Inhoudsopgave
INLEIDING .................................................................................................................................................. 2
RECHTEN (RETRIBUTIES EN LEGES) .............................................................................................................. 4
KOSTENVERHAAL RECHTEN.......................................................................................................................................... 7
ACCEPTATIE DOOR DE BURGER ................................................................................................................. 11
VRIJHEID VAN GEMEENTEN....................................................................................................................... 12
BELASTINGVERORDENING ......................................................................................................................................... 12
DE NIEUWE VRIJHEID .............................................................................................................................................. 13
FORMEELRECHTELIJKE BEPALINGEN............................................................................................................................. 14
RECHTSBEGINSELEN.................................................................................................................................. 17
VERDELING BEWIJSLAST ............................................................................................................................................ 18
BELASTING OP ROERENDE WOON- EN BEDRIJFSRUIMTEN .......................................................................... 19
ONROERENDEZAAKBELASTING.................................................................................................................. 22
ESSENTIALIA OZB ................................................................................................................................................... 22
BELASTINGPLICHT.................................................................................................................................................... 23
BELASTINGOBJECT ................................................................................................................................................... 28
OBJECTAFBAKENING WOZ ....................................................................................................................................... 30
BELASTBAAR FEIT .................................................................................................................................................... 34
BEPALING WOZ-WAARDE ......................................................................................................................... 35
WET WERKEN AAN WINST......................................................................................................................................... 35
OVERZICHT ART. 17 WET WOZ ................................................................................................................................ 38
MEERDERE WAARDEBEGRIPPEN ................................................................................................................................. 39
INVLOED VAN OMZETBELASTING OP DE WAARDE ........................................................................................................... 48
GECORRIGEERDE VERVANGINGSWAARDE ................................................................................................. 50
RELATIE TUSSEN DE WAARDE IN HET ECONOMISCHE VERKEER EN DE GECORRIGEERDE VERVANGINGSWAARDE ........................... 52
WAARDERINGSUITZONDERINGEN ............................................................................................................. 53
WERKTUIGENVRIJSTELLING ....................................................................................................................................... 56
PRECARIOBELASTING ................................................................................................................................ 59
RECLAMEBELASTING................................................................................................................................. 64
TOERISTENBELASTING .............................................................................................................................. 68
FORENSENBELASTING ............................................................................................................................... 72
HONDENBELASTING ................................................................................................................................. 76
PARKEERBELASTING ................................................................................................................................. 79
1
,Inleiding
Heffingen lokale overheden
Alle, op basis van het publieke recht gebaseerde, door gemeenten, provincies en waterschappen
geheven belastingen en retributies.
Belastingen
Gedwongen bijdragen van belastingplichtigen aan de overheid, waar geen contraprestratie tegenover
staat en die krachtens algemene regel en anders dan als straf worden gevorderd.
Retributies (rechten)
Betalingen die de overheid krachtens algemene regelen vordert ter zake van een concrete door haar
in haar functie als zodanig individueel bewezen dienst. Met individueel bewezen dienst wordt een
rechtstreeks individueel aanwijsbare contraprestatie tegenover de betaling bedoeld.
Wat extra speelt bij gemeenten is het kostenverhaal ex art. 229b Gemeentewet. Met de retributies
mag geen winst worden gemaakt, met belastingen wel. Bij retributies moet je de kosten dus kunnen
onderbouwen. Dus zonder onderbouwing, geen retributie.
Soort van goederen Aanbieder Bekostigingswijze
Collectieve goederen Overheid Algemene belastingen
Quasi collectieve goederen Overheid Bestemmingsheffingen
Rechten
Individuele goederen Markt Prijzen
Ruimer belastinggebied gemeenten
Het gemeentelijk belastinggebied is één van de pijlers van onze democratische rechtsstaat:
• Het heffen van belasting vergroot de betrokkenheid van burgers met de gemeente als
decentrale overheid;
• Een eigen belastinggebied biedt de gemeenteraad de mogelijkheid verantwoording af te
leggen over financiële keuzes en een buffer op te bouwen;
• Een gemeentelijk belastinggebied maakt het mogelijk om de verdeling tussen inkomsten en
uitgaven af te stemmen op plaatselijke voorkeuren.
