Les 11 – Positioneren – Samenvatting
Lesstof
Basisboek operatieve zorg en technieken: Hoofdstuk 1, paragraaf 1.2
Samenvatting
1.2 Houdingen en liggingen
De verschillende houdingen en liggingen die op de operatiekamer voorkomen hebben als doel:
- Het operatiegebied goed zichtbaar maken;
- Optimale toegankelijkheid tot het operatiegebied verkrijgen;
- Goede bereikbaarheid van de patiënt voor de anesthesioloog en anesthesiemedewerker.
De uit te voeren operatie bepaalt de houding of ligging van de patiënt.
1.2.1 Aandachtspunten
Bij elke houding of ligging staat de patiëntveiligheid voorop. De operatietafel is smal en biedt geen
ruimte voor verschuiving van het lichaam of lichaamsdelen. Een houding of ligging waar niet
voldoende zorg en aandacht aan wordt besteedt, kan resulteren in blijvende schade voor de patiënt.
Door de anesthesie kan het lichaam geen pijnprikkel doorgeven bij een verkeerhouding, afknelling of
afkoeling. Het is de taak van het gehele operatieteam om zorg en aandacht te besteden aan de
ligging van de patiënt. De verschillende houding en liggingen kennen elk hun eigen aandachtspunten.
Algemene aandachtspunten zijn:
- Zorg dat de patiënt altijd is toegedekt, ivm privacy en afkoeling.
- Zorg dat alle benodigdheden voor een goede ligging aanwezig zijn.
- Zorg voor een goede ondergrond.
- Houd rekening met de intraveneuze toegang van de patiënt
- Zorg voor voldoende medewerkers om de patiënt te positioneren.
- Houd rekening met een eventuele blaaskatheter.
- Probeer een lichaam zo anatomisch mogelijk te positioneren.
- Zorg voor bescherming van lichaamsdelen die drukgevoelig zijn. (knieën en hielen)
- Lichaamsdelen mogen niet buiten het oppervlak van de tafel en eventuele steunen vallen.
De anesthesioloog of anesthesiemedewerker heeft altijd de leiding tijdens het positioneren.
1.2.2 Complicaties
Huidbeschadigingen door circulatiestoornissen; Huidbeschadigingen en drukplukken kunnen ontstaan
op drukgevoelige plekken zoals de stuit en de hiel wanneer een patiënt lang in dezelfde houding ligt.
Hierdoor kunnen terplekke circulatiestoornissen ontstaan. Kunnen ook ontstaan door het leunen op
een patiënt
Spierpijn/stijfheid; Ontstaat door het langdurig achtereen in dezelfde houding liggen of door
overstrekking. Ook gebruik van retractors en specula kunnen spierpijn en laesies veroorzaken.
Zenuwbeschadigingen; door overstrekking en continue druk kunnen zenuwen beschadigd raken.
Enkele zenuwen zijn hier extra gevoelig voor:
- N. peroneus: Ligt bij het fibula kopje. Bij steensnede kwetsbaar.
- N. Ischiadicus: Achterzijde been. Kwetsbaar bij steensnede.
- N. Ulnaris: Binnenkant bovenarm naar pinkzijde onderarm. Kwetsbaar bij armsteun.
- Plexus brachialis: Netwerk van zenuwen vanuit hals, achter clavicula langs naar de arm lopen.
Kunnen beschadigd raken door overstrekken van de arm.
Onderkoeling; Na het positioneren is het van belang de patiënt gelijk toe te dekken.
, Circulatiestoornissen: Door langdurig in dezelfde houding te liggen kunnen er circulatiestoornissen
ontstaan met soms trombose als gevolg. Ook afknelling kan de bloedtoevoer onderbreken en dit kan
tot trombose leiden.
Luxaties: Is de ontwrichting van een gewricht die kan ontstaan door een abnormale houding of
beweging. Accepteer weerstand die door een gewricht wordt gegeven.
1.2.3 De operatietafel
Operatietafels zijn er in verschillende uitvoeringen en worden door verschillende firma’s geleverd.
Een operatietafel moet aan verschillende richtlijnen en normen voldoen. Hiervoor zijn Europese
richtlijnen vastgesteld. Een standaardoperatietafel is 2 m lang en 52 cm breed, inclusief een
bevestigingsrail is de operatietafel 60 cm breed. De tafel is opgebouwd uit verschillende onderdelen:
De hoofd- en beenbladen zijn demontabel, draai- en kantelbaar. Door het gebruik van hulpstukken
kan de operatietafel worden verlengd door het plaatsen van hoofdblad of door het plaatsen van een
midden verlengstuk. Verkorten is mogelijk door het verwijderen van de beenbladen. Op de
bevestigingsrail kunnen hulpmiddelen zoals steunen en armtafels worden bevestigd.
