Hoofdstuk 2
Architectuur binnen ICT gaat er uiteindelijk om te begrijpen waarom de informatievoorziening is
opgebouwd zoals ze is opgebouwd, te beschrijven hoe de verschillende onderdelen zijn opgebouwd
en met elkaar samen hangen en te besturen hoe dat zich in de tijd gezien ontwikkeld.
Architectuur is geen doel op zich, maar een middel om problemen op te lossen. Architectuur is altijd
een middel om de samenhang tussen de bedrijfsstrategie, informatievoorziening en ICT inzichtelijk te
maken.
Welke problemen willen we oplossen met architectuur:
- Eilandautomatisering: ICT diende oorspronkelijk als ondersteuning van een enkel of enkele
bedrijfsprocessen en werken dus niet optimaal samen.
- Beheersing van de kosten: een versnipperd applicatielandschap is zodanig complex dat de
kosten voor de instandhouding zeer hoog zijn.
- Waarborgen van de continuïteit
- Reageren op veranderingen in de markt: om op veranderingen in te kunnen spelen zal de
organisatie haar bedrijfsprocessen, producten en diensten en organisatie-inrichting willen
aanpassen. Daarbij is de essentiële vraag of de ICT-voorzieningen met die verandering
kunnen meebewegen en of de ICT-voorzieningen zelfs een ‘enabler’ voor deze veranderingen
kunnen zijn. Vaak doet zich het probleem voor dat een ICT-voorziening juist een
belemmering is voor de gewenste verandering doordat wijzigingen niet snel genoeg kunnen
worden uitgevoerd of omdat de risico’s van een dergelijke verandering onvoldoende
beheerst kunnen worden.
- Samenwerking of fusie: net als bij een reactie op een verandering in de markt zal een
samenwerking of fusie leiden tot aanpassingen van bedrijfsprocessen, producten en diensten
en organisatie-inrichting. Daar komt nog bij dat de twee verzamelingen ICT-voorzieningen in
meer of mindere mate in elkaar geschoven moeten worden.
De toegevoegde waarde van architectuur in vijf kernbegrippen:
- Inzicht in samenhang
- Creëren van flexibiliteit
- Sturen op integratie en standaardisatie
- Beheersing van risico’s
- Beheersing van kosten
Vier benaderingen die helpen om de rol van de ICT in het primaire proces beter te begrijpen:
- Uitvoerend (strategy execution): is ICT nauw verweven met het primaire proces en is de
kwaliteit van dit proces in hoge mate afhankelijk van de informatievoorziening?
- Onderscheidend (technology transformation): is de organisatie in staat om met een slimme
inzet van ICT concurrenten af te troeven en/of is de inzet van ICT onderscheidend in de
dienstverlening aan klanten
- Vernieuwend (competitive potential): is de organisatie met ICT in staat nieuwe informatie- of
technologieproducten en of -diensten op de markt te brengen
- Primair (serviceniveau): is ICT of informatieverwerking het primaire proces
Raamwerk voor business-informatieplanning bestaat uit vier stappen. In de eerste stap wordt de
ambitie op het gebied van ICT vertaald naar uitgangspunten op de volgende gebieden:
, - Producten en diensten: hoeveel ICT zit er in de aangeboden producten en diensten? Zit de
ICT in het product (electronisch bankieren) of wordt ICT vooral ingezet als service
(track&trace) of speelt ICT slechts een rol in de administratieve afhandeling (schildersbedrijf)
- Bedrijfsprocessen: in hoeverre moeten de bedrijfsprocessen geautomatiseerd ondersteund
worden? Volledig dynamisch en online of periodiek een rooster maken voor de lessen op
school?
- Informatiesystemen: gaan we voor innovatie of kiezen we voor proven technology? Bouwen
we zelf software of kopen we zo veel mogelijk als standaardpaketten?
- ICT-infrastructuur: welke eisen stellen we aan beschikbaarheid? Doen we alles in eigen huis
of gaan we uitbesteden?
Deze uitgangspunten worden vervolgens vertaald naar verschillende domeinen van architectuur.
Architectuur geeft inzicht in de complexiteit, functies en samenhang van een organisatie en/of haar
ICT en architectuur is een blauwdruk, haar doel is richting te tegen aan toekomstige ontwikkelingen.
Definitie van architectuur volgens de IEEE (een abstracte, niet erg praktische definitie): De
architectuur is de fundamentele inrichting van een organisatie daarvan, opgebouwd uit de
samenstellende componenten van het systeem en hun relaties, onderling en met de omgeving.
