Vastgoedeconomie – Les 5
Hoofdstuk 7 De overheid, instanties en internationale handel
§7.1 Nederlandse overheid en haar functie in de economie
Effecten afschaffing hypotheekrenteaftrek:
1. Prijsdaling en afzetdaling koopwoningen: financiering van koopwoning wordt duurder,
minder vraag, prijsdaling van koopwoning vooral in het dure segment, omdat daar de
voordelen van aftrek relatief het grootst zijn.
2. Opwaartse druk huurprijzen: kopen relatief duurden t.o.v. huren, eerst vooral druk op het
duurdere huursegment, waardoor de huur in dit segment naar boven bijgesteld worden.
3. Effect op doorstroming: gemiddelde prijs van een koopwoning en prijs van woning in lage
segment zullen dalen, vraag verschuift naar lagere segment van koopwoningmarkt, extra
druk op prijzen, slechte toegang voor lagere inkomens op de koopsector (gebeurt nu).
4. Een mogelijk effect op de grondexploitatie in de nieuwbouwsector: duurdere woningen
dragen nu via grondexploitatie bij aan het goedkopere segment. Als de prijzen in het hoge
segment dalen, is er minder ruimte om de kavelprijzen voor goedkope koopwoningen en
sociale woningbouw laag te houden.
5. Effecten op de grondprijzen: 30% daling van de transactieprijzen, dan dalen de grondprijzen
potentieel met 60%. Haalbaarheid van de herstructureringsprojecten komt daarmee onder
druk te staan en de noodzakelijke vernieuwing van het bestaand stedelijk gebied vertraagt
ernstig.
Publieke/collectieve sector: overheid + sociale zekerheidsfondsen.
Overheid: Rijk, de provincies en de gemeenten. Kan de stand van de economie in een land
vormgeven en deels bijsturen. Overheidsactiviteiten binnen de economie verdelen in 3 functies:
1. Allocatiefunctie: overheid heeft door haar grote budgetten veel invloed op de
productiefactoren in NL en hoe die worden ingezet. Overheid levert diensten (collectieve
goederen) die de particuliere sector niet kan, mag of wil leveren (onderwijs, politie).
Hierdoor levert de overheid ook een aandeel in de vormgeving van de productie in NL. Het
toekennen van welke goederen en diensten er in een land worden aangeboden is de
allocatiefunctie. Door het heffen van belastingen en accijnzen kan de overheid het gebruik
van goederen afremmen (demerit goods) of stimuleren met subsidies (merit goods).
2. Herverdelingsfunctie: herverdelen van inkomens. Overheid heft belasting over de primaire
inkomens welke in het productieproces worden verdiend. Deze belasting wordt verdeeld
over de uitkeringsgerechtigden. Dit kan de overheid zelf doen of door de SVB, UWV. Wat
hierna overblijft zijn de secundaire inkomens: inkomens na belastingheffing en de daarop
volgende herverdeling van inkomens. Het doel van de herverdeling, is de personele
inkomensverschillen en de inkomensverschillen tussen inkomensgroepen kleiner maken.
Daarnaast kan de overheid met subsidies en toeslagen de inkomensverschillen kleiner maken
(huursubsidie, kinderbijslag, zorgtoeslag) tertiaire inkomensverdeling.
3. Stabilisatiefunctie: sturen van de conjunctuur in een land. Bij laagconjunctuur met
werkloosheid, zijn er weinig bestedingen. De overheid kan dat aanjagen door zelf
investeringen (initiële overheidsinvesteringen) te doen om de werkgelegenheid en
productie te bevorderen, waardoor er een evenredige economische groei ontstaat,
multipliereffect. Hoogconjunctuur kan de overheid ook afremmen.
, Economische structuur: structuur/samenstelling van de aanbodzijde van de markt, kan de overheid
ook beïnvloeden. De overheid kan dit aansporen door sectoren met beleidsmaatregelen te steunen
en zorgen dat er mensen omgeschoold en opgeleid worden.
Doelstellingen overheid:
1. Evenwichtige arbeidsmarkt: enerzijds neemt de overheid maatregelen ter bevordering van
de werkgelegenheid, anderzijds waken over een overspannen arbeidsmarkt.
2. Stabiel prijspeil: inflatie bestrijden, zodat prijzen niet te veel stijgen, inflatie 2%.
3. Evenwichtige betalingsbalans
4. Evenwichtige economische groei: groei in cijfers maar ook in kwaliteit en samenstelling van
de economie.
5. Rechtvaardige inkomensverdeling
Loon-prijsspiraal: ontstaat als gestegen loonkosten worden doorberekend in de prijzen, welke op
hun beurt weer tot hogere looneisen leiden. Bedrijf wil de loonkosten doorbereken in de prijs als de
loonkosten sneller stijgen dan de arbeidsproductiviteit, anders is er geen winst meer. Hierdoor heeft
de consument minder koopkracht, deze wil compensatie, loonkosten omhoog, enz. Exportprijzen
worden hierdoor ook duurder wat leidt tot een onevenwichtige betalingsbalans. Daarnaast ontstaat
er werkloosheid als werknemers te duur worden en wijken werkgevers uit naar het buitenland.
