld om:
1) De problemen te begrijpen = onderkennen en verklaren.
2) Een advies te geven m.b.t. verdere begeleiding of behandeling.
3) Om ontwikkeling te volgen.
Orthopedagogische diagnostiek
Kind/jongeren als opvoedeling; in relatie tot zijn (beroeps) opvoeders/systeem.
- (cliënt) systeem: gezin, pedagogische relaties, (werk)setting.
- Systeemperspectief:
● Context (ouders en leerkracht/groepsleider)
● Wederzijdse beïnvloeding (relatie) tussen kind en context
● Transactioneel uitgangspunt
- Ontwikkelingsperspectief: in welke ontwikkelingsfase is het kind?
● Verstandelijke, cognitieve ontwikkeling
● Sociaal emotionele ontwikkeling
● Neuro-motorische ontwikkeling
● Groei en gezondheid
➔ Doel orthopedagogische diagnostiek: bijdragen tot het verminderen van een
probleem of het oplossen van een probleem.
◆ Niet alleen letten op risicofactoren, maar ook op protectieve factoren (wat
gaat goed, hierop aansluiten en versterken).
◆ Empowerment (mogelijkheden om met problemen om te gaan) van cliënt
systeem (bijv. het gezin) vergroten.
● Je wilt jezelf, als hulpverlener, overbodig maken.
Hoe voeren we diagnostiek uit?
1. Op basis van onze theoretische kennis over de factoren die van belang zijn voor
opvoeding en ontwikkeling.
, 2
2. M.b.v. een systematische aanpak: door gebruik van het hypothese toetsend model
en de Diagnostische Cyclus.
3. Classificatie systemen, zoals het DSM.
DSM-V-TR
Verschil tussen een classificatie en een diagnose:
- Diagnose = een gedetailleerd en omvattend beeld met een verklaring voor de
problemen van de cliënt en zijn/haar situatie, uitmondend in een advies.
● Dit gebeurt meestal a.d.h.v. een classificatie met bijv. de DSM-V.
● Echter, een classificatie is niet altijd mogelijk.
○ Dan kan handelingsgerichte diagnostiek toch aanknopingspunten
geven.
- Classificatie = het indelen van een stoornis op basis van kenmerken.
Belangrijkste DSM-5-TR classificatie categorieën voor kinderen:
● Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
● Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsproblemen
● Angststoornissen
● Depressie
● Psychotrauma en stressor gerelateerd
● Voedings- en eetstoornissen
● Stoornissen in de zindelijkheid
● Slaap waakstoornissen
● Andere problemen:
○ Relatie problemen, opvoedingsproblemen, mishandeling
○ Onderwijs, werk, economische omstandigheden, huisvesting, acculturatie
- Voordelen DSM-V:
● Communicatie
● Systematisch onderzoek
● Prognoses
● Behandelingsmogelijkheden
● Wetenschappelijk onderzoek
- Nadelen DSM-V:
● Stigma
● Te simplificerend
● Betrouwbaarheid?
● Geen rekening met cultuur verschillen
De diagnostische cyclus
Een systematische aanpak → vijf vragen:
1. Over wie gaat het?
a. Aanmelding
2. Wat is er aan de hand?
(klachten/problemen)
a. Klachtanalyse
b. Probleemanalyse
3. Waardoor komt dat probleem, of
waardoor wordt het in stand
gehouden?
a. Verklaringsanalyse
, 3
4. Wat is er aan te doen?
a. Indicatieanalyse
5. Wat is mijn advies?
a. Advisering
b. Rapportage
De diagnostische cyclus is gebaseerd op:
- Empirische cyclus (de Groot, 1961):
Essentie: toetsing van de juistheid van beschrijvingen van de werkelijkheid.
● Wetenschappelijk onderzoek
● Hypothese toetsing
● Empirische gegevensverzameling
1) Observatie/oriëntatie op een theorie
2) Hypothese/predictie vanuit de theorie
3) Hypothese toetsing
4) Conclusie geldigheid van de theorie
- Regulatieve cyclus (van Strien, 1974):
Essentie: evaluatie van het effect van geboden hulp.
