Literatuur werkgroep 1
Effectiviteit van interventies moet en kan beter
P. van der Helm (2022)
Ambulant beter dan residentieel
Er is weinig onderzoek naar de effectiviteit van interventies. Dat is te wijten aan een gebrekkige
onderzoeksopzet of lage effectgrootte.
- Relatief gunstig beeld voor psycho-educatie, ondersteuning door leeftijdsgenoten of
ervaringsdeskundigen, counseling en voorbeeldgedrag.
- Interventies gebaseerd op simpele verbetering levensomstandigheden helpen in zekere mate.
Net als traumatherapie en cognitieve gedragstherapie.
Ambulante interventies werken beter dan residentiële zorg.
- Van residentiële zorg werken kortdurende opnames beter dan langdurige.
- Inhuisplaatsing bij verwanten beter dan algemene pleegzorg.
- Samenwerken beter dan alleen werken (psychoseteam beter dan individuele psychologische
ondersteuner).
Verbondenheid en kleinschaligheid cruciaal
Dwang, grootschalige en langdurige residentiële opvang werken verbondenheid tegen en beperken
de autonomie van de cliënt.
Integrale aanpak nodig die verbondenheid, competentie en autonomie stimuleert.
Cirkel doorbreken
Belangrijk is om goede probleemanalyse te combineren met op maat gemaakte interventies.
Op basis van de probleemanalyse en de behoeften van de cliënt moeten de behandelaren met
andere woorden een transdiagnostisch en multidimensionaal plan maken dat verbondenheid,
competentie (educatie) en autonomie stimuleert. Op basis daarvan moeten de juiste interventies bij
elkaar gezocht worden.
Op weg naar verbetering
1. Durven toegeven dat we in veel gevallen geen oplossing hebben voor ingewikkelde en vaak
nare problemen.
2. Toegeven dat ook wij, de experts, het niet altijd weten en dat we beter moeten leren
luisteren naar cliënten. Samen met hen moeten we op zoek gaan naar wat wel kan:
collaborative treatment.
Dit is ook meer samenwerken met ervaringsdeskundigen, hulpverleners, systeem, educatie,
etc. Dit is ook overgaan op plan B i.p.v. blijven bij plan A.
3. Degelijk onderzoek naar alternatieven door onderzoekers die geen belangen hebben bij een
uitkomst en die teleurstelling en verlies kunnen accepteren.
Soorten effectonderzoek
NJI (2017)
Niet-experimenteel kwaliteitsonderzoek
Vraag centraal wat de kwaliteit is van de interventie, zonder vergelijking met een andere cliënt of
groep bij wie geen of een andere interventie is toegepast.
- In de praktijk vaak uitgevoerd.
Niet-experimenteel veranderingsonderzoek
, Meten kenmerken van cliënten voor en na de interventie. Verschil tussen de voor- en nameting geeft
een eerste indicatie van de effectiviteit van de interventie.
- Veel in praktijk toegepast.
Normgerelateerd veranderingsonderzoek: uitkomsten van interventie worden vergeleken met een
externe norm (bijv. vergelijking met interventie die bekend staat als bewezen effectief).
Veranderingstheoretisch onderzoek: bedoeld om vooraf voorspelde verbanden toetsen.
- Effect van duur interventie
- Het soort activiteiten dat in het kader van de interventie bij iedere cliënt afzonderlijk is
uitgevoerd
- De demografische kenmerken van de groepsleden
Casestudies (N=1 onderzoek)
De toestand van één onderzoeksobject (bijv. een kind) wordt beschreven op verschillende
momenten: voor de interventie, tijdens de interventie en wanneer veranderingen optreden. Door
middel van meerdere metingen.
- Door herhaalde casestudies die dezelfde veranderingen constateren wordt effectiviteit
bewezen.
(Quasi-)experimenteel onderzoek
Het hoofdkenmerk van experimenteel effectonderzoek is dat de interventie waar het onderzoek over
gaat - de experimentele conditie - wordt vergeleken met een andere interventie of met een groep
waarbij geen interventie is toegepast - de controleconditie.
- Randomized controlled trail: proefpersonen willekeurig verdeeld over experimentele en
controlegroep.
Quasiexperimenteel is als bij de ene groep interventie X is toegepast en die wordt vergeleken met een
groep met interventie Y.
- Match design: via een statistische procedure wordt aan elke experimentele casus een zo goed
mogelijk gelijkende controlecasus gekoppeld.
Metastudies
Zetten resultaten van verschillende effectonderzoeken naast elkaar. Met speciale procedures en
technieken worden de uitkomsten van verschillende onderzoeken met elkaar vergeleken en worden
de factoren onderzocht die eventuele verschillen kunnen verklaren.
- Zo wordt duidelijk of een interventie over het algemeen wel of niet effectief is.
Welk onderzoek is beter?
Goed effectonderzoek vertoont drie kenmerken:
- Hoge interne validiteit: onderzoek stelt zo zuiver mogelijk effect van interventie vast, zonder
allerlei storende invloeden (RCT voldoen vaak).
- Hoge externe validiteit of representativiteit: de onderzoekssituatie is een betrouwbare
afspiegeling van de toepassing van de interventie in de praktijk (casestudies en niet-
experimenteel onderzoek voldoen vaak)
- Een ‘follow-up’: effecten niet alleen direct na beëindigen interventie gemeten, maar ook in de
periode daarna kijken of resultaten beklijven.
