Sociologie en kunst samenvatting
Wij zijn ons – wij zijn speels
Volgens Johan Huizinga is spel de kern van onze cultuur: “cultuur begint niet als spel en niet uit
spel, maar in spel”. Spel is ouder dan cultuur en ouder dan de mens, dieren deden het al lang
voor ons. Er wordt gespeeld met hiërarchie, autoriteit, fysieke kracht en aantrekkelijkheid.
Vanuit dat spel ontstaan codes, morele grenzen en soms ook normen. Op die manier wordt
iets ‘in cultuur gebracht’.
Er zijn drie hoofdkenmerken van spel:
1. Het moet vrij zijn
2. Het is een ‘uittrede’ van het gewone leven, een tijdelijke sfeer van activiteit met een eigen
strekking
3. Het is afgesloten en begrensd, speelt af binnen bepaalde ruimte- en tijdsgrenzen
Spelvorming en cultuur zijn niet constant, maar veranderlijk en adaptief. Wát er veranderd, is
onderdeel van een voortgaand debat. Het toont de balans en zoektocht tussen behouden en
meebewegen.
Een individu kan sociaal kapitaal aanwenden om zijn doelen te verwezenlijken. Dit zijn
vrienden, familie en kennissen. Sterke verbindingen zijn met familie en zwakke verbindingen
met vrienden en kennissen.
Wij zijn ons – wij zijn overtuigd
Self-fulfilling prophecy is wanneer een voorspelling zichzelf bevestigd. Zoals Merton zegt: “als
men een situatie als echt beschouwt, dan is deze echt in zijn consequenties”. Volgens hem is er
de feitelijke werkelijkheid en de gepercipieerde werkelijkheid. De wereld om ons heen is de
sociale werkelijkheid. Je moet rekening houden met reflexiviteit, want de werkelijkheid is niet,
deze ontstaat. Reflexiviteit houdt in dat de werkelijkheid zich ontwikkelt en verandert door
menselijke handelingen.
Wanneer mensen in een bubbel zitten zijn er drie dingen:
1. Euforie;
2. Optimisme;
3. Speculatie.
Wanneer een voorspelling zichzelf ondermijnt, spreek je van een self-denying of self-
destroying prophecy. Deze wordt geen werkelijkheid door de acties die ze oproept.
Antony Giddens noemt het anticiperen op onwenselijke uitkomsten door de huidige situatie aan
te passen, de ‘kolonisatie van de toekomst’.
Een negatieve voorspelling (zoals global warming) wordt ook wel een onheilsprofetie
genoemd.
Volgens Merton is zelfhypnose door de eigen propaganda een fase van de self-fulfilling of self-
destroying prophecy.
Alleen door een oorspronkelijke voorspelling in twijfel te trekken, kan een nieuwe definitie
van de situatie worden geïntroduceerd.
Bij overtuigingen gaat het om sociale percepties, emotionele ervaringen, een gevoel of
geloof.
De sociale werkelijkheid wordt gecreëerd en gerecreëerd door en tussen mensen.
, Wij zijn ons – wij zijn des duivels
Radicalisering is een sociaal proces dat door de prikkels van peers en significant others tot heel
vreemde dingen kan leiden.
Doordat normen en het normale aan verandering onderhevig zijn, is er tussen generaties altijd
een normenstrijd.
Cognitieve dissonantie is het proces waarmee mensen niet-strokende argumenten in lijn
proberen te brengen met hun eigen overtuigingen. Bij het studeren van afwijkingen focust
sociologie zich vooral op aanwezigheid van deviantie, anomie, samenleving en sociale cohesie.
Sociaalpsychologische studies focussen op de afwezigheid van deviantie. Volgens Kurt Lewin
is groepsnorm de consensus waarnaar iedere vorm van groepsdynamiek tendeert.
Volgens Eric Hoffner komt het nationaalsocialisme, communisme en christendom uit de
zelfde sociale dynamiek; ze zijn gebaseerd op een verlangen naar verandering, komen tot
wasdom door overreding, leiderschap, eenheidsdenken en kennen duidelijke
handelingsconsequenties.
Fundamentalistisch denken is aantrekkelijk omdat het zekerheid, houvast en identiteit en
focus biedt.
Fathali Moghaddam spreekt van de staircase to terrorism. Mensen op de begane grond
ervaren relatieve deprivatie: zij voelen zich achtergesteld. Op de 1e etage zoeken ze naar
mogelijkheden om die status te bevechten, en iemand die geen opties tot verbetering ziet gaat
naar de 2e etage. Wanneer er ook sprake is van een duidelijke vijand, ben je op de 3e etage. Hier
is men ook tevens bereid tot geweld. Nog een verdieping hoger wordt contact gezocht met
anderen die geweld niet uit de weg gaan. Op de 5e etage is er daadwerkelijke terreur. Echter is
de realiteit niet zo lineair en simpel.
