Thema’s uit de
gezinspedagogiek
ACADEMIEJAAR 2022-2023
EMMA GRISART
,Inhoudsopgave
1 Praktisch........................................................................................................................................................... 7
1.1 Studiemateriaal.....................................................................................................................................................7
1.2 Evaluatie................................................................................................................................................................7
1.3 Onderdelen............................................................................................................................................................8
1.3.1 Beleid...............................................................................................................................................................8
1.3.2 Methodieken/praktijken.................................................................................................................................8
1.3.3 Kwaliteitsbewaking en onderzoek..................................................................................................................9
1.3.4 Praktijkillustraties............................................................................................................................................9
1.3.5 Linken tussen onderdelen...............................................................................................................................9
2 Inleiding opvoedings- en gezinsondersteuning................................................................................................. 10
2.1 Opvoedingsondersteuning versus gezinsondersteuning.....................................................................................10
2.1.1 opvoedingsondersteuning............................................................................................................................10
2.1.1.1 Definitie..................................................................................................................................................10
2.1.1.2 Uitgangspunten......................................................................................................................................10
2.1.1.3 Werkingsprincipes..................................................................................................................................11
2.1.1.4 Schema Opvoedingsondersteuning en aanverwante begrippen..........................................................11
2.1.2 Gezinsondersteuning....................................................................................................................................12
2.1.2.1 Definitie..................................................................................................................................................12
2.2 Theoretisch kader voor opvoedingsondersteuning.............................................................................................12
2.3 Functies van opvoedingsondersteuning..............................................................................................................13
2.3.1 Wat is de verhouding tussen preventie en opvoedingsondersteuning?......................................................13
2.3.2 Een continuüm van functies.........................................................................................................................14
2.4 Vormen van opvoedingsondersteuning...............................................................................................................14
3 Beleid opvoedingsondersteuning en preventieve gezinsondersteuning............................................................16
3.1 Decreet Opvoedingsondersteuning (2007)..........................................................................................................16
3.1.1 Waarom dit decreet?....................................................................................................................................16
3.1.2 Algemene bepalingen...................................................................................................................................16
3.1.3 Opvoedingswinkels.......................................................................................................................................17
3.1.3.1 Opdrachten opvoedingswinkels............................................................................................................17
3.1.4 Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO)...............................................................................18
3.1.4.1 Opdrachten EXPOO................................................................................................................................18
3.2 Decreet preventieve gezinsondersteuning (2013)...............................................................................................18
3.3 De Huizen van het Kind........................................................................................................................................19
3.3.1 Oefening tijdens de les..................................................................................................................................20
3.3.2 Huizen van het kind in ontwikkeling.............................................................................................................20
3.3.3 Knelpunten/uitdagingen Huizen van het kind..............................................................................................20
1
,4 Methodieken en praktijken............................................................................................................................. 22
4.1 Ontmoetingsplaatsen..........................................................................................................................................24
4.1.1 Wat is een ontmoetingsplaats?....................................................................................................................24
4.1.2 Uitgangspunten.............................................................................................................................................24
4.1.2.1 Italiaans model.......................................................................................................................................25
4.1.2.2 Frans model............................................................................................................................................25
4.1.3 Wat beogen ontmoetingsplaatsen?.............................................................................................................25
4.1.4 Doelgroep......................................................................................................................................................26
4.1.5 Wie/wat wordt werkelijk bereikt?................................................................................................................26
4.1.5.1 Voorbeeld: Baboes, Brussel...................................................................................................................26
4.1.5.2 Voorbeeld: De speelbrug, Antwerpen...................................................................................................26
4.1.6 Werkwijze.....................................................................................................................................................27
4.1.7 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................28
4.1.8 Locatie en accommodatie.............................................................................................................................28
4.1.9 Implementatievoorwaarden.........................................................................................................................29
4.1.10 Ontmoetingsplaatsen in Vlaanderen..........................................................................................................29
4.2 Pedagogisch adviseren........................................................................................................................................30
4.2.1 Definitie.........................................................................................................................................................30
4.2.2 Doelen (NJI)...................................................................................................................................................30
4.2.3 Doelgroep (NJI).............................................................................................................................................30
4.2.4 Indicatiestelling (EXPOO)..............................................................................................................................31
4.2.5 Aspecten van pedagogisch adviseren (EXPOO & NJI)...................................................................................31
4.2.5.1 Casussen.................................................................................................................................................32
4.2.6 Aanpak pedagogisch adviseren.....................................................................................................................33
4.2.6.1 Fase 1: Kennismaking en afstemming ...................................................................................................33
4.2.6.2 Fase 2: Vraag- of probleemverkenning..................................................................................................33
4.2.6.3 Fase 3: Doelen stellen, plan van aanpak ontwikkelen en uitvoeren.....................................................33
