Hoofdstuk 1. Wat is recht?
Definitie van recht: het geheel van bindende regels tot ordening van de samenleving in
beginsel opgelegd, minstens bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig afdwingbaar
gesteld.
Definitie rechtsregels: regels die afdwingbaar zijn met maatschappelijk geweld.
Om van recht te spreken moet je 3 categorieën van regels hebben:
1. Regels die de samenleving ordenen en zo het gedrag van individuen bepalen vb.
niet dronken rijden
2. Regels die de eerste categorie van regels afdwingen: er moeten sancties staan op
het gedragingen die niet vertoont mogen worden vb. als er geen sanctie staat op
het dronken rijden, dan kan je dat niet afdwingen en is het dus geen rechtsregel
regels om de eerste ordeningsregels te handhaven
3. Regels die bestaande regels wijzigen of afschaffen recht is steeds in evolutie
Deze drie categorieën van regels moeten er altijd zijn om te kunnen spreken van recht.
2 groepen van recht:
1. Objectief recht: recht zoals het bestaat vb. recht op vrije meningsuiting
2. Subjectief recht: de rechten die wij ontlenen aan dat objectief recht. Het OR kent ons
rechten toe en wij kunnen die rechten uitoefenen. Vb. je beroepen op het recht van
vrije meningsuiting
Hoofdstuk 2 en 3. Indeling van het nationaal en internationaal recht
Internationaal en nationaal recht
- Nationaal recht
- Nationaal oorsprong, komt voort uit ons land, wordt gemaakt door Belgische
wetgevers vb. federaal parlement (Kamer van Volksvertegenwoordigers),
Vlaams parlement, provincieraad, gemeenteraad nationale bron
- Internationaal recht
- Internationale oorsprong. Landen sluiten heel wat verdragen en de regels die
daaruit voortvloeien noemen we internationaal recht.
Onderscheid moet gerelativeerd worden omdat België behoort tot de EU, alhoewel
bepaalde wetgeving gemaakt is door Belgische wetgevers, vinden sommige rechtsregels hun
oorsprong in Europese wetgeving.
Indeling nationaal recht:
Privaatrecht van toepassing op relaties tussen burgers onderling vb. huwelijk, verkoop
tussen private personen, etc.
,Rechtstakken binnen privaatrecht:
- Het burgerlijk recht d.w.z. de fundamentele regels voor iedere burger: familie en
gezin, erfrecht, huwelijkscontracten, aansprakelijkheid, frequente contracten
- Burgerlijk Wetboek (B.W.) uit 19de eeuw
- Nieuw Burgerlijk Wetboek (N.B.W.)
- Het ondernemingsrecht bevat het recht van een bijzondere categorie van personen,
namelijk ondernemingen, die behoefte hebben aan een soepeler recht vb.
Bewijsrecht van transacties tussen ondernemingen is veel soepeler in het OR.
- Voor ondernemingen hebben we bijzondere rechtsregels die niet van gelden
voor burgers.
- Wetboek van Economisch recht (WER) – helemaal hervormd
- Regels betreft relaties tussen ondernemingen, maar ook conflicten tussen
burgers en ondernemingen vb. Wetgeving over consumentenbescherming
- Privaatrechtelijk procesrecht of het Gerechtelijk recht
- Maakt het mogelijk om de bestaande regels in het burgerlijk recht en
ondernemingsrecht af te dwingen.
- Bevat procedures voor conflicten tussen burgers en ook tussen burgers en
ondernemingen (altijd 2 partijen).
- Regelt de volledige gerechtelijke organisatie van het land. België is ingedeelt
in gerechtelijke gebieden en in ieder gebied zijn er rechtscolleges. Het Ger. W.
bepaalt welke rechtscolleges er zijn vb. Rechtbank van 1ste Aanleg,
Ondernemingsrechtboek etc.
- Bepaalt ook de gerechtelijke procedures. Naar welke rechtboek men moet
gaan bij conflicten + soort van procedures (vb. kortgeding procedure – heel
dringend)
- Gerechtelijk Wetboek (Ger. W.)
