Lessen in orde
GENERIEKE KENNISTOETS APV9 - SAMENVATTING
LESSEN IN ORDE
1.1 Orde houden als noodzakelijke voorwaarde voor een goede werkrelatie
Orde houden is de regie houden over wat er in de klas gebeurt. Het is zaak deze orde te ‘houden’ en
niet te verliezen.
ORDE = rust, structuur en helderheid
1.1.1 Orde houden op basis van verworven gezag
Men vraagt zich af of orde houden nog van deze tijd is vanwege de grote verschillen die er bij de
mens hebben plaatsgevonden. Opvoeders en begeleiders nemen meer afstand omdat de redenering
aangeeft dat jongeren de ruimte moeten krijgen om zich beter te ontwikkelen en om keuzes te
maken. Ze moeten leren hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.
Uit breinonderzoek blijkt dat we kinderen overschatten waardoor we hen te veel laten doen. De
meeste kinderen hebben structuur en kaders nodig en in opvoeding en onderwijs moeten kinderen
daarom niet te veel losgelaten worden, maar juist worden begeleid. Tegenwoordig is de samenleving
complex, dynamisch, interactief. Mensen zijn mondiger en de culturele diversiteit is groter.
Ouders hebben er steeds meer moeite mee dat de docent grenzen stelt. De wijze waarop er vroeger
orde werd gehouden is echter compleet anders dan in bijvoorbeeld de jaren ’50. Toen was de docent
echt machthebber en zette hij daar machtsmiddelen voor in autoritaire manier van lesgeven
waarbij veel van leerlingen vereist werd.
Autoritatieve manier van lesgeven waarbij wel grenzen worden gesteld maar de leerling ook sensitief
en begripvol wordt ondersteund geen macht maar gezag waarbij het gedrag van leerlingen op een
door ons gewenste manier beïnvloed kan worden.
Gezag:
- Expertgezag krijg je door ergens beter in te zijn dan anderen die dat ook erkennen
- Verworven gezag dat heb je als leerlingen en ouders iets van jou accepteren. Vaak worden
deze docenten beschouwd als ‘eerlijk, betrouwbaar en zorgend’.
1.1.2 Orde als basis voor een goed pedagogisch klimaat
Docent met verworven gezag stelt grenzen, corrigeert en straft indien nodig. Orde is hier geen doel
maar regelt een goede manier van leren en omgaan met elkaar. Dat is de basis van de voorwaarden
voor goed lesgeven (volgens Brophy)
- Creëren van een plezierig leefklimaat
- Een goed werkklimaat
Wanneer er geen orde is, bestaat het risico dat enkele leerlingen die geen bijdrage aan een
plezierig leef- en werkklimaat kunnen/willen leveren het in de groep voor het zeggen krijgen gaat
ten koste van de andere leerlingen en van het leerproces
1
,Lessen in orde
Tegemoetkomen aan de noden en wensen van de individuele leerlingen van de groep
Adaptief onderwijs van Stevens goed onderwijs wordt door de 3 basisbehoeften bepaald:
relatie – competentie – autonomie
Veilig klimaat: als er geen orde is, kan alle aandacht naar de leerlingen gaan die probleemgedrag
vertonen waardoor de andere leerlingen geen aandacht meer krijgen orde in de klas biedt dus ook
de noodzakelijke veiligheid en rust in de relatie tussen de docent en de klas.
1.1.3 Stappenplan voor emotionele veiligheid
Veiligheid is de fysieke en emotionele veiligheid voorwaardelijk voor een goede leersituatie.
Hoe kun je een omgeving van emotionele veiligheid creëren:
1. Rituelen
Brengen orde aan in onzekere situaties eerste handelingen voor het maken van contact.
Geprogrammeerde handelingen die het leven voorspelbaar maken en de omgang tussen
mensen structureren je weet bovendein waar je aan toe bent en dat geeft rust en
zekerheid voorzien in de basisveiligheid (fundamentele behoefte van de piramide van
Maslow)
2. Tijd verdrijven
Leerlingen en docent doen samen iets zonder duidelijk doel. Vaak gebeurt het automatisch
en worden sociaal makkelijke onderwerpen besproken. Deze gesprekken kunnen zomaar
worden stopgezet (Kenmerkend aan deze gesprekken!) zonder iets belangrijks te missen
veilige en beleefde manier van contact maken.