4.2.6.4 Fase 4: Begeleiding bij uitvoering en nazorg.........................................................................................33
4.2.6.5 Bij EXPOO Fase 5: Consolidatie, vasthouden van verandering in vervolggesprek................................33
4.2.6.6 Casus Ruben...........................................................................................................................................33
4.2.7 Hulpmiddelen bij pedagogisch adviseren.....................................................................................................34
4.2.8 Theoretische basis pedagogsich adviseren..................................................................................................34
4.2.9 Kenmerken pedagogisch adviseur................................................................................................................35
4.2.10 Implementatievoorwaarden.......................................................................................................................35
4.3 Methodiek oudercursus.......................................................................................................................................35
4.3.1 Definitie (EXPOO)..........................................................................................................................................36
4.3.2 Doelgroep (EXPOO).......................................................................................................................................36
4.3.3 Doelen (EXPOO)............................................................................................................................................36
4.3.4 Inhoud (EXPOO)............................................................................................................................................36
4.3.5 Voorbeelden Vlaanderen..............................................................................................................................37
4.3.6 Voorbeelden Nederland................................................................................................................................37
4.3.7 Theoretische basis oudercursus (EXPOO).....................................................................................................38
4.3.8 Werkzame factoren......................................................................................................................................38
4.3.9 Implementatie & voorbereiding (EXPOO):...................................................................................................39
4.3.10 Kenmerken van de begeleiders..................................................................................................................39
2
, 4.4 Online opvoedingsondersteuning........................................................................................................................40
4.4.1 Definities.......................................................................................................................................................40
4.4.2 Kenmerken....................................................................................................................................................40
4.4.3 Soorten..........................................................................................................................................................41
4.4.4 Voordelen......................................................................................................................................................41
4.4.5 Nadelen.........................................................................................................................................................42
4.4.6 Praktische tips...............................................................................................................................................42
4.4.7 Randvoorwaarden implementatie................................................................................................................44
4.4.8 Criteria voor het screenen van apps/websites.............................................................................................44
4.4.9 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................44
4.4.10 Oefening......................................................................................................................................................45
4.5 Methodiek oudertraining.....................................................................................................................................46
4.5.1 Definitie & kenmerken..................................................................................................................................46
4.5.2 Soorten..........................................................................................................................................................46
4.5.3 Doelgroep......................................................................................................................................................46
4.5.4 Doelen...........................................................................................................................................................46
4.5.5 Vorm & inhoud..............................................................................................................................................46
4.5.6 Voorbeelden oudertraining..........................................................................................................................47
4.5.6.1 Programma Stop 4-7..............................................................................................................................47
4.6 Methodiek ouderintervisie...................................................................................................................................49
4.6.1 Definitie.........................................................................................................................................................49
4.6.1.1 Omschijving door ouders en begeleiders..............................................................................................49
4.6.2 Doelgroep......................................................................................................................................................49
4.6.3 Doelen...........................................................................................................................................................49
4.6.4 Uitgangspunten.............................................................................................................................................50
4.6.5 Theoretische achtergrond: ijsbergmodel McClelland (1961).......................................................................50
4.6.6 Aanpak..........................................................................................................................................................50
4.6.6.1 Begeleiding.............................................................................................................................................51
4.6.7 Implementatie ouderintervisie in Limburg...................................................................................................51
4.7 Tripple P programma...........................................................................................................................................52
4.7.1 Wat is Triple P?.............................................................................................................................................52
4.7.1.1 Principes.................................................................................................................................................52
4.7.2 Theoretische uitgangspunten.......................................................................................................................53
4.7.3 De beeldvorming over opvoeding................................................................................................................53
4.7.3.1 Vijf principes van positief opvoeden......................................................................................................53
4.7.4 Doelgroep......................................................................................................................................................54
4.7.4.1 Vijf interventieniveaus...........................................................................................................................54
4.7.4.2 Voorbeeld: Eerstelijn Triple P (niveau 3)...............................................................................................55
4.7.4.3 Reacties ouders......................................................................................................................................55
4.7.4.4 Werkt het programma voor iedereen?..................................................................................................55
4.7.5 De methodiek van Triple P............................................................................................................................55
4.7.6 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................56
4.7.7 Registratie en onderzoek..............................................................................................................................56
4.7.8 Implementatievoorwaarden.........................................................................................................................56
4.7.8.1 Tripple P Magazine.................................................................................................................................57
3
gezinspedagogiek
ACADEMIEJAAR 2022-2023
