Samenvatting voorgeschreven literatuur/ voorgeschreven jurisprudentie
- Zie voor voorgeschreven literatuur uit boek de samenvatting van het boek.
Week 2
Begrip en beheersing van het bijzonder strafrecht - Een kenmerk-georiënteerde benadering
Jelle Cnossen en Pınar Ölçer
Het codificatiebeginsel: constitutionele basis voor een geordend straf(proces)recht
- Artikel 107 lid 1 van de Grondwet bevat het codificatiebeginsel en bepaalt dat de wet het
burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk en strafprocesrecht in algemene wetboeken
regelt, behoudens de bevoegdheid tot regeling van bepaalde onderwerpen in afzonderlijke
wetten.
- Daaruit volgt de systematische taxonomie dat het straf- en strafprocesrecht binnen de
wetboeken als algemeen of commuun dient te worden beschouwd, terwijl alle straf(pro-
ces)rechtelijke regelingen daarbuiten – als exceptie – het domein van het bijzondere
vertegenwoordigen.
- De vraag kan gesteld worden in hoeverre het van belang is of een regeling in een bijzondere
wet geplaatst wordt of binnen het wetboek; straf(proces)recht is straf(proces)recht, zou men
kunnen stellen. Maar (het duiden van) de juiste verhouding tussen het commune en bijzondere
straf(proces)recht is vanuit systematisch perspectief juist essentieel. Uit het grondwettelijk
codificatiebeginsel volgt immers, minst genomen, dat het commune straf(proces)recht dient te
worden opgevat als algemeen ideaal en het bijzondere straf(proces)recht als beperkt te
houden uitzondering.
- Van een uitzondering is sprake indien daartoe een situationele, contextuele noodzaak bestaat,
waardoor een regeling in een bijzondere wet gerechtvaardigd is. Zodra er nieuwe
straf(proces)rechtelijke regelingen getroffen worden dan gebeurt dat bij voorkeur binnen de
codificatie, in aansluiting op de daar aangebrachte systematiek en uitgangspunten. Indien het
noodzakelijk is om daarvan af te wijken dan wordt gekozen voor een bijzondere regeling.
Zodoende worden de wetboeken gevrijwaard van excepties die de algemene systematiek en
uitgangspunten zouden kunnen corrumperen.
- Deze eenvoudige, vanuit normatief gezichtspunt getekende gebruiksaanwijzing geeft echter
niet (meer) goed de werkelijke verhouding binnen de strafwetgeving weer.
- Wanneer meer descriptief wordt gekeken naar deze systematiek dan blijken de grenzen tussen
het algemene en het bijzondere namelijk te zijn vervaagd. Niet alle onderdelen van de
wetboeken sluiten naadloos aan bij de algemene systematiek en uitgangspunten, waardoor
niet zomaar gezegd is dat het strafrecht in de wetboeken automatisch als ‘algemeen’ kan
worden beschouwd (en wellicht eerder als ‘bijzonder’ kan worden opgevat).
- Meer in het algemeen kan worden gesteld dat de descriptieve legislatieve werkelijkheid, en in
het bijzonder de praktische toepassing daarvan – met vergaande mogelijkheden voor overlap
tussen bijzondere en commune delictsomschrijvingen als handhavingsgrondslagen, vooral in de
context van ‘intuïtief’ als ‘bijzonder’ op te vatten feitencomplexen, maar ook in ogenschijnlijk
meer commune casusposities – niet altijd overeenstemt met het normatieve codificatie-ideaal
(dat immers een duidelijk onderscheid veronderstelt tussen het wetboek en de bijzondere
wetten).
- Deze veralgemenisering van excepties geeft bij tijd en wijle aanleiding tot de vraag of er niet
sprake is van convergentie eerder dan divergentie in de verhouding tussen de wetboeken en
de bijzondere wetten. -> samensmelting straf- en bestuursrecht: daarmee geen strikte
scheiding meer tussen beiden (dit komt door sfeercumulatie).
