SAMENVATTING KENNISTOETS 2 –
MODULE 5
Module 5: Innoveren kun je
leren.
GENEESKUNDE – MODULE 5.
,Psychische functies
- Benoem welke psychische functies er zijn
- Benoemen welke psychische functiestoornissen er zijn
- De verschillende groepen stoornissen binnen de psychiatrie indelen volgens de DSM 5
Psychiatrie, van diagnose tot behandeling.
H.2. Diagnose. Par. 2.2. Indeling volgens de DSM-5 en kritiek
Doordat er veel verschillende omschrijvingen waren voor 1 ziekte, was er behoefte aan een
diagnostisch systeem met 2 basisprincipes:
- De ordening van psychische stoornissen moet losstaan van de mogelijke verklaringen
(‘theorieneutraal’).
- De indeling moet steunen op heldere en ondubbelzinnige criteria, die bruikbaar zijn in de
diagnostische praktijk en het wetenschappelijk onderzoek.
Hieruit volgde de DSM-5
In de DSM-5 zijn 3 leidende principes te onderscheiden:
1. Ontwikkelingsperspectief: naarmate een stoornis vroeger in de levensloop kan optreden,
staat deze meer vooraan, zowel bij de indeling van de twintig hoofdgroepen als bij de
ordening binnen elke hoofdgroep.
2. Mate van verwantschap tussen de hoofdgroepen: met name gelijkenissen tussen
symptomen en de aanleg of kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van de stoornis.
3. Graad van ernst: De oorspronkelijke bedoeling, namelijk de ontwikkeling van een eenvoudige
standaardmethode om de mate van ernst bij alle stoornissen in te schatten, is niet haalbaar
gebleken. Voor diverse stoornissen zijn nu aparte criteria van ernst voorgesteld.
In de ggz mag men de DSM echter níet als een soort catalogus hanteren, waarmee men even nagaat
bij welk label de cliënt zou passen (een ‘geval’ van). Mensen ontlenen hun identiteit niet aan de aard
van hun klachten en symptomen, maar aan wie ze zijn als persoon.
Trans diagnostisch = niet-stoornis gebonden
Steeds nadrukkelijker wordt dan ook gepleit voor gepast gebruik van diagnostische labels in de ggz en
in het verlengde daarvan van de DSM-5. Diagnostiek moet vanuit die visie net als de behandeling
toegesneden zijn op de individuele cliënt en zijn context: gepersonaliseerde zorg. Daarmee wordt
diagnostiek veel méér dan classificeren
- Het gaat dan om het begrijpen en verklaren van de problematiek van cliënten met hun eigen
specifieke kwetsbaarheden en relevante bepalende factoren binnen hun context
,Psychiatrie.
H.2. Stoornissen in het psychisch functioneren.
Psychopathologie: de pathologie van het psychische, waarbij men uitgaat van algemene psychische
processen of functies (bv. Aandacht, geheugen) en de pathologische varianten ervan.
Observeren: een methode van gericht waarnemen om gegevens te verzamelen met als doel een
antwoord te vinden op een nog onbeantwoorde vraag
- In objectieve beschrijvingen wordt een systematische ordening van observaties van het
psychisch functioneren gemaakt, om het gedrag van mensen begrijpelijker te maken.
3 hoofdgroepen van het psychisch functioneren:
1. Het denken (cognitieve functies)
2. Het voelen (affectieve functies)
3. Het willen en doen (conatieve functies)
STOORNISSEN IN DE COGNITIEVE FUNCTIES:
Cognitieve functies: zowel de globale hersenfuncties van het bewustzijn, de aandacht en de
oriëntatie, als de meer specifieke functies van het intellect, het geheugen, de waarneming en het
denken.
Onderstaande beïnvloeden en overlappen elkaar ontzettend:
Bewustzijn: een toestand waardoor men een besef heeft van zichzelf en zijn omgeving / het wakend
sensorium: de gevoeligheid voor prikkels uit zichzelf en de omgeving.
- Zelfbewustzijn: het ik-bewustzijn / het relatieve bewustzijn, het vermogen om bepaalde
ervaringen toe te schrijven aan de eigen persoon
- Object bewustzijn: behelst het weet hebben van de omgeving, de tijd, de ruimte en andere
mensen. Het stelt ons in staat om ons te oriënteren in de omgeving en op andere personen.
Aandacht: de bewuste en selectieve (re)actie waarmee iemand een situatie doelgericht onderzoekt
of op bruikbare en belangrijke informatie ontleedt. Er is herhaalde wisseling tussen figuur en
achtergrond. 2 aspecten:
- Waakzaamheid, vigilantie of alertheid;
- Vasthoudendheid, tenaciteit, concentratie ofwel het vermogen tot aanhoudende aandacht.
