Hoorcollege 4 geschiedfilosofie

Hoorcollege 4: Sociale geschiedenis


Inleiding
- Sociale geschiedenis dominant in groot deel twintigste eeuw in Europese geschiedschrijving.
o Vanaf begin twintigste eeuw uitdager politieke geschiedenis en cultuurgeschiedenis.
o Na Tweede Wereldoorlog stijgende populariteit. Wordt dominante en invloedrijke
stroming in geschiedschrijving.
- Sociale geschiedenis bevindt zich in een crisis -> hoe verder werken naar de toekomst toe?
- Sociale geschiedenis levende traditie.


Sociale geschiedenis
- Wat is sociale geschiedenis nu eigenlijk?
o Breed begrip.
o Enorme waaier aan thema’s.
o Vaak niet helemaal duidelijk of verschillende thema’s bij elkaar gehouden worden
door gemeenschappelijke agenda.
- Jürgen Kocka:
o “At the same time, social historians continue to be characterized by convictions and
practices not shared by all historians.”
o Mission statement voor sociale geschiedenis aan begin van éénentwintigste eeuw.
o Wat is sociale geschiedenis?
 Geen methodologisch individualisme.
 Gericht op ‘the social’.
 Op zoek naar wat menen bij elkaar houdt, bredere verbanden.
 Verleden is meer dan vertogen.
 Discussie met cultuurgeschiedenis.
 Voorbij de tekst kijken.
 Belang van causaliteit, structuren en processen.
 Niet genoeg om te begrijpen (beschrijven), maar juist verklaren.
 Begrijpen en verklaren.
 Het werk is pas klaar als het begrepen én verklaard is.
 Bredere verbanden.
 Balkanization -> idee dat het veld steeds verder uit elkaar valt door
toedoen van specialisatie en professionalisering. Sociale
geschiedenis zoekt overlap tussen verschillende onderzoeken.
o Niet alle elementen van Kocka worden door grondleggers sociale geschiedenis
gedeeld.
o Kocka mist bepaalde punten.
 Dialoog met sociale wetenschappen.
 Engagement waarbij historicus ook partij moet kiezen.
- Jan Romein:
o Boegbeeld van sociale geschiedenis.
o Conclusie “dat de verwetenschappelijking der geschiedschrijving tot desintegratie
van het geschiedbeeld en daarmee tot zijn ondergang als algemene cultuurwaarde
geleid heeft.” (1939)
 Hoe meer je weet en gelezen hebt, hoe moeilijk het wordt een lijn te
trekken. Synthese lijkt door professionalisering en specialisering buiten
bereid te raken.

, o “De communis opinio bestaat. Maar zij blijkt steeds te staan buiten het ‘accent’, dat
wil zeggen juist buiten het voor iedere onderzoeker waardevolle. Zij bloeit lieflijk,
maar nederig, op de ruïne van het verguisde beeld.”
 Het moet volgens Romein meer gaan over de economie en over vergeten
groepen.
 Historicus moet zelfbewust keuzes maken in wat hij belangrijk vindt. Van
hieruit geschiedenis schrijven. Partijdigheid als sleutel tot het tegengaan van
verguizing.
 Vergelijkbare conclusie als Huizinga: Partijdigheid is geen probleem
maar een kans.
- Sociale geschiedenis -> geschiedschrijving moet nog wetenschappelijker worden, dit wordt
bereikt door een dialoog met sociale wetenschappen. Richten op sociale niet alleen op
culturele.


Context: Ontdekking van het ‘sociale’
- Industrialisatie en urbanisatie.
- Organisatie van arbeiders.
- Kennis over hygiëne.
- Groei economische en statistische kennis.
- Natievorming.
o De maatschappij als samenhangend stelsel, dat door de jaren heen verandert en in
kaart gebracht kan worden.
o Opkomen natiestaten die op grote schaal ingrijpen en idee van natiestaat beamen.
- Economie belangrijk onderdeel -> lagere klassen ook uitdrukkelijk onderdeel van de
geschiedschrijving.
- Vroegste aanhangers sociale geschiedschrijving:
o Links/Marxistisch.
o Rechts/Liberaal.
- Petrus Blok:
o Leerling en opvolger van Robert Fruin.
o Klassiek historicus -> bronnen verzamelen en bronreizen maken.
o Nadruk op notie van maatschappij en maatschappelijke toestanden.
o Echte geschiedwetenschap is sociologie. Meer maatschappijwetenschap dan op basis
van bronnen reconstrueren van verhalen.
o Oratie: ‘De geschiedenis als sociale wetenschap’:
 Volk als centrale categorie.
 Geschiedenis van volk valt uiteen in twee delen:
 Geschiedenis van de beschaving. Dichtbij traditionele
cultuurgeschiedenis.
 Geschiedenis van de economie.
o ‘De geschiedenis van het Nederlandse volk’:
 Poging tot synthese op basis van beschikbare informatie en bronnen.
 “Hoe is onze maatschappij in vollen omvang geworden wat zij is?”
 Vraag van de eigen tijd aan historicus: hoe kunnen we de
maatschappij in brede zin begrijpen?
o Tijdschrift voor geschiedenis.
 Geschiedschrijving wetenschappelijker maken.
o Geschiedschrijving in heden belangrijke functie.