Tijdens de opbouw van de operatietafel is het van belang dat de hulpmiddelen op de juiste wijze aan
de operatietafel worden bevestigd. Na bevestiging moeten alle vergrendelingen en eventuele
borgschroeven worden gecontroleerd. Voor het gebruik van röntgenstraling tijdens een operatie
dient een operatietafel röntgen doorlaatbaar te zijn.
Belangrijk om te weten is de maximaal mogelijke belasting van de operatietafel. Wat is het maximaal
toegestane gewicht van de patiënt. Deze maximale belasting moet duidelijk op de tafel staan
vermeld.
Een operatietafel is verrijdbaar. Maakt patiënttransport binnen het OKC mogelijk. Is ook handig ivm
calamiteiten. In ziekenhuizen kunnen routes qua patiëntlogistiek verschillen. Zo zijn er meerdere
mogelijkheden om een patiënt op de juiste tafel in de juiste OK te krijgen.
De bekleding van een operatietafel is niet altijd gelijk. Een operatietafel kan bijvoorbeeld bekleed zijn
met losse kussens, bevestigd met klittenband. De kussens kunnen worden verwijderd en zijn geschikt
om met desinfecterende middelen afgenomen te worden.
1.2.4 Liggingen op de operatietafel
Door het gebruik van een afstandsbediening kan de operatietafel in verschillende posities worden
gebracht. Een operatietafel kan pas van ligpositie veranderen als deze vaststaat op een zuil of
vergrendeld is. De basismogelijkheden zijn:
- Omhoog/omlaag: Om de tafel op de juiste werkhoogte te brengen.
- Kantelen naar links/rechts: Kan bijdragen aan een beter zicht op het
operatiegebied.
- Rugplaat omhoog/omlaag: wordt vaak gebruikt icm met andere
mogelijkheden van de operatietafel.
- Beach chair: strandstoelhouding; De patiënt komt in een zittende
houding terecht.
- Lendenknik: Gebruikt in combinatie met de zijligging. Bij abdominale nieroperaties.
Lesstof
Basisboek operatieve zorg en technieken: Hoofdstuk 1, paragraaf 1.2
Samenvatting
1.2 Houdingen en liggingen
De verschillende houdingen en liggingen die op de operatiekamer voorkomen hebben als doel:
- Het operatiegebied goed zichtbaar maken;
- Optimale toegankelijkheid tot het operatiegebied verkrijgen;
- Goede bereikbaarheid van de patiënt voor de anesthesioloog en anesthesiemedewerker.
De uit te voeren operatie bepaalt de houding of ligging van de patiënt.
1.2.1 Aandachtspunten
Bij elke houding of ligging staat de patiëntveiligheid voorop. De operatietafel is smal en biedt geen
ruimte voor verschuiving van het lichaam of lichaamsdelen. Een houding of ligging waar niet
voldoende zorg en aandacht aan wordt besteedt, kan resulteren in blijvende schade voor de patiënt.
Door de anesthesie kan het lichaam geen pijnprikkel doorgeven bij een verkeerhouding, afknelling of
afkoeling. Het is de taak van het gehele operatieteam om zorg en aandacht te besteden aan de
ligging van de patiënt. De verschillende houding en liggingen kennen elk hun eigen aandachtspunten.
Algemene aandachtspunten zijn:
- Zorg dat de patiënt altijd is toegedekt, ivm privacy en afkoeling.
- Zorg dat alle benodigdheden voor een goede ligging aanwezig zijn.
- Zorg voor een goede ondergrond.
- Houd rekening met de intraveneuze toegang van de patiënt
- Zorg voor voldoende medewerkers om de patiënt te positioneren.
- Houd rekening met een eventuele blaaskatheter.
- Probeer een lichaam zo anatomisch mogelijk te positioneren.
- Zorg voor bescherming van lichaamsdelen die drukgevoelig zijn. (knieën en hielen)
- Lichaamsdelen mogen niet buiten het oppervlak van de tafel en eventuele steunen vallen.
De anesthesioloog of anesthesiemedewerker heeft altijd de leiding tijdens het positioneren.
1.2.2 Complicaties
Huidbeschadigingen door circulatiestoornissen; Huidbeschadigingen en drukplukken kunnen ontstaan
op drukgevoelige plekken zoals de stuit en de hiel wanneer een patiënt lang in dezelfde houding ligt.