Effectiviteit van interventies moet en kan beter
P. van der Helm (2022)
Ambulant beter dan residentieel
Er is weinig onderzoek naar de effectiviteit van interventies. Dat is te wijten aan een gebrekkige
onderzoeksopzet of lage effectgrootte.
- Relatief gunstig beeld voor psycho-educatie, ondersteuning door leeftijdsgenoten of
ervaringsdeskundigen, counseling en voorbeeldgedrag.
- Interventies gebaseerd op simpele verbetering levensomstandigheden helpen in zekere mate.
Net als traumatherapie en cognitieve gedragstherapie.
Ambulante interventies werken beter dan residentiële zorg.
- Van residentiële zorg werken kortdurende opnames beter dan langdurige.
- Inhuisplaatsing bij verwanten beter dan algemene pleegzorg.
- Samenwerken beter dan alleen werken (psychoseteam beter dan individuele psychologische
ondersteuner).
Verbondenheid en kleinschaligheid cruciaal
Dwang, grootschalige en langdurige residentiële opvang werken verbondenheid tegen en beperken
de autonomie van de cliënt.
Integrale aanpak nodig die verbondenheid, competentie en autonomie stimuleert.
Cirkel doorbreken
Belangrijk is om goede probleemanalyse te combineren met op maat gemaakte interventies.
Op basis van de probleemanalyse en de behoeften van de cliënt moeten de behandelaren met
andere woorden een transdiagnostisch en multidimensionaal plan maken dat verbondenheid,
competentie (educatie) en autonomie stimuleert. Op basis daarvan moeten de juiste interventies bij
elkaar gezocht worden.
Op weg naar verbetering
1. Durven toegeven dat we in veel gevallen geen oplossing hebben voor ingewikkelde en vaak
nare problemen.
2. Toegeven dat ook wij, de experts, het niet altijd weten en dat we beter moeten leren
luisteren naar cliënten. Samen met hen moeten we op zoek gaan naar wat wel kan:
collaborative treatment.
Dit is ook meer samenwerken met ervaringsdeskundigen, hulpverleners, systeem, educatie,
etc. Dit is ook overgaan op plan B i.p.v. blijven bij plan A.
3. Degelijk onderzoek naar alternatieven door onderzoekers die geen belangen hebben bij een
uitkomst en die teleurstelling en verlies kunnen accepteren.
Soorten effectonderzoek
NJI (2017)
Niet-experimenteel kwaliteitsonderzoek
Vraag centraal wat de kwaliteit is van de interventie, zonder vergelijking met een andere cliënt of
groep bij wie geen of een andere interventie is toegepast.
- In de praktijk vaak uitgevoerd.
Niet-experimenteel veranderingsonderzoek
, Meten kenmerken van cliënten voor en na de interventie. Verschil tussen de voor- en nameting geeft
een eerste indicatie van de effectiviteit van de interventie.
- Veel in praktijk toegepast.
Normgerelateerd veranderingsonderzoek: uitkomsten van interventie worden vergeleken met een
externe norm (bijv. vergelijking met interventie die bekend staat als bewezen effectief).
Veranderingstheoretisch onderzoek: bedoeld om vooraf voorspelde verbanden toetsen.
- Effect van duur interventie
- Het soort activiteiten dat in het kader van de interventie bij iedere cliënt afzonderlijk is
uitgevoerd
- De demografische kenmerken van de groepsleden
Casestudies (N=1 onderzoek)
De toestand van één onderzoeksobject (bijv. een kind) wordt beschreven op verschillende
momenten: voor de interventie, tijdens de interventie en wanneer veranderingen optreden. Door
middel van meerdere metingen.
- Door herhaalde casestudies die dezelfde veranderingen constateren wordt effectiviteit
bewezen.
(Quasi-)experimenteel onderzoek
Het hoofdkenmerk van experimenteel effectonderzoek is dat de interventie waar het onderzoek over
gaat - de experimentele conditie - wordt vergeleken met een andere interventie of met een groep
waarbij geen interventie is toegepast - de controleconditie.
- Randomized controlled trail: proefpersonen willekeurig verdeeld over experimentele en
controlegroep.
Quasiexperimenteel is als bij de ene groep interventie X is toegepast en die wordt vergeleken met een
groep met interventie Y.
- Match design: via een statistische procedure wordt aan elke experimentele casus een zo goed
mogelijk gelijkende controlecasus gekoppeld.
Metastudies
Zetten resultaten van verschillende effectonderzoeken naast elkaar. Met speciale procedures en
technieken worden de uitkomsten van verschillende onderzoeken met elkaar vergeleken en worden
de factoren onderzocht die eventuele verschillen kunnen verklaren.
- Zo wordt duidelijk of een interventie over het algemeen wel of niet effectief is.
Welk onderzoek is beter?
Goed effectonderzoek vertoont drie kenmerken:
- Hoge interne validiteit: onderzoek stelt zo zuiver mogelijk effect van interventie vast, zonder
allerlei storende invloeden (RCT voldoen vaak).
- Hoge externe validiteit of representativiteit: de onderzoekssituatie is een betrouwbare
afspiegeling van de toepassing van de interventie in de praktijk (casestudies en niet-
experimenteel onderzoek voldoen vaak)
- Een ‘follow-up’: effecten niet alleen direct na beëindigen interventie gemeten, maar ook in de
periode daarna kijken of resultaten beklijven.
