SCHOOL- EN ONDERWIJSBELEID 2023
TIJDLIJN VAN HET VLAAMS/BELGISCH ONDERWIJS
Moment in de tijd. Samenvatting van het moment.
DD/MM/1816 Koning Willem I richt de eerste normaalschool op in Lier: de
Rijkskweekschool
DD/MM/1830 Geen officiële lerarenopleiding meer (cf. Belgische omwenteling)
• Leerkrachten stonden zonder diploma voor de klas.
17/02/1831 Eerste versie Belgische grondwet
08/09/1831 Bevestiging en invoering Belgische grondwet.
• Artikel 17: vrijheid van Onderwijs + kosteloosheid van onderwijs.
24/03/1842 Wet-Nothomb
• Doel om extreem analfabetisme aan te pakken.
• Elke gemeente werd verplicht – kosteloos een lagere school in te richten.
Gemeente kon ook bestaande katholieke school overnemen.
o Leidt tot een tekort aan leerkrachten.
▪ Oprichting 2 Rijksnormaalscholen (Lier -opnieuw geopend- &
Nijvel) - enkel voor jongens.
DD/MM/1847 Hogere normaalschool opgericht aan de Rijksuniversiteiten van Gent en
Luik
• Gent: leraar wiskunde en natuurkunde in het secundair onderwijs.
• Luik: leraar talen, geschiedenis en aardrijkskunde (je moest wel al
diploma wijsbegeerte en letteren op zak hebben).
01/06/1850 Wet-Rogier
• Organieke wet op het middelbaar onderwijs waarmee ze het officieel
onderwijs trachtte uit te breiden en de invloed van de geestelijkheid te
beperken.
DD/MM/1869 Katholieke richten een normaalschool op voor geestelijken die zich
voorbereiden op het middelbaar onderwijs
1878-1884 Eerste schoolstrijd
• Breuklijn onderwijsbeleid van België, later van Vlaanderen.
• Versterking verschillen Katholieken >< vrijzinnigen (liberalen).
• Basis gelegd voor verzuiling in Vlaanderen.
• Diplomatieke breuk met het Vaticaan (1881).
• Strijd succesvol voor katholieken.
10/07/1879 Wet-Van Humbeeck
• Aanpassing op vorige wet (Nothomb):
o Elke gemeente werd verplicht een officiële lagere school in te
richten.
o Het werd verboden om nog een vrije school aan te nemen of te
subsidiëren.
o Alle leraren moesten diploma van het Rijksonderwijs hebben +
godsdienstonderwijs buiten de scholen.
,SCHOOL- EN ONDERWIJSBELEID 2023
11/06/1881 Soort wet-Van Humbeeck voor SO
DD/MM/1883 Eerste Radicaal wetsvoorstel in de Belgische kamer
• Leerplicht van 6 tot 12 jaar.
• Sancties voor ouders en werkgevers die deden aan kinderarbeid onder
12 jaar.
• Voorstel van tafel na nederlaag liberalen tijdens verkiezingen 1884.
20/09/1884 Wet-Jacobs
• Derde organieke wet: meeste gemeenten konden weer een vrije school
aannemen -> leidde tot afschaffing van vele scholen die het rijk had
ingericht.
• Men kan zonder diploma lesgeven.
• Afgestudeerden van alle normaalscholen kunnen lesgeven in de
gemeentescholen.
• Liberale regeringspartij: nederlaag (verdween uit de coalitieregering).
13/12/1889 Kinderarbeid onder de 12 jaar wordt verboden
• Daarna leerplicht terug op de agenda.
DD/MM/1890 Lerarenopleidingen voor hoger onderwijs (cf. 1847) werden geïntegreerd in
de faculteiten van de universiteit (weinig pedagogische opleiding)
17/12/1894 Minister Schollaert voerde het getuigschrift lager onderwijs in voor
leerlingen die voldoende punten halen
28/02/1911 Wet-Schollaert
• Na de liberale nederlaag van 1884 voerden de Katholieken met deze wet
een financiering in van het vrij basisonderwijs, gekoppeld aan een
inspectie door rijksinspecteurs.
DD/MM/1912 Overwinning katholieke partij
• Katholieken dienen een voorstel in dat het principe van de leerplicht, de
regeling van de kinderarbeid en de regeling van de financiering
combineerde.
19/05/1914 Wet-Poullet: Invoering leerplicht
• Vanaf 6 tot en met 14 jaar (geen SO, enkel LO (met vierde graad)
• Effectieve invoering in 1918 (Cf. WO1).
• Zorgt voor een toename van vraag naar opgeleide leerkrachten.
21/05/1929 Aggregatie (~samenvoeging) hoger onderwijs wordt ingevoerd (tot 1996)
DD/MM/1929 Lerarenopleiding werd gelijkgesteld met een humanioraopleiding en je kon
dus aansluitend naar het hoger onderwijs
1945-1950 Afstand standenonderwijs
• Onderwijs toegang voor iedereen.
• Vrijheid van onderwijs -> Recht op onderwijs.