3. Activiteiten
Activiteiten die je samen onderneemt, je kunt elkaar daarin aanvullen. De docent geeft
instructie, leerlingen maken aantekeningen en stellen vragen, docent legt uit samen iets
tot stand brengen.
4. Echte ontmoeting
Het uiteindelijke en meest lonende resultaat richting een plezierige relatie openheid,
wederzijds respect, begrip en waardering voor de ander, je durft je kwetsbaar op te stellen in
het vertrouwen dat de ander jouw kwetsbaarheid niet schaadt.
Wanneer een docent aan het begin veel investeert in het opbouwen van structuur, wordt er een
goede basis gelegd voor goed klassenmanagement raadzaam om in de eerste lessen veel vaste
patronen aan te brengen.
1.1.4 Dominante gedragingen ontwikkelen hoort bij het beroep van docent
Het ontbreekt beginnende docenten meestal niet aan goede bedoelingen maar aan vaardigheden.
Inzicht in de werkwijze en attitude van docenten die dit wel voor elkaar krijgen, kan beginnende
docenten een eind op weg helpen. Wubbels 2 parameters die in hun interactie de
verstandhouding tussen docent en leerlingen kan definiëren:
De mate van dominantie – van grote dominantie tot grote onderdanigheid
Gekenmerkt door helderheid in de doelstelling en een krachtige leiding.
De mate van medewerking – van hoge mate van medewerking tot hoge mate van
tegenwerking
2
, Lessen in orde
Gekenmerkt door belangstelling voor de behoeften en meningen van anderen. Dit gaat bij
beginnende docenten meestal beter dan de mate van dominantie.
1.2 Tien tips om orde te houden
Er is behoefte aan onzekerheidsreductie hetgeen wordt gedaan door:
- vereenvoudiging van het probleem zodat het probleem wel te overzien is.
- beperking van het zoekproces naar oplossingen omdat te veel oplossingen juist ingewikkeldheid
meebrengt.
- beperking van de afweging omdat de juiste oplossing dan sneller wordt gevonden.
TIP 1: Wees niet jezelf (wees professioneel)
Zorg voor goed onderbouwde keuzes, het jezelf zijn komt later terug als zittende docent. Wat je als
docent doet, wordt vooral bepaald door de rol die je oppakt: hoe je dat doet, wordt vooral ingegeven
door de persoon die je bent.
Het is belangrijk om op een niet-emotionele, zakelijke manier om te gaan met ordeverstoringen.
Jezelf als persoon moet niet geërgerd raken wanneer regels en procedures niet gevolgd worden.
Andere redenen om niet jezelf te zijn:
1. Jouw karakter sluit mogelijk onvoldoende aan bij de groep
2. Als je aanpak mislukt dan is je rol mislukt, niet jijzelf
3. Problemen kunnen makkelijker worden geobjectiveerd
a. Je hoeft niet uit woede of machteloosheid te reageren wanneer leerlingen zich niet
gedragen zoals je van hen vraagt
4. Je bent beter bestand tegen de ‘macht van de situatie’
The fundamental attribution error = visie die ervan uitgaat dat gedrag eerder moet worden
toegeschreven aan de rol die mensen spelen dan aan hun persoonlijkheid.
Hierom kan worden geconstateerd dat ordeverstoringen van een leerling niet met de specifieke
docent te maken hebben maar dat de problemen professioneel moeten worden opgevat en
aangepakt.
Fasen in het ontwikkelingsproces van een docent:
1. Onzekerheid en twijfel aan eigen kunnen, sterke afhankelijkheid van externe bronnen en
vooral met zichzelf bezig
2. Meer aandacht voor de groep en daarop gebaseerde interventies
3. Bewustzijn van de interactie met de groep en sturing van het eigen gedrag
4. Seniorniveau vanuit een metaniveau kijken naar de eigen ontwikkeling en putten uit rijke
ervaring die ook dienstbaar wordt gemaakt aan het opleiden van anderen
TIP 2: Maak contact
o Bij de deur staan aan het begin van de les en de leerlingen begroeten
o Zo snel mogelijk met een aantal leerlingen een praatje maken
o Maak oogcontact met de leerlingen
o Ga tijdens het zelfstandig werken bij een groepje zitten en knoop een gesprekje aan
o Glimlachen is geen voorschrift maar wel nuttig
3
GENERIEKE KENNISTOETS APV9 - SAMENVATTING
LESSEN IN ORDE
1.1 Orde houden als noodzakelijke voorwaarde voor een goede werkrelatie
Orde houden is de regie houden over wat er in de klas gebeurt. Het is zaak deze orde te ‘houden’ en
niet te verliezen.