Waterschapsheffingen
De waterschapsheffingen zijn de oudste heffingen. Ze bestaan al sinds de elfde eeuw. De
waterschappen zijn financieel zelfstandig t.o.v. het Rijk.
De waterschapsheffingen zijn gebaseerd op het adagium: belang-betaling-zeggenschap. Dit houdt in
dat wanneer je belang hebt bij water, je ook moet betalen voor water. Wanneer je betaalt heb je
vervolgens zeggenschap.
Met deze heffingen wordt onder meer gefinancierd:
• Waterverdediging (dijken)
• Waterstand (grondwater)
• Waterzuivering (schoon water)
2
,Karakter heffingen lokale overheden
Veelal zijn de lokale heffingen gebaseerd op het profijtbeginsel. Bij retributies is dit het duidelijkst: er
is alleen heffing als daar iets tegenover staat. Bij bestemmingsheffingen speelt het groepsbelang. Bij
algemene belastingen is er hooguit een wat ruimer algemeen belang. Bij de OZB zegt men wel:
profijtbeginsel in ruime zin.
Soms speelt ook het kostenveroorzakingsbeginsel: bijvoorbeeld bij rioolrechten en de
afvalstoffenheffing: vaak wordt een koppeling gelegd met de veroorzaakte hoeveelheid vervuiling of
de kosten van verwerking.
Bij waterschappen zit dit in de zuiveringsheffing: de vervuiler betaalt naar de mate van vervuiling van
het afvalwater.
Er zijn ook regulerende heffingen: bijvoorbeeld de parkeerbelastingen. Dit om minder auto’s in het
centrum te hebben. Als de regulerende heffingen te goed werken, levert dit na een tijd weinig op
(mensen parkeren niet meer betaald).
Maar ook de opbrengstgenererende belastingen met regulerende (bij)werking): zuiveringsheffing
(afhaakproblematiek), hondenbelasting (regulering hondenbezit) en afvalstoffenheffing (vermindering
afval).
Gemeentelijke heffingen
Onroerendezaakbelastingen Art. 220 e.v. Gemeentewet / Wet WOZ
Roerende woon- en bedrijfsruimtenbelasting Art. 221 Gemeentewet
Baatbelasting Art. 222 Gemeentewet
Forensenbelasting Art. 223 Gemeentewet
Toeristenbelasting Art. 224 Gemeentewet
Parkeerbelastingen Art. 225 Gemeentewet
Hondenbelasting Art. 226 Gemeentewet
Reclamebelasting Art. 227 Gemeentewet
Precariobelasting Art. 228 Gemeentewet
Rioolheffing Art. 228a Gemeentewet
Rechten (retributies) Art. 229 Gemeentewet
Afvalstoffenheffing Art. 15.33 WMB
BIZ-bijdrage Wet op de BIZ-zones
Grondexploitatieheffing Art. 6.17 Wet Ro
3
, Rechten (retributies en leges)
Art. 229 e.v. Gemeentewet
1. Rechten kunnen worden geheven ter zake van:
a. Het gebruik overeenkomstig de bestemming van voor de openbare dienst bestemde
gemeentebezittingen of van voor de openbare dienst bestemde werken op
inrichtingen die bij de gemeente in beheer of in onderhoud zijn;
b. Het genot van, door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten;
c. Het geven van vermakelijkheden waarbij gebruik gemaakt wordt van, door of met
medewerking van het gemeentebestuur tot stand gebrachte of in stand gehouden
voorzieningen of waarbij een bijzondere voorziening in de vorm van toezicht of
anderszins van de zijde van het gemeentebestuur getroffen wordt.
2. Geenrechten voor diensten waarvoor art. 228a Gemeentewet is (rioolheffing).
3. Voor de toepassing van deze paragraaf en de eerste en vierde paragraaf van dit hoofdstuk
worden de in het eerste lid bedoelde rechten aangemerkt als gemeentelijke belastingen.