● Praktijk zorgverlening
● Het zorgverleningsproces is systematisch en in fases ingedeeld
● Sommige fases worden herhaald indien nodig
1) Probleem herkenning
2) Probleemdefiniëring / Diagnose
3) Kiezen van een behandeling
4) Plannen van de behandeling
5) Uitvoeren van de behandeling
6) Evaluatie
In de praktijk:
● Aanmelding en intake = het eerste contact
● Teamoverleg, voorlopige indicatiestelling (denkschema, oriënterend beeld)
● Gericht onderzoek
● Integratie: Duidelijk beeld of meer info nodig?
Cyclisch denkkader
● Planning van behandeling
● Behandeling: Verloop/respons, meer info nodig?
Cyclisch denkkader
● Evaluatie
Verschillende typen hypothesen:
“Er is sprake van..”
De diagnostische cyclus:
1. Aanmelding
a. Naam
b. Geboortedatum
c. Leeftijd
Een combinatie van hoorcollege slides en aantekeningen.
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: Inleiding - Dr. Marieke de Vries 1
Hoorcollege 2: Neuropsychologie - Dr. Marieke de Vries 6
Hoorcollege 3: Intelligentieonderzoek - Martine Mönch 13
Hoorcollege 4: Vroegkinderlijke diagnostiek - Dr. A. L. van Baar 18
Hoorcollege 5: Diagnostiek van onderwijsleerproblemen - Jojanneke van der Beek 24
Hoorcollege 6: Diagnostiek bij mensen met een verstandelijke beperking - Matthijs
Heijstek 32
Hoorcollege 7: Diagnostiek van het kind binnen het gezin - Anne Smit-van Beveren 39
Hoorcollege 8: Diagnostiek van het motorisch functioneren - Chiel Volman 43
Hoorcollege 9: Diagnostiek van psychosociale problemen - Martine Mönch 47
, 1
Hoorcollege 1: Inleiding - Dr. Marieke de Vries
Wat is diagnostiek?
Een systematische aanpak om problemen in kaart te brengen, te verhelderen en te
verklaren.
Een systematische wijze waarop je de werkelijkheid probeert te ontwarren en te
vereenvoudigen.
● Om goed na te kunnen gaan wat er aan te doen is.
● Nodig om grip te krijgen op de complexe werkelijkheid!
❖ De kunst van het ‘doorkennen’ (diagnostiek) van de mechanismen, die bij een
bepaald individu, gegeven zijn/haar omgeving en aanleg, onder de huidige
omstandigheden, leiden tot klachten of disfunctioneren (van der Gaag, 2004).
❖ Nu: Het hele proces van het onderzoeken van een probleem of situatie met het oog
op het verkrijgen van een uniek, gedetailleerd en voldoende compleet klinisch beeld,
teneinde de problemen van de hulpvrager en zijn/haar/hun situatie te begrijpen en
verklaren met het oog op gefundeerde advisering en probleemoplossing.
Het gehele proces van informatieverwerving en -verwerking ten behoeve van de
hulpverlening bij gedrags- of leerproblemen.
- Meestal n.a.v. klachten, of in geval van risico-factoren of eerdere problemen om het
ontwikkelingsverloop te volgen; ook nodig bij wetenschappelijk onderzoek.
- Screening, assessment en classificatie m.b.t. ontwikkeling, gedrag en functioneren
worden geintegreerd tot een (klinisch) beeld om:
1) De problemen te begrijpen = onderkennen en verklaren.
2) Een advies te geven m.b.t. verdere begeleiding of behandeling.
3) Om ontwikkeling te volgen.
Orthopedagogische diagnostiek
Kind/jongeren als opvoedeling; in relatie tot zijn (beroeps) opvoeders/systeem.
- (cliënt) systeem: gezin, pedagogische relaties, (werk)setting.
- Systeemperspectief:
● Context (ouders en leerkracht/groepsleider)
● Wederzijdse beïnvloeding (relatie) tussen kind en context
● Transactioneel uitgangspunt
- Ontwikkelingsperspectief: in welke ontwikkelingsfase is het kind?
● Verstandelijke, cognitieve ontwikkeling
● Sociaal emotionele ontwikkeling
● Neuro-motorische ontwikkeling
● Groei en gezondheid
➔ Doel orthopedagogische diagnostiek: bijdragen tot het verminderen van een
probleem of het oplossen van een probleem.
