EXTRA HC: INLEIDING STRAFRECHT VOOR NIET-
JURISTEN
DEEL 1: HET STRAFRECHT
De Nederlandse rechtsorde
- Privaatrecht
o Alles tussen burgers onderling
VB burenruzie, echtscheiding, etc.
- Publiekrecht
o Staats- en bestuursrecht
Regelt hoe het openbaar bestuur moet functioneren bij
beslissingen waar burgers bij betrokken zijn
o Strafrecht
Materieel strafrecht
Welk gedrag is strafbaar?
Onder welke voorwaarden?
Welke straffen zijn er?
VB doodslag of diefstal
Wetboek van Strafrecht (Sr)
Bijzondere wetten (bijv. de Opiumwet)
Formeel strafrecht (strafprocesrecht)
Regels voor opsporing, vervolging en berechting
VB wie leidt het opsporingsverzoek, welke
handelingen mogen worden uitgevoerd bij
opsporing etc.
VB iemand stelselmatig mogen observeren
VB DNA-onderzoek uitvoeren
Wetboek van Strafvordering (Sv)
Bijzondere strafwetten
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
- Drie belangrijke mensenrechten:
o Verbod op foltering (art. 3 EVRM)
Je mag niet aangetast worden in jouw lichamelijke
integriteit
o Recht op vrijheid (art. 5 EVRM)
o Recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM)
Het Nederlandse strafrecht: beginselen
- Vervolgingsmonopolie OM (geen eigenrichting)
o Alleen Officier van Justitie is enige die mag straffen of straf
mag bepalen
- Legaliteitsbeginsel
o Materieel: gedrag is alleen strafbaar als het ook van tevoren
strafbaar is gesteld (in de wet vastgelegd)
Overheid mag alleen bepaalde bevoegdheden en
opsporingsmiddelen inzetten die in de wet geschreven
staan
- Onschuldspresumptie
, o Iemand is onschuldig tot het tegendeel bewezen is
o Daarom spreken we van een verdachte, geen dader
- Nemo tenetur
o Niemand kan gedwongen worden om aan zijn eigen
veroordeling mee te werken
o Je hoeft niks aan te leveren die mogelijk jouw schuld kunnen
bewijzen
o Zwijgrecht
- Recht op een eerlijk proces
o Effectieve verdediging kunnen voeren. Rechten mogen niet
onnodig beperkt worden
- Subsidiariteit (het meest geschikte middel)
o Opsporingsambtenaren moeten meest geschikte middel
kiezen
- Proportionaliteit (geen grotere inbreuk dan nodig)
o Opsporingsambtenaren moeten altijd voor minst ingrijpende
middel kiezen
DEEL 2: HET STRAFPROCES
Het strafproces – fasen
- Voorbereidend onderzoek
o Alles wat voorafgaat aan het onderzoek ter terechtzitting
- Onderzoek ter terechtzitting
o Rechter zal oordeel vellen in de rechtbank
- Beraadslaging en uitspraak
- Rechtsmiddelen
- Tenuitvoerlegging
De opsporing
- Onderzoek naar strafbaar feit
- Bijvoorbeeld na aangifte
- Onder leiding van de officier van justitie
- Belangrijke rol rechter-commissaris
o = onderzoeksrechter
o Belangrijke waarborg in opsporingsonderzoek, want is
onafhankelijk van het OM
- Een verdachte komt in beeld
o Art. 27 lid 1 Sv: verdachte krijgt rechten
De vervolging
- Opportuniteitsbeginsel: het OM hoeft niet te vervolgen
- Sepot
o Geen aanleiding of te weinig bewijs
- Transactie
o Niet vervolgen voor de rechter, maar een voorwaarde
VAAK geldboete
, Verdachte mag zelf kiezen om bedrag te betalen,
als ze dat niet doen mag Officier van Justitie
alsnog deze persoon voor rechter brengen
VB ING moet geld betalen aan OM vanwege
nalatigheid bij voorkomen witwassen
- Strafbeschikking
o Straf opleggen buiten de rechter om door Officier van Justitie
o VB geldboete (verkeersboete), taakstraf, locatieverbod
- Art. 12 Sv
o Gerechtshof kan OM dwingen om de zaak alsnog voor te
zetten, ondanks transactie
o VB ING moet alsnog naar de rechter
- Dagvaarding verdachte voor de rechter brengen
Het onderzoek ter terechtzitting
- Rechter (enkelvoudige of meervoudige kamer)
o Op zoek gaan naar de waarheid, vooral het beoordelen welk
bewijs er ligt en of dat voldoende is om te bewijzen dat de
verdachte dit heeft gedaan
o Enkelvoudige kamer = een rechter, simpelere zaken
o Meervoudige kamer = drie rechters (een voorzitter), hogere
straffen
- Advocaat
o Bijna altijd, behalve in simpelere zaken
o Advocaat en verdachte samen = verdediging
Tegenonderzoek instellen, getuigen vragen om
tegendeel te bewijzen mag ook
- Verdachte
- Getuigen
o Heeft strafbaar feit waargenomen en legt verklaring af aan
politie
o Gebruikt bij voorbereidend onderzoek
o Getuige kan worden opgeroepen om te verklaren
- Deskundigen
o Strafrechter moet uiteindelijk bewijs waarderen, maar heeft
niet de juiste expertise
o VB is het witte poeder cocaïne?