Wettelijk kader retributies
De wet maakt een expliciet onderscheid tussen:
• Gebruiksrechten (lid 1, onderdeel a);
• Genotsrechten (lid 1, onderdeel b); en
• Vermakelijkhedenrechten (lid 1, onderdeel c).
Het onderscheid tussen gebruiks- en genotsrechten is in de praktijk niet eenvoudig te maken. Veel
rechten hebben een gemengd karakter. Voor dit karakter hangt in de regel veel af van de omschrijving
in de gemeentelijke verordening.
Rechten economisch gezien
Het toepassingsgebied van rechten is vanuit economisch perspectief niet gelijk aan dat van de echte
belastingen.
Goederen door de overheid geproduceerd:
• Collectieve goederen | Technisch niet te splitsen in eenheden welke op een markt kunnen
worden verhandeld (bijvoorbeeld ‘algemeen bestuur’). Deze worden bekostigd via de
algemene middelen, bijv. via belastingen.
• Individuele goederen, de quasi-collectieve goederen | Deze goederen worden vooral via
rechten bekostigd, zulks al dan niet kostendekkend. Voorbeelden zijn riolering of het gebruik
kunnen maken van een haven.
In andere gevallen spreken we van marktgoederen. Marktgoederen worden bekostigd via prijzen, die
via de markt tot stand komen.
Rechtsgrond
Retributies zijn gebaseerd op het profijtbeginsel: er is sprake van kostenverhaal van dienstverlening
waardoor het individuele belang rechtstreeks en in overheersende mate wordt gediend. Soms speelt
ook het kostenveroorzakingsbeginsel een rol: bijvoorbeeld bij rioolrechten. Daar wordt een koppeling
gelegd met de veroorzaakte hoeveelheid vervuiling/afvoer.
Om rechten te kunnen heffen, dient van een wederprestatie sprake te zijn: de dienstverlening door de
overheid als zodanig.
4
INLEIDING .................................................................................................................................................. 2
RECHTEN (RETRIBUTIES EN LEGES) .............................................................................................................. 4
KOSTENVERHAAL RECHTEN.......................................................................................................................................... 7
ACCEPTATIE DOOR DE BURGER ................................................................................................................. 11
VRIJHEID VAN GEMEENTEN....................................................................................................................... 12
BELASTINGVERORDENING ......................................................................................................................................... 12
DE NIEUWE VRIJHEID .............................................................................................................................................. 13
FORMEELRECHTELIJKE BEPALINGEN............................................................................................................................. 14
RECHTSBEGINSELEN.................................................................................................................................. 17
VERDELING BEWIJSLAST ............................................................................................................................................ 18
BELASTING OP ROERENDE WOON- EN BEDRIJFSRUIMTEN .......................................................................... 19
ONROERENDEZAAKBELASTING.................................................................................................................. 22
ESSENTIALIA OZB ................................................................................................................................................... 22
BELASTINGPLICHT.................................................................................................................................................... 23
BELASTINGOBJECT ................................................................................................................................................... 28
OBJECTAFBAKENING WOZ ....................................................................................................................................... 30
BELASTBAAR FEIT .................................................................................................................................................... 34
BEPALING WOZ-WAARDE ......................................................................................................................... 35
WET WERKEN AAN WINST......................................................................................................................................... 35
OVERZICHT ART. 17 WET WOZ ................................................................................................................................ 38
MEERDERE WAARDEBEGRIPPEN ................................................................................................................................. 39
INVLOED VAN OMZETBELASTING OP DE WAARDE ........................................................................................................... 48
GECORRIGEERDE VERVANGINGSWAARDE ................................................................................................. 50
RELATIE TUSSEN DE WAARDE IN HET ECONOMISCHE VERKEER EN DE GECORRIGEERDE VERVANGINGSWAARDE ........................... 52
WAARDERINGSUITZONDERINGEN ............................................................................................................. 53
WERKTUIGENVRIJSTELLING ....................................................................................................................................... 56
PRECARIOBELASTING ................................................................................................................................ 59
RECLAMEBELASTING................................................................................................................................. 64
TOERISTENBELASTING .............................................................................................................................. 68
FORENSENBELASTING ............................................................................................................................... 72
HONDENBELASTING ................................................................................................................................. 76
PARKEERBELASTING ................................................................................................................................. 79
1
,Inleiding
Heffingen lokale overheden
Alle, op basis van het publieke recht gebaseerde, door gemeenten, provincies en waterschappen
geheven belastingen en retributies.
Belastingen
Gedwongen bijdragen van belastingplichtigen aan de overheid, waar geen contraprestratie tegenover
staat en die krachtens algemene regel en anders dan als straf worden gevorderd.
Retributies (rechten)
Betalingen die de overheid krachtens algemene regelen vordert ter zake van een concrete door haar
in haar functie als zodanig individueel bewezen dienst. Met individueel bewezen dienst wordt een
rechtstreeks individueel aanwijsbare contraprestatie tegenover de betaling bedoeld.
Wat extra speelt bij gemeenten is het kostenverhaal ex art. 229b Gemeentewet. Met de retributies
mag geen winst worden gemaakt, met belastingen wel. Bij retributies moet je de kosten dus kunnen
onderbouwen. Dus zonder onderbouwing, geen retributie.
Soort van goederen Aanbieder Bekostigingswijze
Collectieve goederen Overheid Algemene belastingen
Quasi collectieve goederen Overheid Bestemmingsheffingen
Rechten
Individuele goederen Markt Prijzen
Ruimer belastinggebied gemeenten
Het gemeentelijk belastinggebied is één van de pijlers van onze democratische rechtsstaat:
• Het heffen van belasting vergroot de betrokkenheid van burgers met de gemeente als
decentrale overheid;
• Een eigen belastinggebied biedt de gemeenteraad de mogelijkheid verantwoording af te
leggen over financiële keuzes en een buffer op te bouwen;
• Een gemeentelijk belastinggebied maakt het mogelijk om de verdeling tussen inkomsten en
uitgaven af te stemmen op plaatselijke voorkeuren.
Waterschapsheffingen
De waterschapsheffingen zijn de oudste heffingen. Ze bestaan al sinds de elfde eeuw. De
waterschappen zijn financieel zelfstandig t.o.v. het Rijk.
De waterschapsheffingen zijn gebaseerd op het adagium: belang-betaling-zeggenschap. Dit houdt in
dat wanneer je belang hebt bij water, je ook moet betalen voor water. Wanneer je betaalt heb je
vervolgens zeggenschap.
Met deze heffingen wordt onder meer gefinancierd:
• Waterverdediging (dijken)
• Waterstand (grondwater)
• Waterzuivering (schoon water)
2
,Karakter heffingen lokale overheden
Veelal zijn de lokale heffingen gebaseerd op het profijtbeginsel. Bij retributies is dit het duidelijkst: er
is alleen heffing als daar iets tegenover staat. Bij bestemmingsheffingen speelt het groepsbelang. Bij
algemene belastingen is er hooguit een wat ruimer algemeen belang. Bij de OZB zegt men wel:
profijtbeginsel in ruime zin.
Soms speelt ook het kostenveroorzakingsbeginsel: bijvoorbeeld bij rioolrechten en de
afvalstoffenheffing: vaak wordt een koppeling gelegd met de veroorzaakte hoeveelheid vervuiling of
de kosten van verwerking.
Bij waterschappen zit dit in de zuiveringsheffing: de vervuiler betaalt naar de mate van vervuiling van
het afvalwater.
Er zijn ook regulerende heffingen: bijvoorbeeld de parkeerbelastingen. Dit om minder auto’s in het
centrum te hebben. Als de regulerende heffingen te goed werken, levert dit na een tijd weinig op
(mensen parkeren niet meer betaald).
