Samenvatting onderwijs in vlaanderen
Van schoolstrijd tot het huidige onderwijs.
1. Tweemaal schoolstrijd
Een eerste schoolstrijd (1878 – 1884)
Tussen 1830 – 1879 bestond ons onderwijs grotendeels uit rijksinstellingen, weliswaar op
katholieke leest geschoeid als gevolg van het feit dat rijksscholen werden overgedragen aan
de Kerk.
De staat kon namelijk vanuit de grondwet niet de plicht om zelf onderwijs te organiseren.
Er waren toen vooral katholieke scholen -> godsdienst stond verplicht op het leerprogramma
en de bisschoppen hadden een verregaande controle op het onderwijs.
Confessioneel (religieus) onderwijs was moeilijk verteerbaar voor de toenmalige antiklerikale
liberale partij.
o Na haar verkiezingsoverwinning in 1878 wilde ze godsdienst uit het programma
bannen en de kerkelijke greep op het rijksonderwijs terugschroeven =
godsdienstoorlog.
Deze eerste schoolstrijd ontbrandde om principiële redenen
o Liberalen wilden het onderwijs ontkerkelijken
o Katholieken wilden het religieuze karakter vrijwaren
Met andere woorden een conflict tussen officieel onderwijs en katholiek
onderwijs.
o Voor de katholieken was deze schoolstrijd een gevecht om ‘de ziel van het kind’ en
tegen ‘scholen zonder god’.
Artikel 24 van de grondwet.
Belgisch onderwijs is vrij.
Katholieken maakten hiervan in 1879 gebruik door los van de officiële rijksscholen hun eigen
onderwijs in te richten.
o Er werden in alle haast en met weinig middelen 100 nieuwe katholieke lagere
scholen geopend (grote vakantie 1879)
o Officiële rijksscholen liepen leeg. (wie wel nog ging = zware zonde)
o In 1879 slecht 13% katholiek onderwijs gevuld -> 1880 = 61%
Vanaf 1880 = het feitelijk bestaan van een katholieke school gerealiseerd.
In elk dorp in belgië zou zowel een katholieke als een gemeenteschool zijn. -> vaak over
elkaar in dezelfde straat.
Er keerde rust!!
Een tweede schoolstrijd (na de 2de wereldoorlog)
Deze ontstond door het opkomen van het secundair onderwijs.
o Probleem -> subsidiëring van het onderwijs door de staat.
o Onderwijsniveau breidde sterk uit en er was een krimping van het aantal geestelijken
als lesgevers in het katholiek onderwijs.
Beroep doen op leken en die moesten betaald worden. -> katholieken
konden dat niet zelf.
, De socialisten en de liberale waren van oordeel dat de katholieken de luxe van een eigen
schoolnet zelf moesten bekostigen
o Volgens hen was het ‘neutrale’ officiële onderwijs voor iedereen toegankelijk en dus
moest de staat dat onderwijs betalen. -> eisten financiële garanties
Katholieken -> grondwettelijke vrijheid van onderwijs financieel moest mogelijk gemaakt
worden.
De katholieken vonden dat het officieel onderwijs slecht een aanvullende rol had en dus
overbodig was
o Katholiek onderwijs sterk maken + uitbreiden
Onderwijs in de politiek
Escaleerde in de politiek na de verkiezingen van 1954 waar de christelijke volkspartij (CVP)
meerderheid verloor = socialistisch-liberale coalitie kwam tot stand.
Minister onderwijs -> Léo Collard
o Startte met het doorvoeren van enkele ‘correcties’
Ontsloeg 110 katholieke leerkrachten die werkzaam waren in het officieel
onderwijs.
Subsidies voor vrij onderwijs gingen verminderen.
Wetsvoorstel voor nieuwe rijksscholen -> kleuter en lager onderwijs.
Dit allen zorgde voor een ware opstand!!
Na een tijdje
Katholieken aanvaardden immers het bestaan van het officieel net.
Liberalen en socialisten aanvaarden de subsidiëring van vrij onderwijs.
Tweede schoolstrijd ging in hoofdzaak over middelen: hoeveel scholen mag de staat nog oprichten
en hoe uitgebreid mogen de subsidies aan het vrij onderwijs zijn.
Verkiezingen 1958!
Overwinning voor de katholieken in Vlaanderen
Overwinning socialisten en liberalen in Wallonië
o Nood aan onderhandeling: na heel wat weken werd een compromis gesloten: Het
schoolpact (20 november 1958)
, 2. Het schoolpact
Het schoolpact maakte een einde aan de schoolstrijd. Tot vandaag wordt ons onderwijs nog steeds
bepaald door de contouren van het Schoolpact.
Indeling in onderwijsnetten
Erkenning van 2 soorten onderwijs:
Indeling op basis van inrichtende macht
Officieel onderwijs
o Overheid inrichtende macht is
o 1958 -> de staat, provincie, gemeente = rijksonderwijs
o 2019 -> GO onderwijs (provinciaal en gemeentelijk onderwijs)
Vrij onderwijs
o Vrije particulier is de inrichtende macht
o Godsdienstige scholen
o Methodescholen
Steiner
Freinet
o Vrijzinnige scholen
Subsidiëring in het Vlaams onderwijs -> opdelen in 3 onderwijsnetten
Officieel onderwijs
Officieel gefinancierd onderwijs (gemeenschapsonderwijs = staatsscholen of rijksscholen)
o Vroeger ingericht door Belgische staat
o Nu door de Vlaamse Gemeenschap
Van schoolstrijd tot het huidige onderwijs.
