Mechanisch lab basistextiel: veredelen III
Les 1
• Open en meerkeuzevragen
• Leg de processtappen van het mechanische veredelen uit
• Welke methodes er zijn
• Weet welke machines er zijn
• Een aantal stofnamen moet je kennen en welke mechanische finishen ze onder gaan
hebben
• Je moet advies kunnen geven voor een stof, welke mechanische finish stappen je zou
aanraden voor de bepaalde eigenschappen
Wat is finishen/veredelen?
Alle processtappen die je aan je doek aanbrengt zodat het doek uiteindelijk aan de
wensen/eisen van de klant voldoet.
Redenen waarom je mechanisch veredelt?
• Esthetische finish (om het mooi te maken, de kleur, de greep, wollig uiterlijk)
• Functionele finish (waterafstotend, brandwerend)
Onderscheid tussen:
• Tijdelijke finish (wasverzachter, waterafstotende spray (is tijdelijk, als je niet blijft
herhalen))
• Permanente finish (de finish blijft er echt in en op zitten, die draag en was je er niet
af).
Afhankelijk van je product kies je voor tijdelijk of permanent. Het is afhankelijk van de
toepassing welke je kiest. De ene is niet beter dan de ander. Kijk goed naar de eindgebruiker.
Wordt het überhaupt ooit gewassen?
Maken ook nog onderscheid tussen:
• Chemische finish (met water, natproces. Chemicaliën in een waterbad).
• Mechanische finish (droogproces)
Je hebt ook soms een combinatie. Soms breng je chemicaliën aan en dan daarna nog een
droogproces, of andersom.
Mechanische finish: je past wrijving, druk, spanning en temperatuur toe, om mechanisch
doekeigenschappen te veranderen.
Je doet het altijd voor een doel. Of je verandert het uiterlijk van je doek of je verandert de
greep. Dat kan dan dus een functionele of esthetische finish zijn. Je hebt altijd wel een doel, je
doet het niet zomaar, kost veel geld.
Soorten mechanische finish:
,Kalanderen
Korte machine, kort proces.
Je kalandeert hier.
Het doek zit op een A-frame. De drie grote walsen in het midden zijn de kalanders. Het doek
loopt er om heen. (lijkt op drum dryers). De middelste wals is van metaal. Het doek loopt
tussen de kalanders heen.
Het doek gaat tussen de kalanders/walsen door en daarmee kan je verschillende
eigenschappen veranderen. Je kan het doek een glad of glanzend uiterlijk geven, of juist een
mat uiterlijk of je drukt er een reliëf in.
Een aantal parameters kan je instellen voor de kalanders, die invloed hebben op je doek:
• Druk; er wordt heel veel druk (100-200 per vierkante cm) uitgeoefend vanuit de
walsen op het doek.
• Temperatuur: sommige walsen kan je opwarmen, waarmee je een effect creëert.
• Snelheid; de snelheid waarmee het doek beweegt (doeksnelheid) en de snelheid van
de walsen. Per wals.
• Soorten walsen
Over-kalanderen: te veel druk, waardoor je het doek beschadigd.
Alle type grondstoffen kunnen worden gekalanderd, maar hebben wel allemaal hun eigen
parameters nodig.
Kalanderen lijkt een beetje op strijken. Een strijkijzer dat heel hard met veel druk over je doek
heengaat. Daardoor gaat het vaak ook een beetje glimmen.
Soorten kalanders:
1. Rol kalander: je hebt een zachte en een harde. Een zachte wals tegen een zachte kan
je hebben, dan krijg je een mat uiterlijk. Hierbij wordt het doek wel platgedrukt, maar
niet zo hevig, waardoor je dus geen glans krijgt.
Maar een harde wals tegen een zachte wals, dan krijg je een glanseffect. Dit komt
omdat het doek platter is, platgedrukt, weerkaatst het meer licht en krijgt het meer
glans. Ook doordat het platgedrukt is gaat er minder wind door het doek heen. Je krijgt
een dichter doek doordat de garens plat gedrukt zijn. Tegelijkertijd, als je een relatief
dicht doek hebt, kan het er ook voor zorgen dat het doek meer waterdicht is. Het doek
is dichter, voller en meer waterafstotend. Wel afhankelijk van je grondstof, maar dat is
wel het idee.
Wat je nooit ziet, zijn 2 harde, metalen walsen op elkaar. Dat is veel te hard voor het
doek, dan scheurt je doek kapot. Je hebt altijd hard op zacht of twee zachte walsen.
