MORFOLOGIE
MORFEMEN
Morfologie = leer van woordvorming en woordstructuur
als statisch gegeven
het eindproduct, ‘het woord’
focus op bouwstenen:
MORFEEM = kleinste onderdeel van een taal met betekenis
Morfeem ≠ woord : sommige morfemen zijn ook woorden (vrije morfemen)
Morfeem ≠ foneem: foneem heeft zelf geen betekenis, maar is verantwoordelijk voor het
creëren van betekenisverschillen, een morfeem heeft zelf wel betekenis
als dynamisch gegeven
het proces, ‘woordvorming’
focus op bouwprincipes
SOORTEN
Vrij morfeem
= woord
= zelfstandig (lexicaal morfeem)
= ongeleed woord: slechts één morfeem
= inhoudswoorden ‘kast’ ‘stoel’ of functiewoorden (voornaamwoord ‘hij’ ‘me’ / lidwoord /
partikel ‘te’)
Gebonden morfeem
= niet-zelfstandig
= affix (leveren semantische en/of grammaticale informatie)
= bv ‘-en’ in ‘appelEN’
Allomorf
= bv meervoudsmorfemen ‘-en’ en ‘-s’ : ‘appelen’ en ‘appels’
= bv verkleinmorfemen ‘-je’ ‘-pje’ ‘-tje’ : ‘aapje’ ‘bloempje’ ‘appeltje’
= bv persoonsmorfemen ‘-aar’ en ‘-er’ : ‘wandelaar’ en ‘prater’
, Betekenisarme morfemen
= we weten de betekenis niet echt
= zoals ‘nozel’ in ‘onnozel’ of ‘aal’ in ‘aalbes’
= gevolg van voortdurende verandering binnen taal
Het woord
Woord = linguïstische eenheid, minstens één vrij morfeem
-ongeleed woord
woord dat bestaat uit één vrij morfeem
bv kast, zetel, huis, appel,…
-geleed woord
woord dat bestaat uit verschillende (vrij + gebonden) morfemen
bv berekenbaar, kastdeur, ligzetel, ondankbaar
3 types geleedheid:
-composita (zakdoek) Zeker verband
-derivatie (interessanter) vorm - betekenis
-flexie (hij loopt)
Functies
-lexicale morfologie
= uitbreiding van woordenschat
= woorden vormen
= dmv derivaties en composita
= bv komst pc hij die programmeert programmeur
-flexionele morfologie
= aanpassing van woorden / bewerken van woorden
= in functie van grammaticale structuur
= bv De twee operaliefhebbers zien zagen gisteren een nieuwe productie in de Munt.
WOORDEN VORMEN = lexicale morfologie = nieuwe woorden maken
Nieuwe woorden worden gecreëerd obv
-communicatieve behoeften & culturele, maatschappelijke en technologische evolutie
MORFEMEN
Morfologie = leer van woordvorming en woordstructuur
als statisch gegeven
het eindproduct, ‘het woord’
focus op bouwstenen:
MORFEEM = kleinste onderdeel van een taal met betekenis
Morfeem ≠ woord : sommige morfemen zijn ook woorden (vrije morfemen)
Morfeem ≠ foneem: foneem heeft zelf geen betekenis, maar is verantwoordelijk voor het
creëren van betekenisverschillen, een morfeem heeft zelf wel betekenis
als dynamisch gegeven
het proces, ‘woordvorming’
focus op bouwprincipes
SOORTEN
Vrij morfeem
= woord
= zelfstandig (lexicaal morfeem)
= ongeleed woord: slechts één morfeem
= inhoudswoorden ‘kast’ ‘stoel’ of functiewoorden (voornaamwoord ‘hij’ ‘me’ / lidwoord /
partikel ‘te’)
Gebonden morfeem
= niet-zelfstandig
= affix (leveren semantische en/of grammaticale informatie)
= bv ‘-en’ in ‘appelEN’
Allomorf
= bv meervoudsmorfemen ‘-en’ en ‘-s’ : ‘appelen’ en ‘appels’
= bv verkleinmorfemen ‘-je’ ‘-pje’ ‘-tje’ : ‘aapje’ ‘bloempje’ ‘appeltje’
= bv persoonsmorfemen ‘-aar’ en ‘-er’ : ‘wandelaar’ en ‘prater’
, Betekenisarme morfemen
= we weten de betekenis niet echt
= zoals ‘nozel’ in ‘onnozel’ of ‘aal’ in ‘aalbes’
= gevolg van voortdurende verandering binnen taal
Het woord
Woord = linguïstische eenheid, minstens één vrij morfeem
-ongeleed woord
woord dat bestaat uit één vrij morfeem
bv kast, zetel, huis, appel,…
-geleed woord
woord dat bestaat uit verschillende (vrij + gebonden) morfemen
bv berekenbaar, kastdeur, ligzetel, ondankbaar
3 types geleedheid:
-composita (zakdoek) Zeker verband
-derivatie (interessanter) vorm - betekenis
-flexie (hij loopt)
Functies
-lexicale morfologie
= uitbreiding van woordenschat
= woorden vormen
= dmv derivaties en composita
= bv komst pc hij die programmeert programmeur
-flexionele morfologie
= aanpassing van woorden / bewerken van woorden
= in functie van grammaticale structuur
= bv De twee operaliefhebbers zien zagen gisteren een nieuwe productie in de Munt.
WOORDEN VORMEN = lexicale morfologie = nieuwe woorden maken
Nieuwe woorden worden gecreëerd obv
-communicatieve behoeften & culturele, maatschappelijke en technologische evolutie