Drie typen architectuur:
- Enterprise architectuur: richt zich op de gehele organisatie, het gaat niet om afzonderlijke
systemen maar juist om de samenhang tussen bedrijfsprocessen, producten en diensten,
functionaliteiten, applicaties en technische voorzieningen in een organisatie. Binnen
Enterprise architectuur worden nog vier deeltypen onderscheiden:
o Businessarchitectuur: geeft inzicht in de inrichting van de bedrijfsprocessen en hun
onderlinge relaties en de relaties met de processen in de omgeving van de
betreffende organisatie
o Informatiearchitectuur: geeft inzicht in de samenhang tussen de functionaliteit, hun
onderlinge afhankelijkheden en gegevensstromen.
o Applicatiearchitectuur: geeft inzicht in de concrete applicaties en hun onderling
relaties.
o Technische architectuur: brengt de echt fysieke aspecten, de technische
infrastructuur in beeld, zoals hardware en netwerken.
- Software architectuur: heeft betrekking om de architectuur van een enkel systeem of een
verzameling gerelateerde systemen. Het is letterlijk de architectuur van de software, de
opbouw en samenhang van de verschillende onderdelen en aspecten van één
softwareproduct.
- Service-georiënteerde architectuur: dit is geen concrete architectuur die voor een systeem of
organisatie ontwikkeld zou kunnen worden. Het is meer een conceptuele basis voor die
architectuur. Service-georiënteerde architectuur is eigenlijk een stijl van architectuur
beschrijven, gebaseerd op het concept van een service.
, Hoofdstuk 3
Enterprisearchitectuur richt zich op de samenhang van de totaal aan softwareproducten binnen een
organisatie en de bedrijfsprocessen die ze ondersteunen, met andere woorden op de samenhang
tussen de bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en technische infrastructuur binnen een
organisatie als geheel. Een Enterprise architectuur is een strategisch instrument om beslissingen over
ICT in een organisatie weloverwogen en in samenhang te kunnen nemen. Daarmee is het ook een
belangrijk instrument voor het realiseren van alignment tussen organisatie en ICT, het optimaliseren
van de bijdrage van ICT aan de doelstellingen van de organisatie.
Enterprise architectuur maakt juist verbinding met het organisatiedomein, met bedrijfsprocessen,
organisatiestructuur, producten en diensten.
Enterprise architectuur heeft een dubbel doel:
- Het is een communicatie-instrument om de samenhang tussen al deze aspecten inzichtelijk
te maken.
- Het is een sturingsinstrument, de modellen, principes en richtlijnen vormen kaders voor
veranderingen die in de loop van de tijd in bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties in
infrastructuur worden doorgevoerd.
Definitie enterprise architectuur: een enterprisearchitectuur is een verzameling modellen, principes
en richtlijnen waarin de structuur, processen, functionaliteit, applicaties en infrastructuur van een
organisatie als geheel inzichtelijk worden gemaakt. Deze modellen, principes en richtlijnen brengen
de fundamentele inrichting van organisatie en ICT in beeld en sturen de doorontwikkeling daarvan in
de tijd.
Toegevoegde waarde enterprise architectuur:
- Samenhang: de enterprise architectuur geeft inzicht in de samenhang tussen
bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en infrastructuur in de organisatie als geheel.
- Flexibiliteit: welke, veelal generieke, voorzieningen maken die flexibiliteit mogelijk.
- Integratie en standaardisatie: welke organisatie brede ontwerp beslissingen en
voorzieningen maken deze integratie of standaardisatie mogelijk?
- Risicobeheersing: in een enterprisearchitectuur wordt inzichtelijk welke processen
afhankelijk zijn van welke functionaliteit, applicatie en infrastructuur.
- Kostenbeheersing: in een enterprisearchitectuur wordt duidelijk aan welke voorwaarden ICT-
voorzieningen moeten voldoen willen ze passen in het langetermijnperspectief en
beantwoorden aan de wens tot integratie en standaardisatie. Ook wordt voorkomen dat
investeringen in ICT worden gedaan die niet aan de voorwaarden voldoen en daarmee geen
toekomst vaste investeringen zijn.
Bij enterprisearchitectuur als strategisch communicatiemiddel passen geen technische modellen en
formele tekentechnieken, wat vooral nodig is, is het bieden van inzicht en overzicht en te laten zien
waar de samenhang tussen processen en applicaties zit, wat de impact van veranderingen is etc.
Daarom is het belangrijk dat de enterpriseachitectuur op een aansprekende manier wordt
vormgegeven, in een taal die breed in de organisatie wordt begrepen.