, Oriëntatie: het vermogen om zich te plaatsen in de tijd, de ruimte en ten aanzien van de eigen
persoon en andere mensen.
- Respectievelijk chronologische oriëntatie: welk moment van de dag/het jaar is het?
- Topografische oriëntatie: waar bevind ik me?
- Interpersoonlijke oriëntatie: wie ben ik en wie zijn de anderen?
Stoornissen in het bewustzijn:
- Stoornissen in de helderheid of aanspreekbaarheid: de mate waarin prikkels tot de persoon
weten door te dringen
- Stoornissen in de aandacht: als de patiënt niet of traag en alleen met korte antwoorden
reageert & verminderd vasthouden van de aandacht bij hetzelfde onderwerp
- Stoornis in de oriëntatie: patiënt kan geen coherent verhaal vertellen over recente
gebeurtenissen of wanneer hij een foutief idee heeft over wie en waar hij is.
Vragen te stellen bij bewustzijn:
- Hoe laat is het?
- Welke dag van de week, maand, jaar is het?
- Waar bevind je je?
- Voelt u zich suf of doezelig?
- Heeft u het gevoel dat u minder goed kan begrijpen wat er om u heen gebeurd?
Stoornissen in de helderheid of aanspreekbaarheid
Verhoogd bewustzijn: een grotere dan normale openheid voor indrukken vanuit de omgeving en/of
eigen ervaringen. Dit komt voor in manische episodes en onder invloed van sommige drugs.
Verlaagd bewustzijn: uit zich in verschillende ernstgraden, van sufheid tot de dood. Bij
bewustzijnsverlaging daalt het niveau van alle psychische activiteiten. In de meeste gevallen is er
sprake van desoriëntatie.
Sufheid/beneveling: een toestand van suf, doezelig en wazig zijn waarbij iemand veel geeuwt,
knikkebolt en halfgesloten ogen heeft. Het spreken is vertraagd en de aandacht is met moeite bij het
onderwerp te houden.
Somnolentie: persoon is slaperig en moet moeite doen om wakker te blijven.
Een persoon in een sopor is enkel met sterke prikkels te wekken. Hij reageert niet of minimaal, maar
is niet geheel wakker te krijgen.
Subcoma of precoma is een bewustzijnsverlies waarbij iemand niet meer wakker gemaakt kan
worden en geen peesreflexen meer vertoont. Hij reageert nog wel met afweerreacties op licht en
krachtige pijnprikkels.
MODULE 5
Module 5: Innoveren kun je
leren.
GENEESKUNDE – MODULE 5.
,Psychische functies
- Benoem welke psychische functies er zijn
- Benoemen welke psychische functiestoornissen er zijn
- De verschillende groepen stoornissen binnen de psychiatrie indelen volgens de DSM 5
Psychiatrie, van diagnose tot behandeling.
H.2. Diagnose. Par. 2.2. Indeling volgens de DSM-5 en kritiek
Doordat er veel verschillende omschrijvingen waren voor 1 ziekte, was er behoefte aan een
diagnostisch systeem met 2 basisprincipes:
- De ordening van psychische stoornissen moet losstaan van de mogelijke verklaringen
(‘theorieneutraal’).
- De indeling moet steunen op heldere en ondubbelzinnige criteria, die bruikbaar zijn in de
diagnostische praktijk en het wetenschappelijk onderzoek.
Hieruit volgde de DSM-5
In de DSM-5 zijn 3 leidende principes te onderscheiden:
1. Ontwikkelingsperspectief: naarmate een stoornis vroeger in de levensloop kan optreden,
staat deze meer vooraan, zowel bij de indeling van de twintig hoofdgroepen als bij de
ordening binnen elke hoofdgroep.
2. Mate van verwantschap tussen de hoofdgroepen: met name gelijkenissen tussen
symptomen en de aanleg of kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van de stoornis.
3. Graad van ernst: De oorspronkelijke bedoeling, namelijk de ontwikkeling van een eenvoudige
standaardmethode om de mate van ernst bij alle stoornissen in te schatten, is niet haalbaar
gebleken. Voor diverse stoornissen zijn nu aparte criteria van ernst voorgesteld.
In de ggz mag men de DSM echter níet als een soort catalogus hanteren, waarmee men even nagaat
bij welk label de cliënt zou passen (een ‘geval’ van). Mensen ontlenen hun identiteit niet aan de aard
van hun klachten en symptomen, maar aan wie ze zijn als persoon.
Trans diagnostisch = niet-stoornis gebonden
Steeds nadrukkelijker wordt dan ook gepleit voor gepast gebruik van diagnostische labels in de ggz en
in het verlengde daarvan van de DSM-5. Diagnostiek moet vanuit die visie net als de behandeling
toegesneden zijn op de individuele cliënt en zijn context: gepersonaliseerde zorg. Daarmee wordt
diagnostiek veel méér dan classificeren
- Het gaat dan om het begrijpen en verklaren van de problematiek van cliënten met hun eigen
specifieke kwetsbaarheden en relevante bepalende factoren binnen hun context
,Psychiatrie.