ORDE = rust, structuur en helderheid
1.1.1 Orde houden op basis van verworven gezag
Men vraagt zich af of orde houden nog van deze tijd is vanwege de grote verschillen die er bij de
mens hebben plaatsgevonden. Opvoeders en begeleiders nemen meer afstand omdat de redenering
aangeeft dat jongeren de ruimte moeten krijgen om zich beter te ontwikkelen en om keuzes te
maken. Ze moeten leren hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.
Uit breinonderzoek blijkt dat we kinderen overschatten waardoor we hen te veel laten doen. De
meeste kinderen hebben structuur en kaders nodig en in opvoeding en onderwijs moeten kinderen
daarom niet te veel losgelaten worden, maar juist worden begeleid. Tegenwoordig is de samenleving
complex, dynamisch, interactief. Mensen zijn mondiger en de culturele diversiteit is groter.
Ouders hebben er steeds meer moeite mee dat de docent grenzen stelt. De wijze waarop er vroeger
orde werd gehouden is echter compleet anders dan in bijvoorbeeld de jaren ’50. Toen was de docent
echt machthebber en zette hij daar machtsmiddelen voor in autoritaire manier van lesgeven
waarbij veel van leerlingen vereist werd.
Autoritatieve manier van lesgeven waarbij wel grenzen worden gesteld maar de leerling ook sensitief
en begripvol wordt ondersteund geen macht maar gezag waarbij het gedrag van leerlingen op een
door ons gewenste manier beïnvloed kan worden.
Gezag:
- Expertgezag krijg je door ergens beter in te zijn dan anderen die dat ook erkennen
- Verworven gezag dat heb je als leerlingen en ouders iets van jou accepteren. Vaak worden
deze docenten beschouwd als ‘eerlijk, betrouwbaar en zorgend’.
1.1.2 Orde als basis voor een goed pedagogisch klimaat
Docent met verworven gezag stelt grenzen, corrigeert en straft indien nodig. Orde is hier geen doel
maar regelt een goede manier van leren en omgaan met elkaar. Dat is de basis van de voorwaarden
voor goed lesgeven (volgens Brophy)
- Creëren van een plezierig leefklimaat
- Een goed werkklimaat
Wanneer er geen orde is, bestaat het risico dat enkele leerlingen die geen bijdrage aan een
plezierig leef- en werkklimaat kunnen/willen leveren het in de groep voor het zeggen krijgen gaat
ten koste van de andere leerlingen en van het leerproces
1
,Lessen in orde
Tegemoetkomen aan de noden en wensen van de individuele leerlingen van de groep
Adaptief onderwijs van Stevens goed onderwijs wordt door de 3 basisbehoeften bepaald:
relatie – competentie – autonomie
Veilig klimaat: als er geen orde is, kan alle aandacht naar de leerlingen gaan die probleemgedrag
vertonen waardoor de andere leerlingen geen aandacht meer krijgen orde in de klas biedt dus ook
de noodzakelijke veiligheid en rust in de relatie tussen de docent en de klas.
1.1.3 Stappenplan voor emotionele veiligheid
Veiligheid is de fysieke en emotionele veiligheid voorwaardelijk voor een goede leersituatie.
Hoe kun je een omgeving van emotionele veiligheid creëren:
1. Rituelen
Brengen orde aan in onzekere situaties eerste handelingen voor het maken van contact.
Geprogrammeerde handelingen die het leven voorspelbaar maken en de omgang tussen
mensen structureren je weet bovendein waar je aan toe bent en dat geeft rust en
zekerheid voorzien in de basisveiligheid (fundamentele behoefte van de piramide van
Maslow)
2. Tijd verdrijven
Leerlingen en docent doen samen iets zonder duidelijk doel. Vaak gebeurt het automatisch
en worden sociaal makkelijke onderwerpen besproken. Deze gesprekken kunnen zomaar
worden stopgezet (Kenmerkend aan deze gesprekken!) zonder iets belangrijks te missen
veilige en beleefde manier van contact maken.