Merton omschreef relatieve deprivatie als de subjectieve ontevredenheid die ontstaat uit
vergelijking van de eigen situatie met die van een ander. Walter Runciman onderscheidt hierin
twee vormen:
1. Egoïstische deprivatie. Dit is de deprivatie van een persoon binnen de groep waartoe
deze behoort;
2. Fraternalistische deprivatie. Dit is een gevoel van achterstelling van een groep ten
opzichte van een andere groep (bijv. immigranten ten opzichte van Nederlanders). Dit
komt met name voor wanner groepsleden het gevoel hebben dat hun nagestreefde
doelen worden geblokkeerd door groepen die wél over de middelen beschikken om deze
doelen te bereiken.
Het is vooral belangrijk:
- Hoe iemand opstijgt naar hogere verdiepingen;
- Hoe reageert de sociale omgeving op kritieke momenten in dit proces, zoals:
o Gevoel van achterstelling
o Ontwikkelen van overtuigingen
o Uitdragen van fundamentalisme
o Ter hand nemen van wapens
Terreur is het resultaat van een sociaal proces. Het is omkeerbaar en iets waar we allemaal
invloed op uitoefenen. Het is een resultaat van ons allemaal.
Wij zijn ons – wij zijn een publiek
Volgens het dramaturgisch perspectief van Goffman spelen we in het dagelijks leven allerlei
rollen (broer, dochter, student, vakkenvuller, docent, vader). Onze persoonlijkheid is de som
van deze rollen. Binnen deze rollen zijn we vooral bezig met zelfpresentatie en impression
management: het manipuleren van indrukken van anderen.
Backstage is het domein van verborgenheid, ondoorzichtigheid en geheimen. Hier kan men
bijkomen en ‘zichzelf’ zijn.
Suspension of disbelief is de bereidheid om scepsis op te schorten en de verbeelding toe te
laten (je weet dat Sinterklaas niet bestaat maar bent nog niet bereid om dit echt toe te geven).
De paradox van de toneelspeler is reflexieve distantie die betrokkenheid schept.
Wij zijn ons – wij zijn speels
Volgens Johan Huizinga is spel de kern van onze cultuur: “cultuur begint niet als spel en niet uit
spel, maar in spel”. Spel is ouder dan cultuur en ouder dan de mens, dieren deden het al lang
voor ons. Er wordt gespeeld met hiërarchie, autoriteit, fysieke kracht en aantrekkelijkheid.
Vanuit dat spel ontstaan codes, morele grenzen en soms ook normen. Op die manier wordt
iets ‘in cultuur gebracht’.
Er zijn drie hoofdkenmerken van spel:
1. Het moet vrij zijn
2. Het is een ‘uittrede’ van het gewone leven, een tijdelijke sfeer van activiteit met een eigen
strekking
3. Het is afgesloten en begrensd, speelt af binnen bepaalde ruimte- en tijdsgrenzen
Spelvorming en cultuur zijn niet constant, maar veranderlijk en adaptief. Wát er veranderd, is
onderdeel van een voortgaand debat. Het toont de balans en zoektocht tussen behouden en
meebewegen.
Een individu kan sociaal kapitaal aanwenden om zijn doelen te verwezenlijken. Dit zijn
vrienden, familie en kennissen. Sterke verbindingen zijn met familie en zwakke verbindingen
met vrienden en kennissen.
Wij zijn ons – wij zijn overtuigd
Self-fulfilling prophecy is wanneer een voorspelling zichzelf bevestigd. Zoals Merton zegt: “als
men een situatie als echt beschouwt, dan is deze echt in zijn consequenties”. Volgens hem is er
de feitelijke werkelijkheid en de gepercipieerde werkelijkheid. De wereld om ons heen is de
sociale werkelijkheid. Je moet rekening houden met reflexiviteit, want de werkelijkheid is niet,
deze ontstaat. Reflexiviteit houdt in dat de werkelijkheid zich ontwikkelt en verandert door
menselijke handelingen.
Wanneer mensen in een bubbel zitten zijn er drie dingen:
1. Euforie;
2. Optimisme;
3. Speculatie.
Wanneer een voorspelling zichzelf ondermijnt, spreek je van een self-denying of self-
destroying prophecy. Deze wordt geen werkelijkheid door de acties die ze oproept.