, SCHOOL- EN ONDERWIJSBELEID 2023
1950-1958 Tweede de schoolstrijd (dé schoolstrijd)
Inzet: de financiering van de secundaire scholen (Katholiek SO: onder
gefinancierd -> inschrijvingsgeld >< rijksonderwijs: gesubsidieerd).
1950-1951 Regering-Harmel
• Subsidies voor katholiek onderwijs opdat ze geen inschrijvingsgeld meer
vragen (Cf. onderfinanciering katholiek onderwijs).
01/09/1952 Oprichting middelbare normaalscholen (MNS)
• = regentatenscholen
14/10/1952 Oprichting Stichting Lodewijk De Raet (LDR)
23/07/1952 Goedkeuring van organieke wet tot regeling van het normaalonderwijs.
• Eenieder die opgeleid werd tot leraar in elke school – onafhankelijk van
welk net – kon lesgeven.
o Werd aanstoot aangegeven (Harmel verdacht dat hij katholieke
leerkrachten zo in rijksscholen wou binnenloodsen).
DD/MM/1953 Verlenging leerplicht tot 15 jaar
• Onderwijsminister Pierre Harmel.
19/03/1954 Ontstaan Nationaal Studiefonds
• Voordien: Fonds voor de Meestbegaafden (studiebeurzen aan begaafde
kinderen die daar een examen voor moesten afleggen).
17/05/1955 Wet-Collard
• Socialistische-liberale regering).
• ‘bom’ tweede schoolstrijd:
o Extra rijksscholen SO oprichten.
o Subsidies katholiek onderwijs afschaffen.
o Commissies om katholiek onderwijs in de gaten te houden.
26/03/1955 Mars op Brussel
• Hoogtepunt onrust en (straat)protest tijdens de schoolstrijd.
DD/MM/1957 Voorstel Arbeidsraad om technisch onderwijs te promoten door verlenging
van leerplicht tot 15 jaar
• Niet gekomen, omwille van:
o Nadruk op verlengen van leerplicht overstegen door het debat
rond democratisering.
o Schoolstrijd tussen 1950 – 1958 verlamde elke inhoudelijke
discussie, geen discussies om de schoolvrede niet in gevaar te
brengen.
o Eind jaren ’50: zware budgettaire problemen.
01/06/1958 Verkiezing regering-Eyskens
• Socialisten verliezen de verkiezing.
• Minderheidsregering: Gaston Eyskens (CVP).
• Nationale schoolcommissie werd opgericht: alle partijen (katholieken,
liberalen en socialisten) werkten samen aan een oplossing.
TIJDLIJN VAN HET VLAAMS/BELGISCH ONDERWIJS
Moment in de tijd. Samenvatting van het moment.
DD/MM/1816 Koning Willem I richt de eerste normaalschool op in Lier: de
Rijkskweekschool
DD/MM/1830 Geen officiële lerarenopleiding meer (cf. Belgische omwenteling)
• Leerkrachten stonden zonder diploma voor de klas.
17/02/1831 Eerste versie Belgische grondwet
08/09/1831 Bevestiging en invoering Belgische grondwet.
• Artikel 17: vrijheid van Onderwijs + kosteloosheid van onderwijs.
24/03/1842 Wet-Nothomb
• Doel om extreem analfabetisme aan te pakken.
• Elke gemeente werd verplicht – kosteloos een lagere school in te richten.
Gemeente kon ook bestaande katholieke school overnemen.
o Leidt tot een tekort aan leerkrachten.
▪ Oprichting 2 Rijksnormaalscholen (Lier -opnieuw geopend- &
Nijvel) - enkel voor jongens.
DD/MM/1847 Hogere normaalschool opgericht aan de Rijksuniversiteiten van Gent en
Luik
• Gent: leraar wiskunde en natuurkunde in het secundair onderwijs.
• Luik: leraar talen, geschiedenis en aardrijkskunde (je moest wel al
diploma wijsbegeerte en letteren op zak hebben).
01/06/1850 Wet-Rogier
• Organieke wet op het middelbaar onderwijs waarmee ze het officieel
onderwijs trachtte uit te breiden en de invloed van de geestelijkheid te
beperken.
DD/MM/1869 Katholieke richten een normaalschool op voor geestelijken die zich
voorbereiden op het middelbaar onderwijs
1878-1884 Eerste schoolstrijd
• Breuklijn onderwijsbeleid van België, later van Vlaanderen.
• Versterking verschillen Katholieken >< vrijzinnigen (liberalen).
• Basis gelegd voor verzuiling in Vlaanderen.
• Diplomatieke breuk met het Vaticaan (1881).
• Strijd succesvol voor katholieken.
10/07/1879 Wet-Van Humbeeck
• Aanpassing op vorige wet (Nothomb):
o Elke gemeente werd verplicht een officiële lagere school in te
richten.
o Het werd verboden om nog een vrije school aan te nemen of te
subsidiëren.
o Alle leraren moesten diploma van het Rijksonderwijs hebben +
godsdienstonderwijs buiten de scholen.