H.2. Stoornissen in het psychisch functioneren.
Psychopathologie: de pathologie van het psychische, waarbij men uitgaat van algemene psychische
processen of functies (bv. Aandacht, geheugen) en de pathologische varianten ervan.
Observeren: een methode van gericht waarnemen om gegevens te verzamelen met als doel een
antwoord te vinden op een nog onbeantwoorde vraag
- In objectieve beschrijvingen wordt een systematische ordening van observaties van het
psychisch functioneren gemaakt, om het gedrag van mensen begrijpelijker te maken.
3 hoofdgroepen van het psychisch functioneren:
1. Het denken (cognitieve functies)
2. Het voelen (affectieve functies)
3. Het willen en doen (conatieve functies)
STOORNISSEN IN DE COGNITIEVE FUNCTIES:
Cognitieve functies: zowel de globale hersenfuncties van het bewustzijn, de aandacht en de
oriëntatie, als de meer specifieke functies van het intellect, het geheugen, de waarneming en het
denken.
Onderstaande beïnvloeden en overlappen elkaar ontzettend:
Bewustzijn: een toestand waardoor men een besef heeft van zichzelf en zijn omgeving / het wakend
sensorium: de gevoeligheid voor prikkels uit zichzelf en de omgeving.
- Zelfbewustzijn: het ik-bewustzijn / het relatieve bewustzijn, het vermogen om bepaalde
ervaringen toe te schrijven aan de eigen persoon
- Object bewustzijn: behelst het weet hebben van de omgeving, de tijd, de ruimte en andere
mensen. Het stelt ons in staat om ons te oriënteren in de omgeving en op andere personen.
Aandacht: de bewuste en selectieve (re)actie waarmee iemand een situatie doelgericht onderzoekt
of op bruikbare en belangrijke informatie ontleedt. Er is herhaalde wisseling tussen figuur en
achtergrond. 2 aspecten:
- Waakzaamheid, vigilantie of alertheid;
- Vasthoudendheid, tenaciteit, concentratie ofwel het vermogen tot aanhoudende aandacht.
, Oriëntatie: het vermogen om zich te plaatsen in de tijd, de ruimte en ten aanzien van de eigen
persoon en andere mensen.
- Respectievelijk chronologische oriëntatie: welk moment van de dag/het jaar is het?
- Topografische oriëntatie: waar bevind ik me?
- Interpersoonlijke oriëntatie: wie ben ik en wie zijn de anderen?
Stoornissen in het bewustzijn:
- Stoornissen in de helderheid of aanspreekbaarheid: de mate waarin prikkels tot de persoon
weten door te dringen
- Stoornissen in de aandacht: als de patiënt niet of traag en alleen met korte antwoorden
reageert & verminderd vasthouden van de aandacht bij hetzelfde onderwerp
- Stoornis in de oriëntatie: patiënt kan geen coherent verhaal vertellen over recente
gebeurtenissen of wanneer hij een foutief idee heeft over wie en waar hij is.
Vragen te stellen bij bewustzijn:
- Hoe laat is het?
- Welke dag van de week, maand, jaar is het?
- Waar bevind je je?
- Voelt u zich suf of doezelig?
- Heeft u het gevoel dat u minder goed kan begrijpen wat er om u heen gebeurd?
Stoornissen in de helderheid of aanspreekbaarheid
Verhoogd bewustzijn: een grotere dan normale openheid voor indrukken vanuit de omgeving en/of
eigen ervaringen. Dit komt voor in manische episodes en onder invloed van sommige drugs.
Verlaagd bewustzijn: uit zich in verschillende ernstgraden, van sufheid tot de dood. Bij
bewustzijnsverlaging daalt het niveau van alle psychische activiteiten. In de meeste gevallen is er
sprake van desoriëntatie.
Sufheid/beneveling: een toestand van suf, doezelig en wazig zijn waarbij iemand veel geeuwt,
knikkebolt en halfgesloten ogen heeft. Het spreken is vertraagd en de aandacht is met moeite bij het
onderwerp te houden.
Somnolentie: persoon is slaperig en moet moeite doen om wakker te blijven.
Een persoon in een sopor is enkel met sterke prikkels te wekken. Hij reageert niet of minimaal, maar
is niet geheel wakker te krijgen.
Subcoma of precoma is een bewustzijnsverlies waarbij iemand niet meer wakker gemaakt kan
worden en geen peesreflexen meer vertoont. Hij reageert nog wel met afweerreacties op licht en
krachtige pijnprikkels.