◆ Niet alleen letten op risicofactoren, maar ook op protectieve factoren (wat
gaat goed, hierop aansluiten en versterken).
◆ Empowerment (mogelijkheden om met problemen om te gaan) van cliënt
systeem (bijv. het gezin) vergroten.
● Je wilt jezelf, als hulpverlener, overbodig maken.
Hoe voeren we diagnostiek uit?
1. Op basis van onze theoretische kennis over de factoren die van belang zijn voor
opvoeding en ontwikkeling.
, 2
2. M.b.v. een systematische aanpak: door gebruik van het hypothese toetsend model
en de Diagnostische Cyclus.
3. Classificatie systemen, zoals het DSM.
DSM-V-TR
Verschil tussen een classificatie en een diagnose:
- Diagnose = een gedetailleerd en omvattend beeld met een verklaring voor de
problemen van de cliënt en zijn/haar situatie, uitmondend in een advies.
● Dit gebeurt meestal a.d.h.v. een classificatie met bijv. de DSM-V.
● Echter, een classificatie is niet altijd mogelijk.
○ Dan kan handelingsgerichte diagnostiek toch aanknopingspunten
geven.
- Classificatie = het indelen van een stoornis op basis van kenmerken.
Belangrijkste DSM-5-TR classificatie categorieën voor kinderen:
● Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
● Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsproblemen
● Angststoornissen
● Depressie
● Psychotrauma en stressor gerelateerd
● Voedings- en eetstoornissen
● Stoornissen in de zindelijkheid
● Slaap waakstoornissen
● Andere problemen:
○ Relatie problemen, opvoedingsproblemen, mishandeling
○ Onderwijs, werk, economische omstandigheden, huisvesting, acculturatie
- Voordelen DSM-V:
● Communicatie
● Systematisch onderzoek
● Prognoses
● Behandelingsmogelijkheden
● Wetenschappelijk onderzoek
- Nadelen DSM-V:
● Stigma
● Te simplificerend
● Betrouwbaarheid?
● Geen rekening met cultuur verschillen
De diagnostische cyclus
Een systematische aanpak → vijf vragen:
1. Over wie gaat het?
a. Aanmelding
2. Wat is er aan de hand?
(klachten/problemen)
a. Klachtanalyse
b. Probleemanalyse
3. Waardoor komt dat probleem, of
waardoor wordt het in stand
gehouden?
a. Verklaringsanalyse
, 3
4. Wat is er aan te doen?
a. Indicatieanalyse
5. Wat is mijn advies?
a. Advisering
b. Rapportage
De diagnostische cyclus is gebaseerd op:
- Empirische cyclus (de Groot, 1961):
Essentie: toetsing van de juistheid van beschrijvingen van de werkelijkheid.
● Wetenschappelijk onderzoek
● Hypothese toetsing
● Empirische gegevensverzameling
1) Observatie/oriëntatie op een theorie
2) Hypothese/predictie vanuit de theorie
3) Hypothese toetsing
4) Conclusie geldigheid van de theorie
- Regulatieve cyclus (van Strien, 1974):
Essentie: evaluatie van het effect van geboden hulp.
● Praktijk zorgverlening
● Het zorgverleningsproces is systematisch en in fases ingedeeld
● Sommige fases worden herhaald indien nodig
1) Probleem herkenning
2) Probleemdefiniëring / Diagnose
3) Kiezen van een behandeling
4) Plannen van de behandeling
5) Uitvoeren van de behandeling
6) Evaluatie
In de praktijk:
● Aanmelding en intake = het eerste contact
● Teamoverleg, voorlopige indicatiestelling (denkschema, oriënterend beeld)
● Gericht onderzoek
● Integratie: Duidelijk beeld of meer info nodig?
Cyclisch denkkader
● Planning van behandeling
● Behandeling: Verloop/respons, meer info nodig?
Cyclisch denkkader
● Evaluatie
Verschillende typen hypothesen:
“Er is sprake van..”
De diagnostische cyclus:
1. Aanmelding
a. Naam
b. Geboortedatum
c. Leeftijd