EMMA GRISART
,Inhoudsopgave
1 Praktisch........................................................................................................................................................... 7
1.1 Studiemateriaal.....................................................................................................................................................7
1.2 Evaluatie................................................................................................................................................................7
1.3 Onderdelen............................................................................................................................................................8
1.3.1 Beleid...............................................................................................................................................................8
1.3.2 Methodieken/praktijken.................................................................................................................................8
1.3.3 Kwaliteitsbewaking en onderzoek..................................................................................................................9
1.3.4 Praktijkillustraties............................................................................................................................................9
1.3.5 Linken tussen onderdelen...............................................................................................................................9
2 Inleiding opvoedings- en gezinsondersteuning................................................................................................. 10
2.1 Opvoedingsondersteuning versus gezinsondersteuning.....................................................................................10
2.1.1 opvoedingsondersteuning............................................................................................................................10
2.1.1.1 Definitie..................................................................................................................................................10
2.1.1.2 Uitgangspunten......................................................................................................................................10
2.1.1.3 Werkingsprincipes..................................................................................................................................11
2.1.1.4 Schema Opvoedingsondersteuning en aanverwante begrippen..........................................................11
2.1.2 Gezinsondersteuning....................................................................................................................................12
2.1.2.1 Definitie..................................................................................................................................................12
2.2 Theoretisch kader voor opvoedingsondersteuning.............................................................................................12
2.3 Functies van opvoedingsondersteuning..............................................................................................................13
2.3.1 Wat is de verhouding tussen preventie en opvoedingsondersteuning?......................................................13
2.3.2 Een continuüm van functies.........................................................................................................................14
2.4 Vormen van opvoedingsondersteuning...............................................................................................................14
3 Beleid opvoedingsondersteuning en preventieve gezinsondersteuning............................................................16
3.1 Decreet Opvoedingsondersteuning (2007)..........................................................................................................16
3.1.1 Waarom dit decreet?....................................................................................................................................16
3.1.2 Algemene bepalingen...................................................................................................................................16
3.1.3 Opvoedingswinkels.......................................................................................................................................17
3.1.3.1 Opdrachten opvoedingswinkels............................................................................................................17
3.1.4 Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning (EXPOO)...............................................................................18
3.1.4.1 Opdrachten EXPOO................................................................................................................................18
3.2 Decreet preventieve gezinsondersteuning (2013)...............................................................................................18
3.3 De Huizen van het Kind........................................................................................................................................19
3.3.1 Oefening tijdens de les..................................................................................................................................20
3.3.2 Huizen van het kind in ontwikkeling.............................................................................................................20
3.3.3 Knelpunten/uitdagingen Huizen van het kind..............................................................................................20
1
,4 Methodieken en praktijken............................................................................................................................. 22
4.1 Ontmoetingsplaatsen..........................................................................................................................................24
4.1.1 Wat is een ontmoetingsplaats?....................................................................................................................24
4.1.2 Uitgangspunten.............................................................................................................................................24
4.1.2.1 Italiaans model.......................................................................................................................................25
4.1.2.2 Frans model............................................................................................................................................25
4.1.3 Wat beogen ontmoetingsplaatsen?.............................................................................................................25
4.1.4 Doelgroep......................................................................................................................................................26
4.1.5 Wie/wat wordt werkelijk bereikt?................................................................................................................26
4.1.5.1 Voorbeeld: Baboes, Brussel...................................................................................................................26
4.1.5.2 Voorbeeld: De speelbrug, Antwerpen...................................................................................................26
4.1.6 Werkwijze.....................................................................................................................................................27
4.1.7 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................28
4.1.8 Locatie en accommodatie.............................................................................................................................28
4.1.9 Implementatievoorwaarden.........................................................................................................................29
4.1.10 Ontmoetingsplaatsen in Vlaanderen..........................................................................................................29
4.2 Pedagogisch adviseren........................................................................................................................................30
4.2.1 Definitie.........................................................................................................................................................30
4.2.2 Doelen (NJI)...................................................................................................................................................30
4.2.3 Doelgroep (NJI).............................................................................................................................................30
4.2.4 Indicatiestelling (EXPOO)..............................................................................................................................31
4.2.5 Aspecten van pedagogisch adviseren (EXPOO & NJI)...................................................................................31
4.2.5.1 Casussen.................................................................................................................................................32
4.2.6 Aanpak pedagogisch adviseren.....................................................................................................................33
4.2.6.1 Fase 1: Kennismaking en afstemming ...................................................................................................33
4.2.6.2 Fase 2: Vraag- of probleemverkenning..................................................................................................33
4.2.6.3 Fase 3: Doelen stellen, plan van aanpak ontwikkelen en uitvoeren.....................................................33
4.2.6.4 Fase 4: Begeleiding bij uitvoering en nazorg.........................................................................................33
4.2.6.5 Bij EXPOO Fase 5: Consolidatie, vasthouden van verandering in vervolggesprek................................33
4.2.6.6 Casus Ruben...........................................................................................................................................33
4.2.7 Hulpmiddelen bij pedagogisch adviseren.....................................................................................................34
4.2.8 Theoretische basis pedagogsich adviseren..................................................................................................34
4.2.9 Kenmerken pedagogisch adviseur................................................................................................................35
4.2.10 Implementatievoorwaarden.......................................................................................................................35
4.3 Methodiek oudercursus.......................................................................................................................................35
4.3.1 Definitie (EXPOO)..........................................................................................................................................36
4.3.2 Doelgroep (EXPOO).......................................................................................................................................36
4.3.3 Doelen (EXPOO)............................................................................................................................................36
4.3.4 Inhoud (EXPOO)............................................................................................................................................36
4.3.5 Voorbeelden Vlaanderen..............................................................................................................................37
4.3.6 Voorbeelden Nederland................................................................................................................................37
4.3.7 Theoretische basis oudercursus (EXPOO).....................................................................................................38
4.3.8 Werkzame factoren......................................................................................................................................38
4.3.9 Implementatie & voorbereiding (EXPOO):...................................................................................................39
4.3.10 Kenmerken van de begeleiders..................................................................................................................39
2
, 4.4 Online opvoedingsondersteuning........................................................................................................................40
4.4.1 Definities.......................................................................................................................................................40
4.4.2 Kenmerken....................................................................................................................................................40
4.4.3 Soorten..........................................................................................................................................................41
4.4.4 Voordelen......................................................................................................................................................41
4.4.5 Nadelen.........................................................................................................................................................42
4.4.6 Praktische tips...............................................................................................................................................42
4.4.7 Randvoorwaarden implementatie................................................................................................................44
4.4.8 Criteria voor het screenen van apps/websites.............................................................................................44
4.4.9 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................44
4.4.10 Oefening......................................................................................................................................................45
4.5 Methodiek oudertraining.....................................................................................................................................46
4.5.1 Definitie & kenmerken..................................................................................................................................46
4.5.2 Soorten..........................................................................................................................................................46
4.5.3 Doelgroep......................................................................................................................................................46
4.5.4 Doelen...........................................................................................................................................................46
4.5.5 Vorm & inhoud..............................................................................................................................................46
4.5.6 Voorbeelden oudertraining..........................................................................................................................47
4.5.6.1 Programma Stop 4-7..............................................................................................................................47
4.6 Methodiek ouderintervisie...................................................................................................................................49
4.6.1 Definitie.........................................................................................................................................................49
4.6.1.1 Omschijving door ouders en begeleiders..............................................................................................49
4.6.2 Doelgroep......................................................................................................................................................49
4.6.3 Doelen...........................................................................................................................................................49
4.6.4 Uitgangspunten.............................................................................................................................................50
4.6.5 Theoretische achtergrond: ijsbergmodel McClelland (1961).......................................................................50
4.6.6 Aanpak..........................................................................................................................................................50
4.6.6.1 Begeleiding.............................................................................................................................................51
4.6.7 Implementatie ouderintervisie in Limburg...................................................................................................51
4.7 Tripple P programma...........................................................................................................................................52
4.7.1 Wat is Triple P?.............................................................................................................................................52
4.7.1.1 Principes.................................................................................................................................................52
4.7.2 Theoretische uitgangspunten.......................................................................................................................53
4.7.3 De beeldvorming over opvoeding................................................................................................................53
4.7.3.1 Vijf principes van positief opvoeden......................................................................................................53
4.7.4 Doelgroep......................................................................................................................................................54
4.7.4.1 Vijf interventieniveaus...........................................................................................................................54
4.7.4.2 Voorbeeld: Eerstelijn Triple P (niveau 3)...............................................................................................55
4.7.4.3 Reacties ouders......................................................................................................................................55
4.7.4.4 Werkt het programma voor iedereen?..................................................................................................55
4.7.5 De methodiek van Triple P............................................................................................................................55
4.7.6 Competenties van de uitvoerders................................................................................................................56
4.7.7 Registratie en onderzoek..............................................................................................................................56
4.7.8 Implementatievoorwaarden.........................................................................................................................56
4.7.8.1 Tripple P Magazine.................................................................................................................................57
3