- Tussenconclusie:
- Zie voor voorgeschreven literatuur uit boek de samenvatting van het boek.
Week 2
Begrip en beheersing van het bijzonder strafrecht - Een kenmerk-georiënteerde benadering
Jelle Cnossen en Pınar Ölçer
Het codificatiebeginsel: constitutionele basis voor een geordend straf(proces)recht
- Artikel 107 lid 1 van de Grondwet bevat het codificatiebeginsel en bepaalt dat de wet het
burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk en strafprocesrecht in algemene wetboeken
regelt, behoudens de bevoegdheid tot regeling van bepaalde onderwerpen in afzonderlijke
wetten.
- Daaruit volgt de systematische taxonomie dat het straf- en strafprocesrecht binnen de
wetboeken als algemeen of commuun dient te worden beschouwd, terwijl alle straf(pro-
ces)rechtelijke regelingen daarbuiten – als exceptie – het domein van het bijzondere
vertegenwoordigen.
- De vraag kan gesteld worden in hoeverre het van belang is of een regeling in een bijzondere
wet geplaatst wordt of binnen het wetboek; straf(proces)recht is straf(proces)recht, zou men
kunnen stellen. Maar (het duiden van) de juiste verhouding tussen het commune en bijzondere
straf(proces)recht is vanuit systematisch perspectief juist essentieel. Uit het grondwettelijk
codificatiebeginsel volgt immers, minst genomen, dat het commune straf(proces)recht dient te
worden opgevat als algemeen ideaal en het bijzondere straf(proces)recht als beperkt te
houden uitzondering.
- Van een uitzondering is sprake indien daartoe een situationele, contextuele noodzaak bestaat,
waardoor een regeling in een bijzondere wet gerechtvaardigd is. Zodra er nieuwe
straf(proces)rechtelijke regelingen getroffen worden dan gebeurt dat bij voorkeur binnen de
codificatie, in aansluiting op de daar aangebrachte systematiek en uitgangspunten. Indien het
noodzakelijk is om daarvan af te wijken dan wordt gekozen voor een bijzondere regeling.
Zodoende worden de wetboeken gevrijwaard van excepties die de algemene systematiek en
uitgangspunten zouden kunnen corrumperen.
- Deze eenvoudige, vanuit normatief gezichtspunt getekende gebruiksaanwijzing geeft echter
niet (meer) goed de werkelijke verhouding binnen de strafwetgeving weer.
- Wanneer meer descriptief wordt gekeken naar deze systematiek dan blijken de grenzen tussen
het algemene en het bijzondere namelijk te zijn vervaagd. Niet alle onderdelen van de
wetboeken sluiten naadloos aan bij de algemene systematiek en uitgangspunten, waardoor
niet zomaar gezegd is dat het strafrecht in de wetboeken automatisch als ‘algemeen’ kan
worden beschouwd (en wellicht eerder als ‘bijzonder’ kan worden opgevat).
- Meer in het algemeen kan worden gesteld dat de descriptieve legislatieve werkelijkheid, en in
het bijzonder de praktische toepassing daarvan – met vergaande mogelijkheden voor overlap
tussen bijzondere en commune delictsomschrijvingen als handhavingsgrondslagen, vooral in de
context van ‘intuïtief’ als ‘bijzonder’ op te vatten feitencomplexen, maar ook in ogenschijnlijk
meer commune casusposities – niet altijd overeenstemt met het normatieve codificatie-ideaal
(dat immers een duidelijk onderscheid veronderstelt tussen het wetboek en de bijzondere
wetten).
- Deze veralgemenisering van excepties geeft bij tijd en wijle aanleiding tot de vraag of er niet
sprake is van convergentie eerder dan divergentie in de verhouding tussen de wetboeken en
de bijzondere wetten. -> samensmelting straf- en bestuursrecht: daarmee geen strikte
scheiding meer tussen beiden (dit komt door sfeercumulatie).
- Tussenconclusie:
