Juridische en gedragswetenschappelijke aspecten van politie
,Inhoudsopgave
Inleiding.................................................................................................................................................................................. 5
INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT..............................................................................5
Deel 2 DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE POLITIEBESTEL.........................................................7
Hoofdstuk 1 DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID (1830).................................................................................7
Afdeling 1 De Franse oorsprong van de “Belgische” politie.........................................................................................................7
Afdeling 2 Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden...................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 DE ONTWIKKELINGEN VANAF DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID TOT AAN DE TWEEDE WERELDOORLOG..........8
Afdeling 1 De uitbouw van de rijkswacht.....................................................................................................................................8
Afdeling 2 Het (dis)functioneren van de gemeentepolitie en de landelijke politie......................................................................9
Afdeling 3 1919: de oprichting van de gerechtelijke politie bij de parketten.............................................................................10
Afdeling 4 De ontwikkelingen in de periode 1919-1940.............................................................................................................10
Hoofdstuk 3 HET POLITIEBESTEL TIJDENS DE DUITSE BEZETTING..................................................................................................10
Afdeling 1 De Militärverwaltung.................................................................................................................................................10
Afdeling 2 De demilitarisering en reorganisatie van de rijkswacht............................................................................................11
Afdeling 3 De centraal beheerde gemeentepolitie.....................................................................................................................11
Afdeling 4 De niet doorgevoerde hervorming van de gerechtelijke politie (GPP).....................................................................11
Hoofdstuk 4 HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1944-1980..........................................................................................................11
Afdeling 1 Het herstel van het vooroorlogse politiebestel.........................................................................................................12
Afdeling 2 De stelselmatige uitbouw en versterking van de rijkswacht.....................................................................................12
Afdeling 3 Het status quo inzake de gemeentepolitie................................................................................................................13
Afdeling 4 Punctuele ingrepen in de organisatie van de gerechtelijke politie...........................................................................13
Afdeling 5 De zaak-François........................................................................................................................................................13
Hoofdstuk 5 HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1980-1995..........................................................................................................14
Afdeling 1 Groeiende onrust over het Belgische politiebestel: het Heizeldrama, de C.C.C. en de Bende van Nijvel................14
Afdeling 2 Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Bende van Nijvel (1990)................................................15
Afdeling 3 Het Pinksterplan van de regering Martens VIII (1990)..............................................................................................16
Afdeling 4 De verhouding tussen de rijkswacht en de gemeentepolitie...................................................................................18
Afdeling 5 De verhouding tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie...............................................................................19
Hoofdstuk 6 NAAR EEN REORGANISATIE VAN HET POLITIEBESTEL................................................................................................19
Afdeling 1 Het regeerakkoord van de regering Dehaene II (1995).............................................................................................19
Afdeling 2 Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Dutroux (1997)..............................................................20
Afdeling 3 De reactie van de regering Dehaene II......................................................................................................................22
Afdeling 4 Het Octopus-akkoord (1998).....................................................................................................................................23
Deel 3 DE GEÏNTEGREERDE POLITIEDIENST, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS.................................................................24
Hoofdstuk 1 DE KRACHTLIJNEN VAN DE WET VAN 7 DECEMBER 1998..........................................................................................24
Hoofdstuk 2 DE LOKALE POLITIE.....................................................................................................................................................24
Afdeling 1 Het lokale niveau in de politie-organisatie................................................................................................................25
Afdeling 2 De opdrachten van de lokale politie..........................................................................................................................25
Afdeling 3 De interne organisatie van de lokale politie..............................................................................................................29
Afdeling 4 De externe organisatie van de lokale politie.............................................................................................................31
Hoofdstuk 3 DE FEDERALE POLITIE.................................................................................................................................................37
, Afdeling 1 Het federale niveau in de politie-organisatie............................................................................................................38
Afdeling 2 De opdrachten van de federale politie......................................................................................................................39
Afdeling 3 De interne organisatie van de federale politie..........................................................................................................40
Afdeling 4 De externe organisatie van de federale politie.........................................................................................................44
Hoofdstuk 4 EEN TERUGBLIK EN EEN TOEKOMSTVISIE..................................................................................................................46
Afdeling 1 De evaluatie van (de implementatie van) de politiehervorming...............................................................................46
Afdeling 2 “Een politie in verbinding: een visie voor de politie in 2025”...................................................................................47
Afdeling 3 De parlementaire onderzoekscommissie naar de terroristische aanslagen van 22 maart 2016..............................47
Afdeling 4 De Staten-Generaal van de politie (2021-2023)........................................................................................................48
Deel 4 OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE VERSUS OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE...................................48
Hoofdstuk 1 OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE................................................................................................................49
Afdeling 1 Begrip en ratio legis...................................................................................................................................................49
Afdeling 2 Openbare orde: een abstract, evolutief, ruim en dynamisch concept......................................................................49
Afdeling 3 Concretisering van het toezicht op de handhaving van de openbare orde..............................................................50
Hoofdstuk 2 OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE..............................................................................................................51
Afdeling 1 Begrip en ratio legis...................................................................................................................................................51
Afdeling 2 De proactieve recherche............................................................................................................................................52
Hoofdstuk 3 DE RELATIVITEIT VAN HET ONDERSCHEID TUSSEN BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIE...............................52
Afdeling 1 Algemeen...................................................................................................................................................................52
Afdeling 2 De bestuurlijke aanpak van (georganiseerde) criminaliteit.......................................................................................52
Deel 5 DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIONELE BEVOEGDHEDEN...........................................................................55
Hoofdstuk 1 HET BETREDEN EN DOORZOEKEN VAN PLAATSEN.....................................................................................................55
Afdeling 1 Het betreden van plaatsen........................................................................................................................................55
Afdeling 2 Het doorzoeken van plaatsen....................................................................................................................................56
Hoofdstuk 2 HET DOORZOEKEN VAN VOERTUIGEN.......................................................................................................................58
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................58
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................58
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................60
Hoofdstuk 3 DE BESTUURLIJKE INBESLAGNEMING........................................................................................................................60
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................60
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................61
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................61
Hoofdstuk 4 DE IDENTITEITSCONTROLE.........................................................................................................................................61
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................61
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................62
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................63
Hoofdstuk 5 DE FOUILLERING.........................................................................................................................................................63
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................63
Afdeling 2 De drie klassieke vormen van fouillering...................................................................................................................64
Afdeling 3 De specifieke regeling van de fouillering met volledige ontkleding..........................................................................66
Hoofdstuk 6 DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE ARRESTATIE...................................................................................................67
Afdeling 1 De bestuurlijke arrestatie..........................................................................................................................................68
, Afdeling 2 De gerechtelijke arrestatie.........................................................................................................................................70
Hoofdstuk 7 HET VERHOOR............................................................................................................................................................72
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................72
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................72
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................73
Hoofdstuk 8 HET GEBRUIK VAN GEWELD, BOEIEN EN VUURWAPENS...........................................................................................77
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................77
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................77
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................78
Deel 6 HET TOEZICHT EN DE AANSPRAKELIJKHEID.................................................................................................................. 79
Hoofdstuk 1 HET TOEZICHT OP DE LOKALE EN DE FEDERALE POLITIE...........................................................................................79
Afdeling 1 Het intern toezicht: de Algemene Inspectie..............................................................................................................79
Afdeling 2 Het extern toezicht: het Vast Comité P.....................................................................................................................79
Hoofdstuk 2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE POLITIEAMBTENAAR.............................................................................................79
Afdeling 1 De strafrechtelijke aansprakelijkheid........................................................................................................................79
Afdeling 2 De burgerrechtelijke aansprakelijkheid.....................................................................................................................79
Afdeling 3 De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid.......................................................................................................................80
Deel 7 HET OPENBAAR MINISTERIE........................................................................................................................................ 81
Hoofdstuk 1 DE ORGANISATIE EN WERKING VAN HET OPENBAAR MINISTERIE............................................................................82
Afdeling 1 Het openbaar ministerie op arrondissementeel niveau............................................................................................82
Afdeling 2 De parketten-generaal...............................................................................................................................................82
Afdeling 3 Het college van procureurs-generaal........................................................................................................................83
Afdeling 4 Het federaal parket....................................................................................................................................................83
Hoofdstuk 2 DE VERHOUDING TUSSEN HET OPENBAAR MINISTERIE EN DE POLITIE....................................................................88
Afdeling 1 De informatieplicht van de politie.............................................................................................................................88
Afdeling 2 Het aanwijzings- en vorderingsrecht van het openbaar ministerie..........................................................................89
Afdeling 3 Het capaciteitsvraagstuk............................................................................................................................................89
Afdeling 4 De richtlijnen inzake gerechtelijke politie.................................................................................................................90
Afdeling 5 De coördinatie tussen het openbaar ministerie en de politie...................................................................................90
,Inleiding
INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT
§1 Politiefunctie
Politiefunctie: institutionele functie tot bescherming en regeling van de maatschappelijke orde, om de uitoefening van
fundamentele rechten mogelijk te maken en om in dat perspetief te vermijden dat de maatschappelijke orde wordt
verstoord
Institutioneel – met betrekking tot instellingen:
Politieinstellingen (lokaal en federaal)
Politieoverheden (gerechtelijk en bestuurlijk)
Bijzondere doelstelling: orde vrijwaren en vermijden dat er ordeverstoringen zouden komen en als ze toch zouden
gebeuren er stevig tegen op te treden
Democratie voegt er nog iets aan toe: orde vrijwaren om de uitoefening van fundamentele rechten mogelijk te maken
Geen orde om de orde maar orde om een ordentelijke uitoefening van uw fundamentele rechten mogelijk te
maken
Vb. recht op manifestatie
Puur ordehandhavend redeneren - dictatuur: ‘niets van, daar komt geen tractor op de snelweg, de eerste die
dat doet komt in een werkkamp’
Democratie: ‘oké, alleen zullen we wat afspraken moeten maken omtrent de betoging’
Waarom?
Juridisch: institutioneel, ordehandhaving, fundamentele rechten (cf. ravers)
Politioneel: operationeel
RORON
R: raadgevend ⇾ zoveel mogelijk slachtofferschap voorkomen door raad te geven
vb. wat te doen wanneer men fishing mails ontvangt
vb. waarschuwen om brievenbus leeg te maken wanneer men op vakantie is
O: ontradend ⇾ mensen die zouden wilen misdrijven plegen ontraden, zoveel mogelijk verstoringen van de
orde/criminaliteit proberen voorkomen: preventie – bestuurlijk en gerechtelijk
Vb. camera’s
Vb. politiemensen in burger op drukke koopdagen
R: regulerend ⇾ hier is er al een probleem, raadgeving en ontrading hebben niet gewerkt: gericht ingrijpen
Vb. verkrachtingen bij sportkot omdat het vroeger minder goed verlicht was – op deze hotspot
regulerend optreden
O: onderzoekend ⇾ mogelijkse misdrijven/strafbare feiten moeten worden onderzocht, de waarheid
achterhalen, gerechtelijke opdracht van de politie
N: nazorg ⇾ slachtoffer, getuige, etc. heeft opvang of psychologische begeleiding nodig, politie moet op z’n
minst kunnen doorverwijzen
Geen één politieambtenaar doet de hele RORON, er zijn specialisaties
Geweldsmonopolie: politie neemt, als enige, deze unieke machtspositie in de staat
In vredestijd in een democratische rechtsstaat is de politie de enige in heel het land die op rechtmatige wijze (dodelijk)
geweld mag uitoefenen (onder bepaalde voorwaarden)
Gevaarlijk indien niet voldoende geregeld! ⇾ onder gezag
5
, 3 soorten opdrachten:
(1) Opdrachten bestuurlijke politie: openbare orde handhaving – proberen vermijden dat een ordeverstoring zich
voordoet en wanneer het zich wel voordeoet zo snel mogelijk optreden om ze te herstellen
(2) Opdrachten van gerechtelijke politie: misdrijven – alles wat het onderzoek van strafbare feiten betreft
(1) en (2) kunnen in elkaar overlopen vb. alcoholtest bestuurders
openbare orde, indien niemand positief blijft dat bestuurlijk ⇾ gerechtelijk, indien iemand positief is want
dan is er sprake van een misdrijf
(2) kan ook tot (1) leiden vb. moslim oppakken in een moskee
(3) ‘sterke arm’ verlenen: in vredestijd kunnen andere diensten/ambtenaren geen geweld gebruiken maar die kunnen
wel in bepaalde situaties terecht komen waarin ze nood hebben aan bescherming door geweld vb.
gerechtsdeurwaarder
Om die opdrachten uit te oefenen heeft men bevoegdheden nodig:
Bestuurlijk: orde handhaven
Gerechtelijk: misdrijf onderzoeken
Wetgeving
WPA 1992: wet op het politieambt (vooral over bevoegdheden en opdrachten: software) – art. 1 & art. 2
WGP 1998: wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst gestructureerd op 2 niveaus (hardware) – art. 123
§2 Politiebestel
= de hardware van het systeem ⇾ politieapparaat, politieambtenaren en politieoverheden
Reguliere politiediensten:
Gewone politiediensten met een algemene opdracht
In de tijd:
Tot 1998: rijkswacht (1 korps) , gemeentepolitie (korps per gemeente) en gerechtelijke politie bij de parketten
men gebruikte het begrip ‘reguliere politiediensten’ als tegenstelling met bijzondere politiediensten
(:spoorwegen, luchtvaart- en zeevaartpolitie)
Vanaf 1998 tot nu: federale politie en lokale politie
Bijzondere politiediensten zijn geïntegreerd in de federale politie, op dit moment bestaan ze dus niet meer
!!! Bijzondere politiediensten ≠ inspectiediensten
Na WOII werd onze staat een verzorgingsstaat, veel meer strafbepalingen, leidden ertoe dat de politie
overbelast werd, daarom werden inspectiediensten gemaakt: gespecialiseerde ambtenaren die toezicht
houden op de naleving van die wetten
Politieambtenaren: art. 3, punt 3 WPA
Die kunnen bepaalde politiemaatregelen nemen of uitvoeren (ikv bestuurlijke of gerechtelijke politie)
6
,Inhoudsopgave
Inleiding.................................................................................................................................................................................. 5
INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT..............................................................................5
Deel 2 DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE POLITIEBESTEL.........................................................7
Hoofdstuk 1 DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID (1830).................................................................................7
Afdeling 1 De Franse oorsprong van de “Belgische” politie.........................................................................................................7
Afdeling 2 Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden...................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 DE ONTWIKKELINGEN VANAF DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID TOT AAN DE TWEEDE WERELDOORLOG..........8
Afdeling 1 De uitbouw van de rijkswacht.....................................................................................................................................8
Afdeling 2 Het (dis)functioneren van de gemeentepolitie en de landelijke politie......................................................................9
Afdeling 3 1919: de oprichting van de gerechtelijke politie bij de parketten.............................................................................10
Afdeling 4 De ontwikkelingen in de periode 1919-1940.............................................................................................................10
Hoofdstuk 3 HET POLITIEBESTEL TIJDENS DE DUITSE BEZETTING..................................................................................................10
Afdeling 1 De Militärverwaltung.................................................................................................................................................10
Afdeling 2 De demilitarisering en reorganisatie van de rijkswacht............................................................................................11
Afdeling 3 De centraal beheerde gemeentepolitie.....................................................................................................................11
Afdeling 4 De niet doorgevoerde hervorming van de gerechtelijke politie (GPP).....................................................................11
Hoofdstuk 4 HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1944-1980..........................................................................................................11
Afdeling 1 Het herstel van het vooroorlogse politiebestel.........................................................................................................12
Afdeling 2 De stelselmatige uitbouw en versterking van de rijkswacht.....................................................................................12
Afdeling 3 Het status quo inzake de gemeentepolitie................................................................................................................13
Afdeling 4 Punctuele ingrepen in de organisatie van de gerechtelijke politie...........................................................................13
Afdeling 5 De zaak-François........................................................................................................................................................13
Hoofdstuk 5 HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1980-1995..........................................................................................................14
Afdeling 1 Groeiende onrust over het Belgische politiebestel: het Heizeldrama, de C.C.C. en de Bende van Nijvel................14
Afdeling 2 Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Bende van Nijvel (1990)................................................15
Afdeling 3 Het Pinksterplan van de regering Martens VIII (1990)..............................................................................................16
Afdeling 4 De verhouding tussen de rijkswacht en de gemeentepolitie...................................................................................18
Afdeling 5 De verhouding tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie...............................................................................19
Hoofdstuk 6 NAAR EEN REORGANISATIE VAN HET POLITIEBESTEL................................................................................................19
Afdeling 1 Het regeerakkoord van de regering Dehaene II (1995).............................................................................................19
Afdeling 2 Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Dutroux (1997)..............................................................20
Afdeling 3 De reactie van de regering Dehaene II......................................................................................................................22
Afdeling 4 Het Octopus-akkoord (1998).....................................................................................................................................23
Deel 3 DE GEÏNTEGREERDE POLITIEDIENST, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS.................................................................24
Hoofdstuk 1 DE KRACHTLIJNEN VAN DE WET VAN 7 DECEMBER 1998..........................................................................................24
Hoofdstuk 2 DE LOKALE POLITIE.....................................................................................................................................................24
Afdeling 1 Het lokale niveau in de politie-organisatie................................................................................................................25
Afdeling 2 De opdrachten van de lokale politie..........................................................................................................................25
Afdeling 3 De interne organisatie van de lokale politie..............................................................................................................29
Afdeling 4 De externe organisatie van de lokale politie.............................................................................................................31
Hoofdstuk 3 DE FEDERALE POLITIE.................................................................................................................................................37
, Afdeling 1 Het federale niveau in de politie-organisatie............................................................................................................38
Afdeling 2 De opdrachten van de federale politie......................................................................................................................39
Afdeling 3 De interne organisatie van de federale politie..........................................................................................................40
Afdeling 4 De externe organisatie van de federale politie.........................................................................................................44
Hoofdstuk 4 EEN TERUGBLIK EN EEN TOEKOMSTVISIE..................................................................................................................46
Afdeling 1 De evaluatie van (de implementatie van) de politiehervorming...............................................................................46
Afdeling 2 “Een politie in verbinding: een visie voor de politie in 2025”...................................................................................47
Afdeling 3 De parlementaire onderzoekscommissie naar de terroristische aanslagen van 22 maart 2016..............................47
Afdeling 4 De Staten-Generaal van de politie (2021-2023)........................................................................................................48
Deel 4 OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE VERSUS OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE...................................48
Hoofdstuk 1 OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE................................................................................................................49
Afdeling 1 Begrip en ratio legis...................................................................................................................................................49
Afdeling 2 Openbare orde: een abstract, evolutief, ruim en dynamisch concept......................................................................49
Afdeling 3 Concretisering van het toezicht op de handhaving van de openbare orde..............................................................50
Hoofdstuk 2 OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE..............................................................................................................51
Afdeling 1 Begrip en ratio legis...................................................................................................................................................51
Afdeling 2 De proactieve recherche............................................................................................................................................52
Hoofdstuk 3 DE RELATIVITEIT VAN HET ONDERSCHEID TUSSEN BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIE...............................52
Afdeling 1 Algemeen...................................................................................................................................................................52
Afdeling 2 De bestuurlijke aanpak van (georganiseerde) criminaliteit.......................................................................................52
Deel 5 DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIONELE BEVOEGDHEDEN...........................................................................55
Hoofdstuk 1 HET BETREDEN EN DOORZOEKEN VAN PLAATSEN.....................................................................................................55
Afdeling 1 Het betreden van plaatsen........................................................................................................................................55
Afdeling 2 Het doorzoeken van plaatsen....................................................................................................................................56
Hoofdstuk 2 HET DOORZOEKEN VAN VOERTUIGEN.......................................................................................................................58
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................58
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................58
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................60
Hoofdstuk 3 DE BESTUURLIJKE INBESLAGNEMING........................................................................................................................60
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................60
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................61
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................61
Hoofdstuk 4 DE IDENTITEITSCONTROLE.........................................................................................................................................61
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................61
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................62
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................63