,SCHOOL- EN ONDERWIJSBELEID 2023
11/06/1881 Soort wet-Van Humbeeck voor SO
DD/MM/1883 Eerste Radicaal wetsvoorstel in de Belgische kamer
• Leerplicht van 6 tot 12 jaar.
• Sancties voor ouders en werkgevers die deden aan kinderarbeid onder
12 jaar.
• Voorstel van tafel na nederlaag liberalen tijdens verkiezingen 1884.
20/09/1884 Wet-Jacobs
• Derde organieke wet: meeste gemeenten konden weer een vrije school
aannemen -> leidde tot afschaffing van vele scholen die het rijk had
ingericht.
• Men kan zonder diploma lesgeven.
• Afgestudeerden van alle normaalscholen kunnen lesgeven in de
gemeentescholen.
• Liberale regeringspartij: nederlaag (verdween uit de coalitieregering).
13/12/1889 Kinderarbeid onder de 12 jaar wordt verboden
• Daarna leerplicht terug op de agenda.
DD/MM/1890 Lerarenopleidingen voor hoger onderwijs (cf. 1847) werden geïntegreerd in
de faculteiten van de universiteit (weinig pedagogische opleiding)
17/12/1894 Minister Schollaert voerde het getuigschrift lager onderwijs in voor
leerlingen die voldoende punten halen
28/02/1911 Wet-Schollaert
• Na de liberale nederlaag van 1884 voerden de Katholieken met deze wet
een financiering in van het vrij basisonderwijs, gekoppeld aan een
inspectie door rijksinspecteurs.
DD/MM/1912 Overwinning katholieke partij
• Katholieken dienen een voorstel in dat het principe van de leerplicht, de
regeling van de kinderarbeid en de regeling van de financiering
combineerde.
19/05/1914 Wet-Poullet: Invoering leerplicht
• Vanaf 6 tot en met 14 jaar (geen SO, enkel LO (met vierde graad)
• Effectieve invoering in 1918 (Cf. WO1).
• Zorgt voor een toename van vraag naar opgeleide leerkrachten.
21/05/1929 Aggregatie (~samenvoeging) hoger onderwijs wordt ingevoerd (tot 1996)
DD/MM/1929 Lerarenopleiding werd gelijkgesteld met een humanioraopleiding en je kon
dus aansluitend naar het hoger onderwijs
1945-1950 Afstand standenonderwijs
• Onderwijs toegang voor iedereen.
• Vrijheid van onderwijs -> Recht op onderwijs.
, SCHOOL- EN ONDERWIJSBELEID 2023
1950-1958 Tweede de schoolstrijd (dé schoolstrijd)
Inzet: de financiering van de secundaire scholen (Katholiek SO: onder
gefinancierd -> inschrijvingsgeld >< rijksonderwijs: gesubsidieerd).
1950-1951 Regering-Harmel
• Subsidies voor katholiek onderwijs opdat ze geen inschrijvingsgeld meer
vragen (Cf. onderfinanciering katholiek onderwijs).
01/09/1952 Oprichting middelbare normaalscholen (MNS)
• = regentatenscholen
14/10/1952 Oprichting Stichting Lodewijk De Raet (LDR)
23/07/1952 Goedkeuring van organieke wet tot regeling van het normaalonderwijs.
• Eenieder die opgeleid werd tot leraar in elke school – onafhankelijk van
welk net – kon lesgeven.
o Werd aanstoot aangegeven (Harmel verdacht dat hij katholieke
leerkrachten zo in rijksscholen wou binnenloodsen).
DD/MM/1953 Verlenging leerplicht tot 15 jaar
• Onderwijsminister Pierre Harmel.
19/03/1954 Ontstaan Nationaal Studiefonds
• Voordien: Fonds voor de Meestbegaafden (studiebeurzen aan begaafde
kinderen die daar een examen voor moesten afleggen).
17/05/1955 Wet-Collard
• Socialistische-liberale regering).
• ‘bom’ tweede schoolstrijd:
o Extra rijksscholen SO oprichten.
o Subsidies katholiek onderwijs afschaffen.
o Commissies om katholiek onderwijs in de gaten te houden.
26/03/1955 Mars op Brussel
• Hoogtepunt onrust en (straat)protest tijdens de schoolstrijd.
DD/MM/1957 Voorstel Arbeidsraad om technisch onderwijs te promoten door verlenging
van leerplicht tot 15 jaar
• Niet gekomen, omwille van:
o Nadruk op verlengen van leerplicht overstegen door het debat
rond democratisering.
o Schoolstrijd tussen 1950 – 1958 verlamde elke inhoudelijke
discussie, geen discussies om de schoolvrede niet in gevaar te
brengen.
o Eind jaren ’50: zware budgettaire problemen.
01/06/1958 Verkiezing regering-Eyskens
• Socialisten verliezen de verkiezing.
• Minderheidsregering: Gaston Eyskens (CVP).
• Nationale schoolcommissie werd opgericht: alle partijen (katholieken,
liberalen en socialisten) werkten samen aan een oplossing.