1. Tweemaal schoolstrijd
Een eerste schoolstrijd (1878 – 1884)
Tussen 1830 – 1879 bestond ons onderwijs grotendeels uit rijksinstellingen, weliswaar op
katholieke leest geschoeid als gevolg van het feit dat rijksscholen werden overgedragen aan
de Kerk.
De staat kon namelijk vanuit de grondwet niet de plicht om zelf onderwijs te organiseren.
Er waren toen vooral katholieke scholen -> godsdienst stond verplicht op het leerprogramma
en de bisschoppen hadden een verregaande controle op het onderwijs.
Confessioneel (religieus) onderwijs was moeilijk verteerbaar voor de toenmalige antiklerikale
liberale partij.
o Na haar verkiezingsoverwinning in 1878 wilde ze godsdienst uit het programma
bannen en de kerkelijke greep op het rijksonderwijs terugschroeven =
godsdienstoorlog.
Deze eerste schoolstrijd ontbrandde om principiële redenen
o Liberalen wilden het onderwijs ontkerkelijken
o Katholieken wilden het religieuze karakter vrijwaren
Met andere woorden een conflict tussen officieel onderwijs en katholiek
onderwijs.
o Voor de katholieken was deze schoolstrijd een gevecht om ‘de ziel van het kind’ en
tegen ‘scholen zonder god’.
Artikel 24 van de grondwet.
Belgisch onderwijs is vrij.
Katholieken maakten hiervan in 1879 gebruik door los van de officiële rijksscholen hun eigen
onderwijs in te richten.
o Er werden in alle haast en met weinig middelen 100 nieuwe katholieke lagere
scholen geopend (grote vakantie 1879)
o Officiële rijksscholen liepen leeg. (wie wel nog ging = zware zonde)
o In 1879 slecht 13% katholiek onderwijs gevuld -> 1880 = 61%
Vanaf 1880 = het feitelijk bestaan van een katholieke school gerealiseerd.
In elk dorp in belgië zou zowel een katholieke als een gemeenteschool zijn. -> vaak over
elkaar in dezelfde straat.
Er keerde rust!!
Een tweede schoolstrijd (na de 2de wereldoorlog)
Deze ontstond door het opkomen van het secundair onderwijs.
o Probleem -> subsidiëring van het onderwijs door de staat.
o Onderwijsniveau breidde sterk uit en er was een krimping van het aantal geestelijken
als lesgevers in het katholiek onderwijs.
Beroep doen op leken en die moesten betaald worden. -> katholieken
konden dat niet zelf.
, De socialisten en de liberale waren van oordeel dat de katholieken de luxe van een eigen
schoolnet zelf moesten bekostigen
o Volgens hen was het ‘neutrale’ officiële onderwijs voor iedereen toegankelijk en dus
moest de staat dat onderwijs betalen. -> eisten financiële garanties
Katholieken -> grondwettelijke vrijheid van onderwijs financieel moest mogelijk gemaakt
worden.
De katholieken vonden dat het officieel onderwijs slecht een aanvullende rol had en dus
overbodig was
o Katholiek onderwijs sterk maken + uitbreiden
Onderwijs in de politiek
Escaleerde in de politiek na de verkiezingen van 1954 waar de christelijke volkspartij (CVP)
meerderheid verloor = socialistisch-liberale coalitie kwam tot stand.
Minister onderwijs -> Léo Collard
o Startte met het doorvoeren van enkele ‘correcties’
Ontsloeg 110 katholieke leerkrachten die werkzaam waren in het officieel
onderwijs.
Subsidies voor vrij onderwijs gingen verminderen.
Wetsvoorstel voor nieuwe rijksscholen -> kleuter en lager onderwijs.
Dit allen zorgde voor een ware opstand!!
Na een tijdje
Katholieken aanvaardden immers het bestaan van het officieel net.
Liberalen en socialisten aanvaarden de subsidiëring van vrij onderwijs.
Tweede schoolstrijd ging in hoofdzaak over middelen: hoeveel scholen mag de staat nog oprichten
en hoe uitgebreid mogen de subsidies aan het vrij onderwijs zijn.
Verkiezingen 1958!
Overwinning voor de katholieken in Vlaanderen
Overwinning socialisten en liberalen in Wallonië
o Nood aan onderhandeling: na heel wat weken werd een compromis gesloten: Het
schoolpact (20 november 1958)
, 2. Het schoolpact
Het schoolpact maakte een einde aan de schoolstrijd. Tot vandaag wordt ons onderwijs nog steeds
bepaald door de contouren van het Schoolpact.
Indeling in onderwijsnetten
Erkenning van 2 soorten onderwijs:
Indeling op basis van inrichtende macht
Officieel onderwijs
o Overheid inrichtende macht is
o 1958 -> de staat, provincie, gemeente = rijksonderwijs
o 2019 -> GO onderwijs (provinciaal en gemeentelijk onderwijs)
Vrij onderwijs
o Vrije particulier is de inrichtende macht
o Godsdienstige scholen
o Methodescholen
Steiner
Freinet
o Vrijzinnige scholen
Subsidiëring in het Vlaams onderwijs -> opdelen in 3 onderwijsnetten
Officieel onderwijs
Officieel gefinancierd onderwijs (gemeenschapsonderwijs = staatsscholen of rijksscholen)
o Vroeger ingericht door Belgische staat
o Nu door de Vlaamse Gemeenschap