Hoofdstuk 5 DE FOUILLERING.........................................................................................................................................................63
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................63
Afdeling 2 De drie klassieke vormen van fouillering...................................................................................................................64
Afdeling 3 De specifieke regeling van de fouillering met volledige ontkleding..........................................................................66
Hoofdstuk 6 DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE ARRESTATIE...................................................................................................67
Afdeling 1 De bestuurlijke arrestatie..........................................................................................................................................68
, Afdeling 2 De gerechtelijke arrestatie.........................................................................................................................................70
Hoofdstuk 7 HET VERHOOR............................................................................................................................................................72
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................72
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................72
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................73
Hoofdstuk 8 HET GEBRUIK VAN GEWELD, BOEIEN EN VUURWAPENS...........................................................................................77
Afdeling 1 Het begrip en de ratio legis........................................................................................................................................77
Afdeling 2 De toepassingsvoorwaarden.....................................................................................................................................77
Afdeling 3 De procedure.............................................................................................................................................................78
Deel 6 HET TOEZICHT EN DE AANSPRAKELIJKHEID.................................................................................................................. 79
Hoofdstuk 1 HET TOEZICHT OP DE LOKALE EN DE FEDERALE POLITIE...........................................................................................79
Afdeling 1 Het intern toezicht: de Algemene Inspectie..............................................................................................................79
Afdeling 2 Het extern toezicht: het Vast Comité P.....................................................................................................................79
Hoofdstuk 2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE POLITIEAMBTENAAR.............................................................................................79
Afdeling 1 De strafrechtelijke aansprakelijkheid........................................................................................................................79
Afdeling 2 De burgerrechtelijke aansprakelijkheid.....................................................................................................................79
Afdeling 3 De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid.......................................................................................................................80
Deel 7 HET OPENBAAR MINISTERIE........................................................................................................................................ 81
Hoofdstuk 1 DE ORGANISATIE EN WERKING VAN HET OPENBAAR MINISTERIE............................................................................82
Afdeling 1 Het openbaar ministerie op arrondissementeel niveau............................................................................................82
Afdeling 2 De parketten-generaal...............................................................................................................................................82
Afdeling 3 Het college van procureurs-generaal........................................................................................................................83
Afdeling 4 Het federaal parket....................................................................................................................................................83
Hoofdstuk 2 DE VERHOUDING TUSSEN HET OPENBAAR MINISTERIE EN DE POLITIE....................................................................88
Afdeling 1 De informatieplicht van de politie.............................................................................................................................88
Afdeling 2 Het aanwijzings- en vorderingsrecht van het openbaar ministerie..........................................................................89
Afdeling 3 Het capaciteitsvraagstuk............................................................................................................................................89
Afdeling 4 De richtlijnen inzake gerechtelijke politie.................................................................................................................90
Afdeling 5 De coördinatie tussen het openbaar ministerie en de politie...................................................................................90
,Inleiding
INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET POLITIERECHT
§1 Politiefunctie
Politiefunctie: institutionele functie tot bescherming en regeling van de maatschappelijke orde, om de uitoefening van
fundamentele rechten mogelijk te maken en om in dat perspetief te vermijden dat de maatschappelijke orde wordt
verstoord
Institutioneel – met betrekking tot instellingen:
Politieinstellingen (lokaal en federaal)
Politieoverheden (gerechtelijk en bestuurlijk)
Bijzondere doelstelling: orde vrijwaren en vermijden dat er ordeverstoringen zouden komen en als ze toch zouden
gebeuren er stevig tegen op te treden
Democratie voegt er nog iets aan toe: orde vrijwaren om de uitoefening van fundamentele rechten mogelijk te maken
Geen orde om de orde maar orde om een ordentelijke uitoefening van uw fundamentele rechten mogelijk te
maken
Vb. recht op manifestatie
Puur ordehandhavend redeneren - dictatuur: ‘niets van, daar komt geen tractor op de snelweg, de eerste die
dat doet komt in een werkkamp’
Democratie: ‘oké, alleen zullen we wat afspraken moeten maken omtrent de betoging’
Waarom?