Collectieve arbeidsovereenkomst (cao): bevat afspraken over arbeidsvoorwaarden die worden
afgesloten tussen werknemersorganisaties en een of meer werkgeversorganisaties of een werkgever.
Cao kan voor een bedrijfstak worden overeengekomen, maar ook algemeen verbindend worden
verklaard. Dan geldt de cao voor de hele bedrijfstak en alle werknemers in die bedrijfstak, ook voor
diegene die niet lid zijn van de vakbond.
§7.2 Overheidsingrijpen bij machtsconcentraties
Mededingingswet: samenwerking van bedrijven kan nadelig zijn voor de consument,
concurrentiebeperkend of prijsopdrijvend. Onderlinge prijs- en productieafspraken tussen
aanbieders van producten en diensten zijn daarom verboden. Deze afspraken maken aanbieders
vaak in een kartel, samenwerkingsverband tussen zelfstandige bedrijven die een groot deel van de
markt bedienen. De ACM Autoriteit Consument en Markt waakt over gezonde concurrentie. Bij
verdenking mag de ACM een bedrijven binnenvallen en de administratie in beslag nemen en boetes
opleggen.
Bagatellen: situaties waarbij prijsafspraken wel toegestaan zijn; prijsafspraken tussen partijen die
maar max. 5% van de markt bedienen en een omzet van minder dan €200 miljoen hebben.
Ontheffingen zijn er bv voor franchiseovereenkomsten of rayonbeschermingsafspraken.
§7.3 Instanties van belang voor de economie
Centraal Plan Bureau (CPB): maakt prognoses voor de economische ontwikkeling van NL en geeft de
overheid inzicht in te verwachten effecten van haar beleid.
- Basismateriaal voor de Miljoenennota voor toekomstig economisch beleid.
- Macro Economische Verkenning (MEV): verwachte financieel-economische ontwikkelingen in
binnen- en buitenland.
- Centraal Economisch Plan (CEP): wordt op basis op de MEV verder uitgewerkt, rekening
houdende met nieuwe ontwikkelingen.
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): verzamelen van allerlei gegevens over de Nederlandse
samenleving en economie. Registreert de ontwikkelingen achteraf. Deze economische feiten vormen
basismateriaal voor toekomstig beleid. Bedrijven zijn wettelijk verplicht gegevens te verstrekken.
- Statisch Jaarboek: alle cijfermatige gegevens over de Nederlandse economie gebundeld.
Hoofdstuk 7 De overheid, instanties en internationale handel
§7.1 Nederlandse overheid en haar functie in de economie
Effecten afschaffing hypotheekrenteaftrek:
1. Prijsdaling en afzetdaling koopwoningen: financiering van koopwoning wordt duurder,
minder vraag, prijsdaling van koopwoning vooral in het dure segment, omdat daar de
voordelen van aftrek relatief het grootst zijn.
2. Opwaartse druk huurprijzen: kopen relatief duurden t.o.v. huren, eerst vooral druk op het
duurdere huursegment, waardoor de huur in dit segment naar boven bijgesteld worden.
3. Effect op doorstroming: gemiddelde prijs van een koopwoning en prijs van woning in lage
segment zullen dalen, vraag verschuift naar lagere segment van koopwoningmarkt, extra
druk op prijzen, slechte toegang voor lagere inkomens op de koopsector (gebeurt nu).
4. Een mogelijk effect op de grondexploitatie in de nieuwbouwsector: duurdere woningen
dragen nu via grondexploitatie bij aan het goedkopere segment. Als de prijzen in het hoge
segment dalen, is er minder ruimte om de kavelprijzen voor goedkope koopwoningen en
sociale woningbouw laag te houden.
5. Effecten op de grondprijzen: 30% daling van de transactieprijzen, dan dalen de grondprijzen
potentieel met 60%. Haalbaarheid van de herstructureringsprojecten komt daarmee onder
druk te staan en de noodzakelijke vernieuwing van het bestaand stedelijk gebied vertraagt
ernstig.
Publieke/collectieve sector: overheid + sociale zekerheidsfondsen.
Overheid: Rijk, de provincies en de gemeenten. Kan de stand van de economie in een land
vormgeven en deels bijsturen. Overheidsactiviteiten binnen de economie verdelen in 3 functies:
1. Allocatiefunctie: overheid heeft door haar grote budgetten veel invloed op de
productiefactoren in NL en hoe die worden ingezet. Overheid levert diensten (collectieve
goederen) die de particuliere sector niet kan, mag of wil leveren (onderwijs, politie).
Hierdoor levert de overheid ook een aandeel in de vormgeving van de productie in NL. Het
toekennen van welke goederen en diensten er in een land worden aangeboden is de
allocatiefunctie. Door het heffen van belastingen en accijnzen kan de overheid het gebruik
van goederen afremmen (demerit goods) of stimuleren met subsidies (merit goods).