Bij enterpriseachitectuur als sturingselement is het doel te laten zien dat er verandering is gewenst
en ervoor zorgen dat die verandering er ook komt. Verandering kan op allerlei typen vraagstukken
betrekking hebben, in praktijk komen vooral de volgende vraagstukken voor:
Architectuur binnen ICT gaat er uiteindelijk om te begrijpen waarom de informatievoorziening is
opgebouwd zoals ze is opgebouwd, te beschrijven hoe de verschillende onderdelen zijn opgebouwd
en met elkaar samen hangen en te besturen hoe dat zich in de tijd gezien ontwikkeld.
Architectuur is geen doel op zich, maar een middel om problemen op te lossen. Architectuur is altijd
een middel om de samenhang tussen de bedrijfsstrategie, informatievoorziening en ICT inzichtelijk te
maken.
Welke problemen willen we oplossen met architectuur:
- Eilandautomatisering: ICT diende oorspronkelijk als ondersteuning van een enkel of enkele
bedrijfsprocessen en werken dus niet optimaal samen.
- Beheersing van de kosten: een versnipperd applicatielandschap is zodanig complex dat de
kosten voor de instandhouding zeer hoog zijn.
- Waarborgen van de continuïteit
- Reageren op veranderingen in de markt: om op veranderingen in te kunnen spelen zal de
organisatie haar bedrijfsprocessen, producten en diensten en organisatie-inrichting willen
aanpassen. Daarbij is de essentiële vraag of de ICT-voorzieningen met die verandering
kunnen meebewegen en of de ICT-voorzieningen zelfs een ‘enabler’ voor deze veranderingen
kunnen zijn. Vaak doet zich het probleem voor dat een ICT-voorziening juist een
belemmering is voor de gewenste verandering doordat wijzigingen niet snel genoeg kunnen
worden uitgevoerd of omdat de risico’s van een dergelijke verandering onvoldoende
beheerst kunnen worden.
- Samenwerking of fusie: net als bij een reactie op een verandering in de markt zal een
samenwerking of fusie leiden tot aanpassingen van bedrijfsprocessen, producten en diensten
en organisatie-inrichting. Daar komt nog bij dat de twee verzamelingen ICT-voorzieningen in
meer of mindere mate in elkaar geschoven moeten worden.
De toegevoegde waarde van architectuur in vijf kernbegrippen:
- Inzicht in samenhang
- Creëren van flexibiliteit
- Sturen op integratie en standaardisatie
- Beheersing van risico’s
- Beheersing van kosten
Vier benaderingen die helpen om de rol van de ICT in het primaire proces beter te begrijpen:
- Uitvoerend (strategy execution): is ICT nauw verweven met het primaire proces en is de
kwaliteit van dit proces in hoge mate afhankelijk van de informatievoorziening?
- Onderscheidend (technology transformation): is de organisatie in staat om met een slimme
inzet van ICT concurrenten af te troeven en/of is de inzet van ICT onderscheidend in de
dienstverlening aan klanten
- Vernieuwend (competitive potential): is de organisatie met ICT in staat nieuwe informatie- of
technologieproducten en of -diensten op de markt te brengen
- Primair (serviceniveau): is ICT of informatieverwerking het primaire proces
Raamwerk voor business-informatieplanning bestaat uit vier stappen. In de eerste stap wordt de
ambitie op het gebied van ICT vertaald naar uitgangspunten op de volgende gebieden:
, - Producten en diensten: hoeveel ICT zit er in de aangeboden producten en diensten? Zit de
ICT in het product (electronisch bankieren) of wordt ICT vooral ingezet als service
(track&trace) of speelt ICT slechts een rol in de administratieve afhandeling (schildersbedrijf)
- Bedrijfsprocessen: in hoeverre moeten de bedrijfsprocessen geautomatiseerd ondersteund
worden? Volledig dynamisch en online of periodiek een rooster maken voor de lessen op
school?
- Informatiesystemen: gaan we voor innovatie of kiezen we voor proven technology? Bouwen
we zelf software of kopen we zo veel mogelijk als standaardpaketten?
- ICT-infrastructuur: welke eisen stellen we aan beschikbaarheid? Doen we alles in eigen huis
of gaan we uitbesteden?
Deze uitgangspunten worden vervolgens vertaald naar verschillende domeinen van architectuur.
Architectuur geeft inzicht in de complexiteit, functies en samenhang van een organisatie en/of haar
ICT en architectuur is een blauwdruk, haar doel is richting te tegen aan toekomstige ontwikkelingen.
Definitie van architectuur volgens de IEEE (een abstracte, niet erg praktische definitie): De
architectuur is de fundamentele inrichting van een organisatie daarvan, opgebouwd uit de
samenstellende componenten van het systeem en hun relaties, onderling en met de omgeving.