o Gedragsdeskundige ook belangrijk is er bij de verdachte een
stoornis aanwezig, ten tijde van het delict, en heeft dit invloed
gehad op het gedrag
o Geven expertise en advies aan rechter MAAR rechter
beslist uiteindelijk of dit genoeg meeweegt bij de veroordeling
- Slachtoffers/nabestaanden
o Uitgebreid spreekrecht ze mogen tijden strafproces praten
over de gevolgen van het strafbaar feit, maar mogen ook
vertellen wat zij wenselijk vinden als straf
Beraadslaging en uitspraak
- Raadkamer
, o Rechters mogen in vrijheid spreken en van gedachten
veranderen
- De rechter moet een beslissing nemen!
- Uitspraak binnen een redelijke termijn
o Over het algemeen in meervoudige kamer = binnen 2 weken
o Enkelvoudige kamer kan ook meteen een vonnis worden
uitgesproken
- Hoger beroep
o Als je het niet eens bent met het vonnis
Hoger beroep
- Eerste aanleg: de rechtbank
- Hoger beroep: het Gerechtshof
- Cassatie: de Hoge Raad als je het ook niet eens bent met
Gerechtshof
o Alleen rechtsvragen
o Meestal geen zitting
Tenuitvoerlegging
- Gevangenisstraf, taakstraf, boete
Samenvatting
1. Voorbereidend onderzoek
2. Dagvaarding
3. Onderzoek ter terechtzitting
4. Beraadslaging en uitspraak
5. Evt. hoger beroep
6. Tenuitvoerlegging
DEEL 3: DE BESLISSING VAN DE STRAFRECHTER
Het beslissingsschema van de rechter
- Art. 348 Sv formele vragen (proces)
o Is de dagvaarding geldig?
o Is de rechter bevoegd?
o Is de OvJ ontvankelijk?
o Zijn er redenen om de vervolging te schorsen?
VB is de verdachte in een te slechte fysieke/mentale
staat voor de straf
- Art. 350 Sv materiële vragen (inhoudelijk)
o Is het feit bewezen?
o Is het feit strafbaar? (rechtvaardigingsgrond)
o Is de dader strafbaar? (schulduitsluitingsgrond)
o Wat is de beste straf of maatregel?
Wat is een strafbaar feit?
- Opbouw van een strafbaar feit
- Opzet en schuld
- Poging en voorbereiding
JURISTEN
DEEL 1: HET STRAFRECHT
De Nederlandse rechtsorde
- Privaatrecht
o Alles tussen burgers onderling
VB burenruzie, echtscheiding, etc.
- Publiekrecht
o Staats- en bestuursrecht
Regelt hoe het openbaar bestuur moet functioneren bij
beslissingen waar burgers bij betrokken zijn
o Strafrecht
Materieel strafrecht
Welk gedrag is strafbaar?
Onder welke voorwaarden?
Welke straffen zijn er?
VB doodslag of diefstal
Wetboek van Strafrecht (Sr)
Bijzondere wetten (bijv. de Opiumwet)
Formeel strafrecht (strafprocesrecht)
Regels voor opsporing, vervolging en berechting
VB wie leidt het opsporingsverzoek, welke
handelingen mogen worden uitgevoerd bij
opsporing etc.
VB iemand stelselmatig mogen observeren
VB DNA-onderzoek uitvoeren
Wetboek van Strafvordering (Sv)
Bijzondere strafwetten
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
- Drie belangrijke mensenrechten:
o Verbod op foltering (art. 3 EVRM)
Je mag niet aangetast worden in jouw lichamelijke
integriteit
o Recht op vrijheid (art. 5 EVRM)
o Recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM)
Het Nederlandse strafrecht: beginselen
- Vervolgingsmonopolie OM (geen eigenrichting)
o Alleen Officier van Justitie is enige die mag straffen of straf
mag bepalen
- Legaliteitsbeginsel
o Materieel: gedrag is alleen strafbaar als het ook van tevoren
strafbaar is gesteld (in de wet vastgelegd)
Overheid mag alleen bepaalde bevoegdheden en
opsporingsmiddelen inzetten die in de wet geschreven
staan
- Onschuldspresumptie
, o Iemand is onschuldig tot het tegendeel bewezen is
o Daarom spreken we van een verdachte, geen dader
- Nemo tenetur
o Niemand kan gedwongen worden om aan zijn eigen
veroordeling mee te werken
o Je hoeft niks aan te leveren die mogelijk jouw schuld kunnen
bewijzen
o Zwijgrecht
- Recht op een eerlijk proces
o Effectieve verdediging kunnen voeren. Rechten mogen niet
onnodig beperkt worden
- Subsidiariteit (het meest geschikte middel)
o Opsporingsambtenaren moeten meest geschikte middel
kiezen
- Proportionaliteit (geen grotere inbreuk dan nodig)
o Opsporingsambtenaren moeten altijd voor minst ingrijpende
middel kiezen
DEEL 2: HET STRAFPROCES
Het strafproces – fasen
- Voorbereidend onderzoek
o Alles wat voorafgaat aan het onderzoek ter terechtzitting
- Onderzoek ter terechtzitting
o Rechter zal oordeel vellen in de rechtbank
- Beraadslaging en uitspraak
- Rechtsmiddelen
- Tenuitvoerlegging
De opsporing
- Onderzoek naar strafbaar feit
- Bijvoorbeeld na aangifte
- Onder leiding van de officier van justitie
- Belangrijke rol rechter-commissaris
o = onderzoeksrechter
o Belangrijke waarborg in opsporingsonderzoek, want is
onafhankelijk van het OM
- Een verdachte komt in beeld
o Art. 27 lid 1 Sv: verdachte krijgt rechten
De vervolging
- Opportuniteitsbeginsel: het OM hoeft niet te vervolgen
- Sepot
o Geen aanleiding of te weinig bewijs
- Transactie
o Niet vervolgen voor de rechter, maar een voorwaarde
VAAK geldboete
, Verdachte mag zelf kiezen om bedrag te betalen,
als ze dat niet doen mag Officier van Justitie
alsnog deze persoon voor rechter brengen
VB ING moet geld betalen aan OM vanwege
nalatigheid bij voorkomen witwassen
- Strafbeschikking
o Straf opleggen buiten de rechter om door Officier van Justitie
o VB geldboete (verkeersboete), taakstraf, locatieverbod
- Art. 12 Sv
o Gerechtshof kan OM dwingen om de zaak alsnog voor te
zetten, ondanks transactie
o VB ING moet alsnog naar de rechter
- Dagvaarding verdachte voor de rechter brengen
Het onderzoek ter terechtzitting
- Rechter (enkelvoudige of meervoudige kamer)
o Op zoek gaan naar de waarheid, vooral het beoordelen welk
bewijs er ligt en of dat voldoende is om te bewijzen dat de
verdachte dit heeft gedaan
o Enkelvoudige kamer = een rechter, simpelere zaken
o Meervoudige kamer = drie rechters (een voorzitter), hogere
straffen
- Advocaat
o Bijna altijd, behalve in simpelere zaken
o Advocaat en verdachte samen = verdediging
Tegenonderzoek instellen, getuigen vragen om
tegendeel te bewijzen mag ook
- Verdachte
- Getuigen
o Heeft strafbaar feit waargenomen en legt verklaring af aan
politie
o Gebruikt bij voorbereidend onderzoek
o Getuige kan worden opgeroepen om te verklaren
- Deskundigen
o Strafrechter moet uiteindelijk bewijs waarderen, maar heeft
niet de juiste expertise
o VB is het witte poeder cocaïne?
o Gedragsdeskundige ook belangrijk is er bij de verdachte een
stoornis aanwezig, ten tijde van het delict, en heeft dit invloed
gehad op het gedrag
o Geven expertise en advies aan rechter MAAR rechter
beslist uiteindelijk of dit genoeg meeweegt bij de veroordeling
- Slachtoffers/nabestaanden
o Uitgebreid spreekrecht ze mogen tijden strafproces praten
over de gevolgen van het strafbaar feit, maar mogen ook
vertellen wat zij wenselijk vinden als straf
Beraadslaging en uitspraak
- Raadkamer
, o Rechters mogen in vrijheid spreken en van gedachten
veranderen
- De rechter moet een beslissing nemen!
- Uitspraak binnen een redelijke termijn
o Over het algemeen in meervoudige kamer = binnen 2 weken
o Enkelvoudige kamer kan ook meteen een vonnis worden
uitgesproken
- Hoger beroep
o Als je het niet eens bent met het vonnis
Hoger beroep
- Eerste aanleg: de rechtbank
- Hoger beroep: het Gerechtshof
- Cassatie: de Hoge Raad als je het ook niet eens bent met
Gerechtshof
o Alleen rechtsvragen
o Meestal geen zitting
Tenuitvoerlegging
- Gevangenisstraf, taakstraf, boete
Samenvatting
1. Voorbereidend onderzoek
2. Dagvaarding
3. Onderzoek ter terechtzitting
4. Beraadslaging en uitspraak
5. Evt. hoger beroep
6. Tenuitvoerlegging
DEEL 3: DE BESLISSING VAN DE STRAFRECHTER
Het beslissingsschema van de rechter
- Art. 348 Sv formele vragen (proces)
o Is de dagvaarding geldig?
o Is de rechter bevoegd?
o Is de OvJ ontvankelijk?
o Zijn er redenen om de vervolging te schorsen?
VB is de verdachte in een te slechte fysieke/mentale
staat voor de straf
- Art. 350 Sv materiële vragen (inhoudelijk)
o Is het feit bewezen?
o Is het feit strafbaar? (rechtvaardigingsgrond)
o Is de dader strafbaar? (schulduitsluitingsgrond)
o Wat is de beste straf of maatregel?
Wat is een strafbaar feit?
- Opbouw van een strafbaar feit
- Opzet en schuld
- Poging en voorbereiding