2. Herverdelingsfunctie: herverdelen van inkomens. Overheid heft belasting over de primaire
inkomens welke in het productieproces worden verdiend. Deze belasting wordt verdeeld
over de uitkeringsgerechtigden. Dit kan de overheid zelf doen of door de SVB, UWV. Wat
hierna overblijft zijn de secundaire inkomens: inkomens na belastingheffing en de daarop
volgende herverdeling van inkomens. Het doel van de herverdeling, is de personele
inkomensverschillen en de inkomensverschillen tussen inkomensgroepen kleiner maken.
Daarnaast kan de overheid met subsidies en toeslagen de inkomensverschillen kleiner maken
(huursubsidie, kinderbijslag, zorgtoeslag) tertiaire inkomensverdeling.
3. Stabilisatiefunctie: sturen van de conjunctuur in een land. Bij laagconjunctuur met
werkloosheid, zijn er weinig bestedingen. De overheid kan dat aanjagen door zelf
investeringen (initiële overheidsinvesteringen) te doen om de werkgelegenheid en
productie te bevorderen, waardoor er een evenredige economische groei ontstaat,
multipliereffect. Hoogconjunctuur kan de overheid ook afremmen.
, Economische structuur: structuur/samenstelling van de aanbodzijde van de markt, kan de overheid
ook beïnvloeden. De overheid kan dit aansporen door sectoren met beleidsmaatregelen te steunen
en zorgen dat er mensen omgeschoold en opgeleid worden.
Doelstellingen overheid:
1. Evenwichtige arbeidsmarkt: enerzijds neemt de overheid maatregelen ter bevordering van
de werkgelegenheid, anderzijds waken over een overspannen arbeidsmarkt.
2. Stabiel prijspeil: inflatie bestrijden, zodat prijzen niet te veel stijgen, inflatie 2%.
3. Evenwichtige betalingsbalans
4. Evenwichtige economische groei: groei in cijfers maar ook in kwaliteit en samenstelling van
de economie.
5. Rechtvaardige inkomensverdeling
Loon-prijsspiraal: ontstaat als gestegen loonkosten worden doorberekend in de prijzen, welke op
hun beurt weer tot hogere looneisen leiden. Bedrijf wil de loonkosten doorbereken in de prijs als de
loonkosten sneller stijgen dan de arbeidsproductiviteit, anders is er geen winst meer. Hierdoor heeft
de consument minder koopkracht, deze wil compensatie, loonkosten omhoog, enz. Exportprijzen
worden hierdoor ook duurder wat leidt tot een onevenwichtige betalingsbalans. Daarnaast ontstaat
er werkloosheid als werknemers te duur worden en wijken werkgevers uit naar het buitenland.
Collectieve arbeidsovereenkomst (cao): bevat afspraken over arbeidsvoorwaarden die worden
afgesloten tussen werknemersorganisaties en een of meer werkgeversorganisaties of een werkgever.
Cao kan voor een bedrijfstak worden overeengekomen, maar ook algemeen verbindend worden
verklaard. Dan geldt de cao voor de hele bedrijfstak en alle werknemers in die bedrijfstak, ook voor
diegene die niet lid zijn van de vakbond.
§7.2 Overheidsingrijpen bij machtsconcentraties
Mededingingswet: samenwerking van bedrijven kan nadelig zijn voor de consument,
concurrentiebeperkend of prijsopdrijvend. Onderlinge prijs- en productieafspraken tussen
aanbieders van producten en diensten zijn daarom verboden. Deze afspraken maken aanbieders
vaak in een kartel, samenwerkingsverband tussen zelfstandige bedrijven die een groot deel van de
markt bedienen. De ACM Autoriteit Consument en Markt waakt over gezonde concurrentie. Bij
verdenking mag de ACM een bedrijven binnenvallen en de administratie in beslag nemen en boetes
opleggen.
Bagatellen: situaties waarbij prijsafspraken wel toegestaan zijn; prijsafspraken tussen partijen die
maar max. 5% van de markt bedienen en een omzet van minder dan €200 miljoen hebben.
Ontheffingen zijn er bv voor franchiseovereenkomsten of rayonbeschermingsafspraken.
§7.3 Instanties van belang voor de economie
Centraal Plan Bureau (CPB): maakt prognoses voor de economische ontwikkeling van NL en geeft de
overheid inzicht in te verwachten effecten van haar beleid.
- Basismateriaal voor de Miljoenennota voor toekomstig economisch beleid.
- Macro Economische Verkenning (MEV): verwachte financieel-economische ontwikkelingen in
binnen- en buitenland.
- Centraal Economisch Plan (CEP): wordt op basis op de MEV verder uitgewerkt, rekening
houdende met nieuwe ontwikkelingen.
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS): verzamelen van allerlei gegevens over de Nederlandse
samenleving en economie. Registreert de ontwikkelingen achteraf. Deze economische feiten vormen
basismateriaal voor toekomstig beleid. Bedrijven zijn wettelijk verplicht gegevens te verstrekken.
- Statisch Jaarboek: alle cijfermatige gegevens over de Nederlandse economie gebundeld.