Voorbeelden van stofnamen die door rolkalanders zijn gegaan:
• Cambric; deze stof heeft een klein beetje glans
• Batiste; een weefsel, licht gewicht, dunne stof, klein beetje glans.
2. Glazed/friction kalander: deze bestaat uit 3 walsen. Zelfde effect als je je doek 2
keer door de rol kalander haalt, maar dat effect heb je nu in 1 keer door de walsen.
Hier wil je iets meer glans aan je stof toevoegen. Hoe meer je door de walsen door
gaat, hoe meer frictie, hoe meer glans. De middelste wals draait vaak nog wat sneller
dan de andere walsen, waardoor er nog meer frictie ontstaat en je meer glans krijgt. Je
kan meer of minder druk toevoegen, dus meer of minder effect. En je kan de kalanders
, zelf opwarmen als je wilt. Als je een synthetische stof hebt en die warm je op kan je
de doek eigenschappen wat permanenter maken.
Voorbeelden van stofnamen die door de frictie kalander zijn geweest:
• Chintz (meestal een bloemenpatroontje)
• Polished cotton
3. Ciré kalander: meer druk, meer warmte, meer glans + een polish. Doordat de walsen
worden opgewarmd, de harde metalen (de zachte kan je niet opwarmen), kunnen de
synthetische stoffen een heel klein beetje gaan smelten. Niet te warm dan krijg je
gaten. Maar net genoeg, dan plakken de garens wat meer tegen elkaar aan en krijg je
meer een waterafstotend effect.
Voorbeelden van stofnamen die door de ciré kalander zijn geweest:
• Ciré fabric; wetlook
• Polyester ripstop; veel voor outdoor kleding gebruikt. Vaak waterafstotend en
winddicht. Parachute stof.
4. Je hebt ook embossed kalanders: altijd harde en zachte kalander. In de zachte wals
druk je het patroon er goed in. Dan pas gaat je stof er door heen. Het 3D patroon wordt
in de stof gedrukt. Als de stof hierna niet wordt na behandeld, dan is het na de eerste
wasbeurt er weer uit, het patroon. Voor synthetische stoffen kan het wel permanent
zijn, als de walsen op een goede temperatuur zijn, dan wordt het namelijk al gefixeerd
eigenlijk. De wals met het relief is verwarmd en de harde wals en die drukt het relief
dus in de zachte rol.
Les 1
• Open en meerkeuzevragen
• Leg de processtappen van het mechanische veredelen uit
• Welke methodes er zijn
• Weet welke machines er zijn
• Een aantal stofnamen moet je kennen en welke mechanische finishen ze onder gaan
hebben
• Je moet advies kunnen geven voor een stof, welke mechanische finish stappen je zou
aanraden voor de bepaalde eigenschappen
Wat is finishen/veredelen?
Alle processtappen die je aan je doek aanbrengt zodat het doek uiteindelijk aan de
wensen/eisen van de klant voldoet.
Redenen waarom je mechanisch veredelt?
• Esthetische finish (om het mooi te maken, de kleur, de greep, wollig uiterlijk)
• Functionele finish (waterafstotend, brandwerend)
Onderscheid tussen:
• Tijdelijke finish (wasverzachter, waterafstotende spray (is tijdelijk, als je niet blijft
herhalen))
• Permanente finish (de finish blijft er echt in en op zitten, die draag en was je er niet
af).
Afhankelijk van je product kies je voor tijdelijk of permanent. Het is afhankelijk van de
toepassing welke je kiest. De ene is niet beter dan de ander. Kijk goed naar de eindgebruiker.
Wordt het überhaupt ooit gewassen?
Maken ook nog onderscheid tussen:
• Chemische finish (met water, natproces. Chemicaliën in een waterbad).
• Mechanische finish (droogproces)
Je hebt ook soms een combinatie. Soms breng je chemicaliën aan en dan daarna nog een
droogproces, of andersom.
Mechanische finish: je past wrijving, druk, spanning en temperatuur toe, om mechanisch
doekeigenschappen te veranderen.
Je doet het altijd voor een doel. Of je verandert het uiterlijk van je doek of je verandert de
greep. Dat kan dan dus een functionele of esthetische finish zijn. Je hebt altijd wel een doel, je
doet het niet zomaar, kost veel geld.
Soorten mechanische finish:
,Kalanderen
Korte machine, kort proces.
Je kalandeert hier.
Het doek zit op een A-frame. De drie grote walsen in het midden zijn de kalanders. Het doek
loopt er om heen. (lijkt op drum dryers). De middelste wals is van metaal. Het doek loopt
tussen de kalanders heen.
