Samenvatting Jeugdrecht

Hoofdstuk 1Inleiding rond het ontstaan van de
jeugdbescherming in België

De rechten van een kind en jongere: Nationale en internationele wetgeving  biedt
bescherming op bepaalde vlakken:
- Onderwijs, gezondheidszorg en huisvestiging
- Aangepaste maatregelen en straffen als de jongere een misdrijf begaat
- Hulpverlening bij een verontrustende opvoedingssituatie
- Specifieke rechtswaarborgen wanneer een minder jarige in de jeugdzorg terecht
komt


 Vroeger: Kind en volwassene werden als 1 cateogrie beschouwd.
 Nu: rechten van kinderen en jongeren zijn gewaarborgd
 Geen evidente zaakk want eerste beschermingsrecht pas in 1912
 Categoriaal beleid is recent: maakt een onderscheidt tussen categorieën.


Culturen worden overgedragen door 2 processen:
 Proces van socialisatie = opvoeding door verinnerlijken van waarden en normen
die in de maatschappij aanwezig zijn.
 Proces van sociale controle = straffen/bestraffen als de norm van de
maatschappij niet wordt nageleefd. Formeel/informeel


Processen zorgen ervoor dat:
 Veranderingen in de maatschappij ontstaan
 Evolutie duidelijk wordt
 Zo kunnen nieuwe wetten ontstaan = Wet op kinderbescherming 1921


Hoe een categoriaal beleid gevoerd werd ging af van:
 Hoe men naar kinderen keek
 De veranderingen die de maatschappij doormaakte
o Opkomt van verschillende wetenschappen
 Criminologie, psychologie, penologie
 Hierdoor wouden ze kinderen anders benaderen/bestraffen
o Verandering in de tijdsgeest

,Chronocentrisme = de nu bestaande middle class wordt als norm genomen voor de
menselijke ontwikkeling doorheen alle tijdens en op alle plaatsen.



1 Jeugdbescherming in België: het ontstaan van een
categoriaal beleid

1.1 Evolutie van de socialisatie
 Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar
uitzonderingen = uitzonderingsmaatregel
 Recente sociale constructie = de manier waarop men nu naar kinderen kijkt,
gegroeid en geëvolueerd is op basis van inzichten die we in de loop van de
geschiedenis kunnen duiden.
 Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
o De ideeën rond toekomst, vooruitgang en rijkdom, zorgen ervoor dat men
kinderen als een aparte categorie met aparte kenmerken zag.
o Kinderen van de toekomst
 Nog-niet positie: Nog-niet verantwoordelijk, zelfstandig
 Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
 Hierdoor kinderen anders gaan benaderen
 2 mensbeelden in de verlichting:
o Volwassene: kent zijn lot
o Kind: kneedbaar, maakbaar en evolueerbaar


1.1.1 Geen kindbeeld
 Vroegere tijden: geen besef rond het belang van kinderen (voor 7 jaar)
 Na 7 jaar: beschouwd als volwassene en ingezet in de leefwereld
 Afwezig kindbeeld in de Oudheid: ‘kleine’ volwassene
o Achtergelaten van kinderen + kindermoord
 Kindjes met beperking + meisjes (minder waard)
o Offeren aan Godheid: bepaalde hoe het leven van een sterveling eruit zag
o Als afval weggooien op de mesthoop
 Ook recentelijk geen kindbeeld (17-19de eeuw)
o Geboorte meisje -> zwarte vlag als teken van rouw
o 18de eeuw: hogere klasse schakelde voedsters in dus weinig aandacht en
hoge kindersterfte
o Praktijken die nu haden ten dag in onze ogen barbaars overkomen

,  Kinderen onderdompelen in koude rivieren
 Verbranden met een strijkijzer, …
 Onhygiëne omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot
hoge kindersterfte dus geen aandacht.
 Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren
 Vanaf 7 jaar beschouwd als volwassene in alle aspecten van het sociale leven
o Jongens vertoefden in leerscholen
o Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren


1.1.2 Een aanzet tot een kindbeeld
 16de eeuw: lichte veranderingen in het beeld van kinderen
o Jongens uit hogere klasse: naar school om kennis te vergaren
o Pas later jongens uit lagere klasse, dan de meisjes
 Mensbeelden/visies ontstonden
o Moralisten = kind is slecht geboren, opvoeding moet het goed maken
o Romantici = kind is inherent goed, invloeden van buitenaf zijn negatief
 Verlichtingsperiode: cruciaal voor het categoriaal beleid
o Verlichting = toekomst, gelijkheid, almacht van de rede, vooruitgang
o Idee van de maakbaarheid van het bestaan werd hier geboren
o Kinderen werden meer een apart groep met eigen kenmerken en eigen
gedragingen.
 Aanzet tot categoriaal beleid met 2 mensbeelden:
o 1 over een kind dat men moet opvoeden en dat moet afschermen van de
maatschappij
o Een volwassene die zijn lot en rol in de maatschappij kent
 visies te danken aan een verandering van de maatschappij
 Sociogenese = het op grond van maatschappelijke verandering apart zien van
volwassene en kinderen.
 Psychogene = eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven,
worden op een bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als eigen aan
kinderen.
 Door deze evolutie:
o Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschap zoals pediatrie =
kindergeneeskunde
o Ontstaan van kinderwetten: verbod op kinderarbeid + wet op leerplicht

, 1.1.3 Het huidige kindbeeld
 Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
 Kijken naar het ‘kunnen’ en niet naar het ‘niet-kunnen’
 Vermogen om zelf te groeien en te leren -> geboren onderzoekers
 Verschillen met volwassene -> specifieke opvoeding
 Verschillende ontwikkelingsfase met eigen mogelijkheden en beperkingen
 Fases van kinderen en volwassenen zijn kwalitatief verschillend
 Ouder worden -> specifieke benadering verdwijnt = quarantaine verdwijnt


1.2 Evolutie van de sociale controle
 Ook op vlak van bestraffing geen onderscheid tussen volwassene/kind
 Uitzondering gemaakt -> door pater familias, pretor of goddelijke overwegingen
 Door verlichting lichte wijziging in bewuste bestraffing van kinderen


1.2.1 Vroege tijden tot verlichting
 Oud-Romeinse recht: wet der XII tafelen
o Uitzondering voor ‘onmondigen’
 Onmondigen = persoon komt onder het gezag van een ander te
staan, niet in staat zelfstandig beslissingen te nemen
 Onmondigen werden beschouw als niet-huwbare kinderen
o Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden -> ordeel des
onderscheids = verwijst naar het vermogen om te oordelen of een
beslissing te nemen over wat goed of kwaad is, wat juist of onjuist is.
 Klassieke tijdvak
o Onderscheid meer en meer verduidelijken door waarneembare gegevens
zoals de fysiologische toestand van kinderen, huwbare leeftijd en
geslachtsrijpheid
o Sluwheid waarmee kinderen feiten plegen
o Uitzonderlijk gebruik van het ‘oordeel des onderscheids’
 Na de val van het Romeinse Rijk
o Beroep gedaan op de familiale solidariteit
o Pater Familias bepaalde of er een onderscheid gemaakt werd tussen kind
en volwassene
o Recht is verschillend van stam tot stam, gewoonte bepaalt hoe men
‘recht’spreekt