Antony Giddens noemt het anticiperen op onwenselijke uitkomsten door de huidige situatie aan
te passen, de ‘kolonisatie van de toekomst’.
Een negatieve voorspelling (zoals global warming) wordt ook wel een onheilsprofetie
genoemd.
Volgens Merton is zelfhypnose door de eigen propaganda een fase van de self-fulfilling of self-
destroying prophecy.
Alleen door een oorspronkelijke voorspelling in twijfel te trekken, kan een nieuwe definitie
van de situatie worden geïntroduceerd.
Bij overtuigingen gaat het om sociale percepties, emotionele ervaringen, een gevoel of
geloof.
De sociale werkelijkheid wordt gecreëerd en gerecreëerd door en tussen mensen.
, Wij zijn ons – wij zijn des duivels
Radicalisering is een sociaal proces dat door de prikkels van peers en significant others tot heel
vreemde dingen kan leiden.
Doordat normen en het normale aan verandering onderhevig zijn, is er tussen generaties altijd
een normenstrijd.
Cognitieve dissonantie is het proces waarmee mensen niet-strokende argumenten in lijn
proberen te brengen met hun eigen overtuigingen. Bij het studeren van afwijkingen focust
sociologie zich vooral op aanwezigheid van deviantie, anomie, samenleving en sociale cohesie.
Sociaalpsychologische studies focussen op de afwezigheid van deviantie. Volgens Kurt Lewin
is groepsnorm de consensus waarnaar iedere vorm van groepsdynamiek tendeert.
Volgens Eric Hoffner komt het nationaalsocialisme, communisme en christendom uit de
zelfde sociale dynamiek; ze zijn gebaseerd op een verlangen naar verandering, komen tot
wasdom door overreding, leiderschap, eenheidsdenken en kennen duidelijke
handelingsconsequenties.
Fundamentalistisch denken is aantrekkelijk omdat het zekerheid, houvast en identiteit en
focus biedt.
Fathali Moghaddam spreekt van de staircase to terrorism. Mensen op de begane grond
ervaren relatieve deprivatie: zij voelen zich achtergesteld. Op de 1e etage zoeken ze naar
mogelijkheden om die status te bevechten, en iemand die geen opties tot verbetering ziet gaat
naar de 2e etage. Wanneer er ook sprake is van een duidelijke vijand, ben je op de 3e etage. Hier
is men ook tevens bereid tot geweld. Nog een verdieping hoger wordt contact gezocht met
anderen die geweld niet uit de weg gaan. Op de 5e etage is er daadwerkelijke terreur. Echter is
de realiteit niet zo lineair en simpel.
Merton omschreef relatieve deprivatie als de subjectieve ontevredenheid die ontstaat uit
vergelijking van de eigen situatie met die van een ander. Walter Runciman onderscheidt hierin
twee vormen:
1. Egoïstische deprivatie. Dit is de deprivatie van een persoon binnen de groep waartoe
deze behoort;
2. Fraternalistische deprivatie. Dit is een gevoel van achterstelling van een groep ten
opzichte van een andere groep (bijv. immigranten ten opzichte van Nederlanders). Dit
komt met name voor wanner groepsleden het gevoel hebben dat hun nagestreefde
doelen worden geblokkeerd door groepen die wél over de middelen beschikken om deze
doelen te bereiken.
Het is vooral belangrijk:
- Hoe iemand opstijgt naar hogere verdiepingen;
- Hoe reageert de sociale omgeving op kritieke momenten in dit proces, zoals:
o Gevoel van achterstelling
o Ontwikkelen van overtuigingen
o Uitdragen van fundamentalisme
o Ter hand nemen van wapens
Terreur is het resultaat van een sociaal proces. Het is omkeerbaar en iets waar we allemaal
invloed op uitoefenen. Het is een resultaat van ons allemaal.
Wij zijn ons – wij zijn een publiek
Volgens het dramaturgisch perspectief van Goffman spelen we in het dagelijks leven allerlei
rollen (broer, dochter, student, vakkenvuller, docent, vader). Onze persoonlijkheid is de som
van deze rollen. Binnen deze rollen zijn we vooral bezig met zelfpresentatie en impression
management: het manipuleren van indrukken van anderen.
Backstage is het domein van verborgenheid, ondoorzichtigheid en geheimen. Hier kan men
bijkomen en ‘zichzelf’ zijn.
Suspension of disbelief is de bereidheid om scepsis op te schorten en de verbeelding toe te
laten (je weet dat Sinterklaas niet bestaat maar bent nog niet bereid om dit echt toe te geven).
De paradox van de toneelspeler is reflexieve distantie die betrokkenheid schept.