Juridisch: institutioneel, ordehandhaving, fundamentele rechten (cf. ravers)
Politioneel: operationeel
RORON
R: raadgevend ⇾ zoveel mogelijk slachtofferschap voorkomen door raad te geven
vb. wat te doen wanneer men fishing mails ontvangt
vb. waarschuwen om brievenbus leeg te maken wanneer men op vakantie is
O: ontradend ⇾ mensen die zouden wilen misdrijven plegen ontraden, zoveel mogelijk verstoringen van de
orde/criminaliteit proberen voorkomen: preventie – bestuurlijk en gerechtelijk
Vb. camera’s
Vb. politiemensen in burger op drukke koopdagen
R: regulerend ⇾ hier is er al een probleem, raadgeving en ontrading hebben niet gewerkt: gericht ingrijpen
Vb. verkrachtingen bij sportkot omdat het vroeger minder goed verlicht was – op deze hotspot
regulerend optreden
O: onderzoekend ⇾ mogelijkse misdrijven/strafbare feiten moeten worden onderzocht, de waarheid
achterhalen, gerechtelijke opdracht van de politie
N: nazorg ⇾ slachtoffer, getuige, etc. heeft opvang of psychologische begeleiding nodig, politie moet op z’n
minst kunnen doorverwijzen
Geen één politieambtenaar doet de hele RORON, er zijn specialisaties
Geweldsmonopolie: politie neemt, als enige, deze unieke machtspositie in de staat
In vredestijd in een democratische rechtsstaat is de politie de enige in heel het land die op rechtmatige wijze (dodelijk)
geweld mag uitoefenen (onder bepaalde voorwaarden)
Gevaarlijk indien niet voldoende geregeld! ⇾ onder gezag
5
, 3 soorten opdrachten:
(1) Opdrachten bestuurlijke politie: openbare orde handhaving – proberen vermijden dat een ordeverstoring zich
voordoet en wanneer het zich wel voordeoet zo snel mogelijk optreden om ze te herstellen
(2) Opdrachten van gerechtelijke politie: misdrijven – alles wat het onderzoek van strafbare feiten betreft
(1) en (2) kunnen in elkaar overlopen vb. alcoholtest bestuurders
openbare orde, indien niemand positief blijft dat bestuurlijk ⇾ gerechtelijk, indien iemand positief is want
dan is er sprake van een misdrijf
(2) kan ook tot (1) leiden vb. moslim oppakken in een moskee
(3) ‘sterke arm’ verlenen: in vredestijd kunnen andere diensten/ambtenaren geen geweld gebruiken maar die kunnen
wel in bepaalde situaties terecht komen waarin ze nood hebben aan bescherming door geweld vb.
gerechtsdeurwaarder
Om die opdrachten uit te oefenen heeft men bevoegdheden nodig:
Bestuurlijk: orde handhaven
Gerechtelijk: misdrijf onderzoeken
Wetgeving
WPA 1992: wet op het politieambt (vooral over bevoegdheden en opdrachten: software) – art. 1 & art. 2
WGP 1998: wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst gestructureerd op 2 niveaus (hardware) – art. 123
§2 Politiebestel
= de hardware van het systeem ⇾ politieapparaat, politieambtenaren en politieoverheden
Reguliere politiediensten:
Gewone politiediensten met een algemene opdracht
In de tijd:
Tot 1998: rijkswacht (1 korps) , gemeentepolitie (korps per gemeente) en gerechtelijke politie bij de parketten
men gebruikte het begrip ‘reguliere politiediensten’ als tegenstelling met bijzondere politiediensten
(:spoorwegen, luchtvaart- en zeevaartpolitie)
Vanaf 1998 tot nu: federale politie en lokale politie
Bijzondere politiediensten zijn geïntegreerd in de federale politie, op dit moment bestaan ze dus niet meer
!!! Bijzondere politiediensten ≠ inspectiediensten
Na WOII werd onze staat een verzorgingsstaat, veel meer strafbepalingen, leidden ertoe dat de politie
overbelast werd, daarom werden inspectiediensten gemaakt: gespecialiseerde ambtenaren die toezicht
houden op de naleving van die wetten
Politieambtenaren: art. 3, punt 3 WPA
Die kunnen bepaalde politiemaatregelen nemen of uitvoeren (ikv bestuurlijke of gerechtelijke politie)
6