3. Activiteiten
Activiteiten die je samen onderneemt, je kunt elkaar daarin aanvullen. De docent geeft
instructie, leerlingen maken aantekeningen en stellen vragen, docent legt uit samen iets
tot stand brengen.
4. Echte ontmoeting
Het uiteindelijke en meest lonende resultaat richting een plezierige relatie openheid,
wederzijds respect, begrip en waardering voor de ander, je durft je kwetsbaar op te stellen in
het vertrouwen dat de ander jouw kwetsbaarheid niet schaadt.
Wanneer een docent aan het begin veel investeert in het opbouwen van structuur, wordt er een
goede basis gelegd voor goed klassenmanagement raadzaam om in de eerste lessen veel vaste
patronen aan te brengen.
1.1.4 Dominante gedragingen ontwikkelen hoort bij het beroep van docent
Het ontbreekt beginnende docenten meestal niet aan goede bedoelingen maar aan vaardigheden.
Inzicht in de werkwijze en attitude van docenten die dit wel voor elkaar krijgen, kan beginnende
docenten een eind op weg helpen. Wubbels 2 parameters die in hun interactie de
verstandhouding tussen docent en leerlingen kan definiëren:
De mate van dominantie – van grote dominantie tot grote onderdanigheid
Gekenmerkt door helderheid in de doelstelling en een krachtige leiding.
De mate van medewerking – van hoge mate van medewerking tot hoge mate van
tegenwerking
2
, Lessen in orde
Gekenmerkt door belangstelling voor de behoeften en meningen van anderen. Dit gaat bij
beginnende docenten meestal beter dan de mate van dominantie.
1.2 Tien tips om orde te houden
Er is behoefte aan onzekerheidsreductie hetgeen wordt gedaan door:
- vereenvoudiging van het probleem zodat het probleem wel te overzien is.
- beperking van het zoekproces naar oplossingen omdat te veel oplossingen juist ingewikkeldheid
meebrengt.
- beperking van de afweging omdat de juiste oplossing dan sneller wordt gevonden.
TIP 1: Wees niet jezelf (wees professioneel)
Zorg voor goed onderbouwde keuzes, het jezelf zijn komt later terug als zittende docent. Wat je als
docent doet, wordt vooral bepaald door de rol die je oppakt: hoe je dat doet, wordt vooral ingegeven
door de persoon die je bent.
Het is belangrijk om op een niet-emotionele, zakelijke manier om te gaan met ordeverstoringen.
Jezelf als persoon moet niet geërgerd raken wanneer regels en procedures niet gevolgd worden.
Andere redenen om niet jezelf te zijn:
1. Jouw karakter sluit mogelijk onvoldoende aan bij de groep
2. Als je aanpak mislukt dan is je rol mislukt, niet jijzelf
3. Problemen kunnen makkelijker worden geobjectiveerd
a. Je hoeft niet uit woede of machteloosheid te reageren wanneer leerlingen zich niet
gedragen zoals je van hen vraagt
4. Je bent beter bestand tegen de ‘macht van de situatie’
The fundamental attribution error = visie die ervan uitgaat dat gedrag eerder moet worden
toegeschreven aan de rol die mensen spelen dan aan hun persoonlijkheid.
Hierom kan worden geconstateerd dat ordeverstoringen van een leerling niet met de specifieke
docent te maken hebben maar dat de problemen professioneel moeten worden opgevat en
aangepakt.
Fasen in het ontwikkelingsproces van een docent:
1. Onzekerheid en twijfel aan eigen kunnen, sterke afhankelijkheid van externe bronnen en
vooral met zichzelf bezig
2. Meer aandacht voor de groep en daarop gebaseerde interventies
3. Bewustzijn van de interactie met de groep en sturing van het eigen gedrag
4. Seniorniveau vanuit een metaniveau kijken naar de eigen ontwikkeling en putten uit rijke
ervaring die ook dienstbaar wordt gemaakt aan het opleiden van anderen
TIP 2: Maak contact
o Bij de deur staan aan het begin van de les en de leerlingen begroeten
o Zo snel mogelijk met een aantal leerlingen een praatje maken
o Maak oogcontact met de leerlingen
o Ga tijdens het zelfstandig werken bij een groepje zitten en knoop een gesprekje aan
o Glimlachen is geen voorschrift maar wel nuttig
3