Hierdoor kunnen terplekke circulatiestoornissen ontstaan. Kunnen ook ontstaan door het leunen op
een patiënt
Spierpijn/stijfheid; Ontstaat door het langdurig achtereen in dezelfde houding liggen of door
overstrekking. Ook gebruik van retractors en specula kunnen spierpijn en laesies veroorzaken.
Zenuwbeschadigingen; door overstrekking en continue druk kunnen zenuwen beschadigd raken.
Enkele zenuwen zijn hier extra gevoelig voor:
- N. peroneus: Ligt bij het fibula kopje. Bij steensnede kwetsbaar.
- N. Ischiadicus: Achterzijde been. Kwetsbaar bij steensnede.
- N. Ulnaris: Binnenkant bovenarm naar pinkzijde onderarm. Kwetsbaar bij armsteun.
- Plexus brachialis: Netwerk van zenuwen vanuit hals, achter clavicula langs naar de arm lopen.
Kunnen beschadigd raken door overstrekken van de arm.
Onderkoeling; Na het positioneren is het van belang de patiënt gelijk toe te dekken.
, Circulatiestoornissen: Door langdurig in dezelfde houding te liggen kunnen er circulatiestoornissen
ontstaan met soms trombose als gevolg. Ook afknelling kan de bloedtoevoer onderbreken en dit kan
tot trombose leiden.
Luxaties: Is de ontwrichting van een gewricht die kan ontstaan door een abnormale houding of
beweging. Accepteer weerstand die door een gewricht wordt gegeven.
1.2.3 De operatietafel
Operatietafels zijn er in verschillende uitvoeringen en worden door verschillende firma’s geleverd.
Een operatietafel moet aan verschillende richtlijnen en normen voldoen. Hiervoor zijn Europese
richtlijnen vastgesteld. Een standaardoperatietafel is 2 m lang en 52 cm breed, inclusief een
bevestigingsrail is de operatietafel 60 cm breed. De tafel is opgebouwd uit verschillende onderdelen:
De hoofd- en beenbladen zijn demontabel, draai- en kantelbaar. Door het gebruik van hulpstukken
kan de operatietafel worden verlengd door het plaatsen van hoofdblad of door het plaatsen van een
midden verlengstuk. Verkorten is mogelijk door het verwijderen van de beenbladen. Op de
bevestigingsrail kunnen hulpmiddelen zoals steunen en armtafels worden bevestigd.
Tijdens de opbouw van de operatietafel is het van belang dat de hulpmiddelen op de juiste wijze aan
de operatietafel worden bevestigd. Na bevestiging moeten alle vergrendelingen en eventuele
borgschroeven worden gecontroleerd. Voor het gebruik van röntgenstraling tijdens een operatie
dient een operatietafel röntgen doorlaatbaar te zijn.
Belangrijk om te weten is de maximaal mogelijke belasting van de operatietafel. Wat is het maximaal
toegestane gewicht van de patiënt. Deze maximale belasting moet duidelijk op de tafel staan
vermeld.
Een operatietafel is verrijdbaar. Maakt patiënttransport binnen het OKC mogelijk. Is ook handig ivm
calamiteiten. In ziekenhuizen kunnen routes qua patiëntlogistiek verschillen. Zo zijn er meerdere
mogelijkheden om een patiënt op de juiste tafel in de juiste OK te krijgen.
De bekleding van een operatietafel is niet altijd gelijk. Een operatietafel kan bijvoorbeeld bekleed zijn
met losse kussens, bevestigd met klittenband. De kussens kunnen worden verwijderd en zijn geschikt
om met desinfecterende middelen afgenomen te worden.
1.2.4 Liggingen op de operatietafel
Door het gebruik van een afstandsbediening kan de operatietafel in verschillende posities worden
gebracht. Een operatietafel kan pas van ligpositie veranderen als deze vaststaat op een zuil of
vergrendeld is. De basismogelijkheden zijn:
- Omhoog/omlaag: Om de tafel op de juiste werkhoogte te brengen.
- Kantelen naar links/rechts: Kan bijdragen aan een beter zicht op het
operatiegebied.
- Rugplaat omhoog/omlaag: wordt vaak gebruikt icm met andere
mogelijkheden van de operatietafel.
- Beach chair: strandstoelhouding; De patiënt komt in een zittende
houding terecht.
- Lendenknik: Gebruikt in combinatie met de zijligging. Bij abdominale nieroperaties.