Het doek gaat tussen de kalanders/walsen door en daarmee kan je verschillende
eigenschappen veranderen. Je kan het doek een glad of glanzend uiterlijk geven, of juist een
mat uiterlijk of je drukt er een reliëf in.
Een aantal parameters kan je instellen voor de kalanders, die invloed hebben op je doek:
• Druk; er wordt heel veel druk (100-200 per vierkante cm) uitgeoefend vanuit de
walsen op het doek.
• Temperatuur: sommige walsen kan je opwarmen, waarmee je een effect creëert.
• Snelheid; de snelheid waarmee het doek beweegt (doeksnelheid) en de snelheid van
de walsen. Per wals.
• Soorten walsen
Over-kalanderen: te veel druk, waardoor je het doek beschadigd.
Alle type grondstoffen kunnen worden gekalanderd, maar hebben wel allemaal hun eigen
parameters nodig.
Kalanderen lijkt een beetje op strijken. Een strijkijzer dat heel hard met veel druk over je doek
heengaat. Daardoor gaat het vaak ook een beetje glimmen.
Soorten kalanders:
1. Rol kalander: je hebt een zachte en een harde. Een zachte wals tegen een zachte kan
je hebben, dan krijg je een mat uiterlijk. Hierbij wordt het doek wel platgedrukt, maar
niet zo hevig, waardoor je dus geen glans krijgt.
Maar een harde wals tegen een zachte wals, dan krijg je een glanseffect. Dit komt
omdat het doek platter is, platgedrukt, weerkaatst het meer licht en krijgt het meer
glans. Ook doordat het platgedrukt is gaat er minder wind door het doek heen. Je krijgt
een dichter doek doordat de garens plat gedrukt zijn. Tegelijkertijd, als je een relatief
dicht doek hebt, kan het er ook voor zorgen dat het doek meer waterdicht is. Het doek
is dichter, voller en meer waterafstotend. Wel afhankelijk van je grondstof, maar dat is
wel het idee.
Wat je nooit ziet, zijn 2 harde, metalen walsen op elkaar. Dat is veel te hard voor het
doek, dan scheurt je doek kapot. Je hebt altijd hard op zacht of twee zachte walsen.
Voorbeelden van stofnamen die door rolkalanders zijn gegaan:
• Cambric; deze stof heeft een klein beetje glans
• Batiste; een weefsel, licht gewicht, dunne stof, klein beetje glans.
2. Glazed/friction kalander: deze bestaat uit 3 walsen. Zelfde effect als je je doek 2
keer door de rol kalander haalt, maar dat effect heb je nu in 1 keer door de walsen.
Hier wil je iets meer glans aan je stof toevoegen. Hoe meer je door de walsen door
gaat, hoe meer frictie, hoe meer glans. De middelste wals draait vaak nog wat sneller
dan de andere walsen, waardoor er nog meer frictie ontstaat en je meer glans krijgt. Je
kan meer of minder druk toevoegen, dus meer of minder effect. En je kan de kalanders
, zelf opwarmen als je wilt. Als je een synthetische stof hebt en die warm je op kan je
de doek eigenschappen wat permanenter maken.
Voorbeelden van stofnamen die door de frictie kalander zijn geweest:
• Chintz (meestal een bloemenpatroontje)
• Polished cotton
3. Ciré kalander: meer druk, meer warmte, meer glans + een polish. Doordat de walsen
worden opgewarmd, de harde metalen (de zachte kan je niet opwarmen), kunnen de
synthetische stoffen een heel klein beetje gaan smelten. Niet te warm dan krijg je
gaten. Maar net genoeg, dan plakken de garens wat meer tegen elkaar aan en krijg je
meer een waterafstotend effect.
Voorbeelden van stofnamen die door de ciré kalander zijn geweest:
• Ciré fabric; wetlook
• Polyester ripstop; veel voor outdoor kleding gebruikt. Vaak waterafstotend en
winddicht. Parachute stof.
4. Je hebt ook embossed kalanders: altijd harde en zachte kalander. In de zachte wals
druk je het patroon er goed in. Dan pas gaat je stof er door heen. Het 3D patroon wordt
in de stof gedrukt. Als de stof hierna niet wordt na behandeld, dan is het na de eerste
wasbeurt er weer uit, het patroon. Voor synthetische stoffen kan het wel permanent
zijn, als de walsen op een goede temperatuur zijn, dan wordt het namelijk al gefixeerd
eigenlijk. De wals met het relief is verwarmd en de harde wals en die drukt het relief
dus in de zachte rol.