Maar ook de opbrengstgenererende belastingen met regulerende (bij)werking): zuiveringsheffing
(afhaakproblematiek), hondenbelasting (regulering hondenbezit) en afvalstoffenheffing (vermindering
afval).
Gemeentelijke heffingen
Onroerendezaakbelastingen Art. 220 e.v. Gemeentewet / Wet WOZ
Roerende woon- en bedrijfsruimtenbelasting Art. 221 Gemeentewet
Baatbelasting Art. 222 Gemeentewet
Forensenbelasting Art. 223 Gemeentewet
Toeristenbelasting Art. 224 Gemeentewet
Parkeerbelastingen Art. 225 Gemeentewet
Hondenbelasting Art. 226 Gemeentewet
Reclamebelasting Art. 227 Gemeentewet
Precariobelasting Art. 228 Gemeentewet
Rioolheffing Art. 228a Gemeentewet
Rechten (retributies) Art. 229 Gemeentewet
Afvalstoffenheffing Art. 15.33 WMB
BIZ-bijdrage Wet op de BIZ-zones
Grondexploitatieheffing Art. 6.17 Wet Ro
3
, Rechten (retributies en leges)
Art. 229 e.v. Gemeentewet
1. Rechten kunnen worden geheven ter zake van:
a. Het gebruik overeenkomstig de bestemming van voor de openbare dienst bestemde
gemeentebezittingen of van voor de openbare dienst bestemde werken op
inrichtingen die bij de gemeente in beheer of in onderhoud zijn;
b. Het genot van, door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten;
c. Het geven van vermakelijkheden waarbij gebruik gemaakt wordt van, door of met
medewerking van het gemeentebestuur tot stand gebrachte of in stand gehouden
voorzieningen of waarbij een bijzondere voorziening in de vorm van toezicht of
anderszins van de zijde van het gemeentebestuur getroffen wordt.
2. Geenrechten voor diensten waarvoor art. 228a Gemeentewet is (rioolheffing).
3. Voor de toepassing van deze paragraaf en de eerste en vierde paragraaf van dit hoofdstuk
worden de in het eerste lid bedoelde rechten aangemerkt als gemeentelijke belastingen.
Wettelijk kader retributies
De wet maakt een expliciet onderscheid tussen:
• Gebruiksrechten (lid 1, onderdeel a);
• Genotsrechten (lid 1, onderdeel b); en
• Vermakelijkhedenrechten (lid 1, onderdeel c).
Het onderscheid tussen gebruiks- en genotsrechten is in de praktijk niet eenvoudig te maken. Veel
rechten hebben een gemengd karakter. Voor dit karakter hangt in de regel veel af van de omschrijving
in de gemeentelijke verordening.
Rechten economisch gezien
Het toepassingsgebied van rechten is vanuit economisch perspectief niet gelijk aan dat van de echte
belastingen.
Goederen door de overheid geproduceerd:
• Collectieve goederen | Technisch niet te splitsen in eenheden welke op een markt kunnen
worden verhandeld (bijvoorbeeld ‘algemeen bestuur’). Deze worden bekostigd via de
algemene middelen, bijv. via belastingen.
• Individuele goederen, de quasi-collectieve goederen | Deze goederen worden vooral via
rechten bekostigd, zulks al dan niet kostendekkend. Voorbeelden zijn riolering of het gebruik
kunnen maken van een haven.
In andere gevallen spreken we van marktgoederen. Marktgoederen worden bekostigd via prijzen, die
via de markt tot stand komen.
Rechtsgrond
Retributies zijn gebaseerd op het profijtbeginsel: er is sprake van kostenverhaal van dienstverlening
waardoor het individuele belang rechtstreeks en in overheersende mate wordt gediend. Soms speelt
ook het kostenveroorzakingsbeginsel een rol: bijvoorbeeld bij rioolrechten. Daar wordt een koppeling
gelegd met de veroorzaakte hoeveelheid vervuiling/afvoer.
Om rechten te kunnen heffen, dient van een wederprestatie sprake te zijn: de dienstverlening door de
overheid als zodanig.
4