Publiekrecht regelt de relatie tussen de burger en de overheid of tussen overheden
onderling vb. wordt gekenmerkt door eenzijdige dwingende overheidsbeslissingen (de OH in
functie van het algemeen belang)
Rechtstakken binnen publiekrecht:
- Het grondwettelijk recht (Grondwet)
- Regelt 4 materies:
De fundamentele inrichting van de staat
De basisstructuren van de machtsuitoefening
De scheiding der machten
De fundamentele rechten en vrijheden vd mens (democratische
rechtsstaat)
- Het bestuursrecht heeft betrekking op de uitvoerende macht (de regering)
- Regelt de inrichting en de werking vd UM: het statuut van ambtenaren, de
werking van ministeries, gemeenten en provincies, de onteigening,
stedenbouw en ruimtelijke ordening, etc.
, - Geen afzonderlijk wetboek, wel afzonderlijke wetgeving
- Het fiscaalrecht regelt de relatie tussen de OH en de burger
- Regelt de staatsinkomsten: inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting,
belasting op de toegevoegde waarde, accijnzen, etc.
- Wetboek van Inkomstenbelasting, BTW-wetboek, etc.
- Het strafrecht (Strafwetboek - SW)
- Fundamentele regels die worden strafrechtelijk gesanctioneerd als ze niet
worden nageleefd. Vb. slagen en verwondingen, rijden onder invloed, diefstal
- Afgedwongen en vervolgd door de OH!
- Het parket zal een vordering instellen tegen u als u een misdrijf begaat.
- Het strafprocesrecht (Wetboek van Strafvordering)
- Tegenhanger van het Gerechtelijk Wetboek
- Betrekking op strafrechtelijke feiten
- Verschijning voor de onderzoeksrechter
- Stelt de dader tegenover de gemeenschap, vertegenwoordigd door het OM.
Relevantie van het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
Onderscheid is historisch tot stand gebracht, maar onderscheid begint meer en meer
te vervagen.
- Privaatrecht
o Regels van het burgerlijk recht zijn in beginsel slechts suppletief
recht/aanvullend recht: burgers mogen zelf van deze regels afwijken en
andere regels bepalen
Vb. koop en verkoop tussen burgers, burgers mogen afwijken van die
regels, als er een conflict ontstaat en probleem niet geregeld, dan kan
men de wettelijk voorziene regel toepassen die de leegte in het
contract opvult.
o Dwingend recht: regels waarvan men niet van afwijken, als er afwijkingen
mogelijk zijn worden deze strikt geïnterpreteerd
In het leven geroepen om private belangen veilig te stellen
Vb. Consumentenbescherming: belangen zijn private belangen
o Regels van openbare orde: regels waarvan niet afgeweken kan worden
Stellen de fundamentele belangen in maatschappij veilig
Publiek belang veiligstellen, de openbare orde en goede zede
beveiligen
Vb. Regels inzake het huwelijk, vele regels vh strafrecht, het
faillissement, etc.
- Publiek recht
o Wordt vooral gekenmerkt door regels van openbare orde
o Regels waarvan men niet kan afwijken
o Beveiligen de fundamentele belangen van de Staat
, Relativering van het onderscheid
REDEN 1: sommige rechtstakken zitten op de beide domeinen.
1. Het economisch recht: overkoepeld recht dat ons economisch leven beheerst
- Ondernemingsrecht privaatrecht (regelt relaties tussen ondernemingen)
- Marktregulerend recht: regels die bepalen hoe een O zich moet gedragen op de
markt als O vb. verbod op gebruik van misbruik van machtspositie – Microsoft
2. Het sociaal recht: bevat regels uit beide gebieden: publiek en privaat recht
- Arbeidsrecht: onderdeel van het ruimere sociaal recht
o 2 rechtstakken
Individueel arbeidsrecht regelt de verhouding vd individuele WN met
de WG (de arbeidscontracten)
Collectief arbeidsrecht regelt de relaties tussen de WN als groep (via
vakbonden) en de WG of de WGorganisaties – collectieve
arbeidsovereenkomsten
- Het socialezekerheidsrecht: ziekteverzekering, werkloosheid, pensioenen, etc.
o Bij uitstek is dat iets van publiek recht
o Heel ons socialezekerheidsrecht is een herverderlingsmechanisme: via het
SZR wordt de rijkdom van mensen die het beter hebben getransfereerd naar
mensen. vb. inkomstenbelastingen geïnd voor het betalen van
werkloosheidsuitkeringen etc. probleem van publiekrecht
REDEN 2: in de praktijk is een juridisch probleem niet zuiver een probleem van publiek recht
of van privaat recht, heel wat problemen vragen de toepassing van regels uit beide
rechtstakken.
REDEN 3: de Europese Unie maakt het onderscheid vaak niet.
Vb. een onderneming in de Europese regelgeving kan zoel een privaatrechtelijke O als een
OHbedrijf zijn.
REDEN 4: de OH gebruikt meer en meer privaatrechtelijke technieken (past niet alleen
technieken toe die behoren tot het publiek recht)
Vb1. verwerving van eigendom door de OH. De OH wil een weg leggen en de grond is van
private personen. Vroeger alleen onteigeningen (eenzijdige OH-optreden tegen een
vergoeding), maar vandaag de dag gaat de OH meer en meer koop-verkoop OK sluiten –
onderhands kopen van particulieren. Dus onderhandelen mogelijk.
Vb2. Vroeger was iedereen die bij de OH werkte ambtenaar (amtenarenstatuut valt onder
bestuursrecht - puur publiek recht). Vandaag de dag benoemt de OH niet meer zoveel
ambtenaren, maar werkt met contractuelen (met OK). Geen ambtenaren aanstellen, maar
beroep doen op aanneming of contractuele werknemers in dienst nemen.
Definitie van recht: het geheel van bindende regels tot ordening van de samenleving in
beginsel opgelegd, minstens bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig afdwingbaar
gesteld.
Definitie rechtsregels: regels die afdwingbaar zijn met maatschappelijk geweld.
Om van recht te spreken moet je 3 categorieën van regels hebben:
1. Regels die de samenleving ordenen en zo het gedrag van individuen bepalen vb.
niet dronken rijden
2. Regels die de eerste categorie van regels afdwingen: er moeten sancties staan op
het gedragingen die niet vertoont mogen worden vb. als er geen sanctie staat op
het dronken rijden, dan kan je dat niet afdwingen en is het dus geen rechtsregel
regels om de eerste ordeningsregels te handhaven
3. Regels die bestaande regels wijzigen of afschaffen recht is steeds in evolutie
Deze drie categorieën van regels moeten er altijd zijn om te kunnen spreken van recht.
2 groepen van recht:
1. Objectief recht: recht zoals het bestaat vb. recht op vrije meningsuiting
2. Subjectief recht: de rechten die wij ontlenen aan dat objectief recht. Het OR kent ons
rechten toe en wij kunnen die rechten uitoefenen. Vb. je beroepen op het recht van
vrije meningsuiting
Hoofdstuk 2 en 3. Indeling van het nationaal en internationaal recht
Internationaal en nationaal recht
- Nationaal recht
- Nationaal oorsprong, komt voort uit ons land, wordt gemaakt door Belgische
wetgevers vb. federaal parlement (Kamer van Volksvertegenwoordigers),
Vlaams parlement, provincieraad, gemeenteraad nationale bron
- Internationaal recht
- Internationale oorsprong. Landen sluiten heel wat verdragen en de regels die
daaruit voortvloeien noemen we internationaal recht.
Onderscheid moet gerelativeerd worden omdat België behoort tot de EU, alhoewel
bepaalde wetgeving gemaakt is door Belgische wetgevers, vinden sommige rechtsregels hun
oorsprong in Europese wetgeving.
Indeling nationaal recht:
Privaatrecht van toepassing op relaties tussen burgers onderling vb. huwelijk, verkoop
tussen private personen, etc.
,Rechtstakken binnen privaatrecht:
- Het burgerlijk recht d.w.z. de fundamentele regels voor iedere burger: familie en
gezin, erfrecht, huwelijkscontracten, aansprakelijkheid, frequente contracten
- Burgerlijk Wetboek (B.W.) uit 19de eeuw
- Nieuw Burgerlijk Wetboek (N.B.W.)
- Het ondernemingsrecht bevat het recht van een bijzondere categorie van personen,
namelijk ondernemingen, die behoefte hebben aan een soepeler recht vb.
Bewijsrecht van transacties tussen ondernemingen is veel soepeler in het OR.
- Voor ondernemingen hebben we bijzondere rechtsregels die niet van gelden
voor burgers.
- Wetboek van Economisch recht (WER) – helemaal hervormd
- Regels betreft relaties tussen ondernemingen, maar ook conflicten tussen
burgers en ondernemingen vb. Wetgeving over consumentenbescherming
- Privaatrechtelijk procesrecht of het Gerechtelijk recht
- Maakt het mogelijk om de bestaande regels in het burgerlijk recht en
ondernemingsrecht af te dwingen.
- Bevat procedures voor conflicten tussen burgers en ook tussen burgers en
ondernemingen (altijd 2 partijen).
- Regelt de volledige gerechtelijke organisatie van het land. België is ingedeelt
in gerechtelijke gebieden en in ieder gebied zijn er rechtscolleges. Het Ger. W.
bepaalt welke rechtscolleges er zijn vb. Rechtbank van 1ste Aanleg,
Ondernemingsrechtboek etc.
- Bepaalt ook de gerechtelijke procedures. Naar welke rechtboek men moet
gaan bij conflicten + soort van procedures (vb. kortgeding procedure – heel
dringend)
- Gerechtelijk Wetboek (Ger. W.)
Publiekrecht regelt de relatie tussen de burger en de overheid of tussen overheden
onderling vb. wordt gekenmerkt door eenzijdige dwingende overheidsbeslissingen (de OH in
functie van het algemeen belang)
Rechtstakken binnen publiekrecht:
- Het grondwettelijk recht (Grondwet)
- Regelt 4 materies:
De fundamentele inrichting van de staat
De basisstructuren van de machtsuitoefening
De scheiding der machten
De fundamentele rechten en vrijheden vd mens (democratische
rechtsstaat)
- Het bestuursrecht heeft betrekking op de uitvoerende macht (de regering)
- Regelt de inrichting en de werking vd UM: het statuut van ambtenaren, de
werking van ministeries, gemeenten en provincies, de onteigening,
stedenbouw en ruimtelijke ordening, etc.
, - Geen afzonderlijk wetboek, wel afzonderlijke wetgeving
- Het fiscaalrecht regelt de relatie tussen de OH en de burger
- Regelt de staatsinkomsten: inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting,
belasting op de toegevoegde waarde, accijnzen, etc.
- Wetboek van Inkomstenbelasting, BTW-wetboek, etc.
- Het strafrecht (Strafwetboek - SW)
- Fundamentele regels die worden strafrechtelijk gesanctioneerd als ze niet
worden nageleefd. Vb. slagen en verwondingen, rijden onder invloed, diefstal
- Afgedwongen en vervolgd door de OH!
- Het parket zal een vordering instellen tegen u als u een misdrijf begaat.
- Het strafprocesrecht (Wetboek van Strafvordering)
- Tegenhanger van het Gerechtelijk Wetboek
- Betrekking op strafrechtelijke feiten
- Verschijning voor de onderzoeksrechter
- Stelt de dader tegenover de gemeenschap, vertegenwoordigd door het OM.
Relevantie van het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
Onderscheid is historisch tot stand gebracht, maar onderscheid begint meer en meer
te vervagen.
- Privaatrecht
o Regels van het burgerlijk recht zijn in beginsel slechts suppletief
recht/aanvullend recht: burgers mogen zelf van deze regels afwijken en
andere regels bepalen
Vb. koop en verkoop tussen burgers, burgers mogen afwijken van die
regels, als er een conflict ontstaat en probleem niet geregeld, dan kan
men de wettelijk voorziene regel toepassen die de leegte in het
contract opvult.
o Dwingend recht: regels waarvan men niet van afwijken, als er afwijkingen
mogelijk zijn worden deze strikt geïnterpreteerd
In het leven geroepen om private belangen veilig te stellen
Vb. Consumentenbescherming: belangen zijn private belangen
o Regels van openbare orde: regels waarvan niet afgeweken kan worden
Stellen de fundamentele belangen in maatschappij veilig
Publiek belang veiligstellen, de openbare orde en goede zede
beveiligen
Vb. Regels inzake het huwelijk, vele regels vh strafrecht, het
faillissement, etc.
- Publiek recht
o Wordt vooral gekenmerkt door regels van openbare orde
o Regels waarvan men niet kan afwijken
o Beveiligen de fundamentele belangen van de Staat
, Relativering van het onderscheid
REDEN 1: sommige rechtstakken zitten op de beide domeinen.
1. Het economisch recht: overkoepeld recht dat ons economisch leven beheerst
- Ondernemingsrecht privaatrecht (regelt relaties tussen ondernemingen)
- Marktregulerend recht: regels die bepalen hoe een O zich moet gedragen op de
markt als O vb. verbod op gebruik van misbruik van machtspositie – Microsoft
2. Het sociaal recht: bevat regels uit beide gebieden: publiek en privaat recht
- Arbeidsrecht: onderdeel van het ruimere sociaal recht
o 2 rechtstakken
Individueel arbeidsrecht regelt de verhouding vd individuele WN met
de WG (de arbeidscontracten)
Collectief arbeidsrecht regelt de relaties tussen de WN als groep (via
vakbonden) en de WG of de WGorganisaties – collectieve
arbeidsovereenkomsten
- Het socialezekerheidsrecht: ziekteverzekering, werkloosheid, pensioenen, etc.
o Bij uitstek is dat iets van publiek recht
o Heel ons socialezekerheidsrecht is een herverderlingsmechanisme: via het
SZR wordt de rijkdom van mensen die het beter hebben getransfereerd naar
mensen. vb. inkomstenbelastingen geïnd voor het betalen van
werkloosheidsuitkeringen etc. probleem van publiekrecht
REDEN 2: in de praktijk is een juridisch probleem niet zuiver een probleem van publiek recht
of van privaat recht, heel wat problemen vragen de toepassing van regels uit beide
rechtstakken.
REDEN 3: de Europese Unie maakt het onderscheid vaak niet.
Vb. een onderneming in de Europese regelgeving kan zoel een privaatrechtelijke O als een
OHbedrijf zijn.
REDEN 4: de OH gebruikt meer en meer privaatrechtelijke technieken (past niet alleen
technieken toe die behoren tot het publiek recht)
Vb1. verwerving van eigendom door de OH. De OH wil een weg leggen en de grond is van
private personen. Vroeger alleen onteigeningen (eenzijdige OH-optreden tegen een
vergoeding), maar vandaag de dag gaat de OH meer en meer koop-verkoop OK sluiten –
onderhands kopen van particulieren. Dus onderhandelen mogelijk.
Vb2. Vroeger was iedereen die bij de OH werkte ambtenaar (amtenarenstatuut valt onder
bestuursrecht - puur publiek recht). Vandaag de dag benoemt de OH niet meer zoveel
ambtenaren, maar werkt met contractuelen (met OK). Geen ambtenaren aanstellen, maar
beroep doen op aanneming of contractuele werknemers in dienst nemen.