Drie typen architectuur:
- Enterprise architectuur: richt zich op de gehele organisatie, het gaat niet om afzonderlijke
systemen maar juist om de samenhang tussen bedrijfsprocessen, producten en diensten,
functionaliteiten, applicaties en technische voorzieningen in een organisatie. Binnen
Enterprise architectuur worden nog vier deeltypen onderscheiden:
o Businessarchitectuur: geeft inzicht in de inrichting van de bedrijfsprocessen en hun
onderlinge relaties en de relaties met de processen in de omgeving van de
betreffende organisatie
o Informatiearchitectuur: geeft inzicht in de samenhang tussen de functionaliteit, hun
onderlinge afhankelijkheden en gegevensstromen.
o Applicatiearchitectuur: geeft inzicht in de concrete applicaties en hun onderling
relaties.
o Technische architectuur: brengt de echt fysieke aspecten, de technische
infrastructuur in beeld, zoals hardware en netwerken.
- Software architectuur: heeft betrekking om de architectuur van een enkel systeem of een
verzameling gerelateerde systemen. Het is letterlijk de architectuur van de software, de
opbouw en samenhang van de verschillende onderdelen en aspecten van één
softwareproduct.
- Service-georiënteerde architectuur: dit is geen concrete architectuur die voor een systeem of
organisatie ontwikkeld zou kunnen worden. Het is meer een conceptuele basis voor die
architectuur. Service-georiënteerde architectuur is eigenlijk een stijl van architectuur
beschrijven, gebaseerd op het concept van een service.
, Hoofdstuk 3
Enterprisearchitectuur richt zich op de samenhang van de totaal aan softwareproducten binnen een
organisatie en de bedrijfsprocessen die ze ondersteunen, met andere woorden op de samenhang
tussen de bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en technische infrastructuur binnen een
organisatie als geheel. Een Enterprise architectuur is een strategisch instrument om beslissingen over
ICT in een organisatie weloverwogen en in samenhang te kunnen nemen. Daarmee is het ook een
belangrijk instrument voor het realiseren van alignment tussen organisatie en ICT, het optimaliseren
van de bijdrage van ICT aan de doelstellingen van de organisatie.
Enterprise architectuur maakt juist verbinding met het organisatiedomein, met bedrijfsprocessen,
organisatiestructuur, producten en diensten.
Enterprise architectuur heeft een dubbel doel:
- Het is een communicatie-instrument om de samenhang tussen al deze aspecten inzichtelijk
te maken.
- Het is een sturingsinstrument, de modellen, principes en richtlijnen vormen kaders voor
veranderingen die in de loop van de tijd in bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties in
infrastructuur worden doorgevoerd.
Definitie enterprise architectuur: een enterprisearchitectuur is een verzameling modellen, principes
en richtlijnen waarin de structuur, processen, functionaliteit, applicaties en infrastructuur van een
organisatie als geheel inzichtelijk worden gemaakt. Deze modellen, principes en richtlijnen brengen
de fundamentele inrichting van organisatie en ICT in beeld en sturen de doorontwikkeling daarvan in
de tijd.
Toegevoegde waarde enterprise architectuur:
- Samenhang: de enterprise architectuur geeft inzicht in de samenhang tussen
bedrijfsprocessen, functionaliteit, applicaties en infrastructuur in de organisatie als geheel.
- Flexibiliteit: welke, veelal generieke, voorzieningen maken die flexibiliteit mogelijk.
- Integratie en standaardisatie: welke organisatie brede ontwerp beslissingen en
voorzieningen maken deze integratie of standaardisatie mogelijk?
- Risicobeheersing: in een enterprisearchitectuur wordt inzichtelijk welke processen
afhankelijk zijn van welke functionaliteit, applicatie en infrastructuur.
- Kostenbeheersing: in een enterprisearchitectuur wordt duidelijk aan welke voorwaarden ICT-
voorzieningen moeten voldoen willen ze passen in het langetermijnperspectief en
beantwoorden aan de wens tot integratie en standaardisatie. Ook wordt voorkomen dat
investeringen in ICT worden gedaan die niet aan de voorwaarden voldoen en daarmee geen
toekomst vaste investeringen zijn.
Bij enterprisearchitectuur als strategisch communicatiemiddel passen geen technische modellen en
formele tekentechnieken, wat vooral nodig is, is het bieden van inzicht en overzicht en te laten zien
waar de samenhang tussen processen en applicaties zit, wat de impact van veranderingen is etc.
Daarom is het belangrijk dat de enterpriseachitectuur op een aansprekende manier wordt
vormgegeven, in een taal die breed in de organisatie wordt begrepen.
Bij enterpriseachitectuur als sturingselement is het doel te laten zien dat er verandering is gewenst
en ervoor zorgen dat die verandering er ook komt. Verandering kan op allerlei typen vraagstukken
betrekking hebben, in praktijk komen vooral de volgende vraagstukken voor:
