Boek: Helpen veranderen. Motiveringsstrategieën in de
psychotherapie. (Keijsers, Vossen & Keijsers, 2012)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1, Motivering...............................................................................................................................................................................2
1.1. Evidence-based behandelen.......................................................................................................................................................2
1.2. De patiënt verricht het werk.......................................................................................................................................................2
1.3. Hindernissen bij veranderen.......................................................................................................................................................2
1.4. Principes van motiverende interventies............................................................................................................................4
1.5. Motivering en behandelfases.....................................................................................................................................................4
1.6. Conclusie...................................................................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 4, Voorbereidingsfase en activeringsfase bij patiënten met een lastige interactiestijl.......5
4.1. Lastige interactiestijl.........................................................................................................................................................................5
4.2. Interactionele appèls en interactiestijl................................................................................................................................5
4.3. Voorkeurspositie van de therapeut.......................................................................................................................................5
4.4. Persoonlijkheidsstoornissen......................................................................................................................................................6
4.5. Impasses in de behandeling......................................................................................................................................................6
4.6. Interventies bij patiënten met een lastige interactiestijl.......................................................................................6
4.7. Omgaan met impasses.................................................................................................................................................................7
4.8. Twee laatste strategieën..............................................................................................................................................................7
4.9. Ethische overwegingen................................................................................................................................................................8
4.10. Conclusies.............................................................................................................................................................................................8
1
, Hoofdstuk 1, Motivering
1.1. Evidence-based behandelen
In 1970-1980 groeide de kritiek op de psychologisch-psychodynamisch georiënteerde classificatie
van psychische stoornissen in de psychiatrie van die tijd. Er werd een grote stap gemaakt naar
symptoomclassificatie volgens medisch model (DSM-III en DSM-III-R). wereldwijd werd er
effectstudies uitgevoerd om te onderzoeken welke behandelmethode bij welke stoornis het meest
effectief is. In behandelprotocollen werden de te nemen stappen in de behandelingen vastgelegd.
Al deze ontwikkelingen leidden tot de evidence-based of ‘empirically supported’ benadering in de
psychotherapie die vanaf het midden van de jaren 90 opkwam.
De evidence-based benadering is niet altijd even rooskleurig. Het kan de indruk wekken dat
behandelsucces verzekerd is als de op de stoornis toegesneden behandeltechnieken netjes worden
toegepast. Dit is niet altijd zo.
1.2. De patiënt verricht het werk
Een psychologische behandeling is niet gericht op het verhelpen van een ziekte, maar op een
verandering in het eigen gedrag en de eigen beleving. De therapeuten zijn niet diegene die het
werk doen, maar de patiënt. De therapeuten assisteren alleen. Een verandering in gedrag of
beleving kost inspanning en bewuste aandacht. Een verandering van eigen innerlijke toestand is
best moeilijk. Hierdoor is motivatie voor verandering noodzakelijk. Er zijn een aantal hindernissen
die het veranderen in de weg kunnen staan:
1. Demoralisatie: Psychische stoornissen worden vaak als onoplosbaar en paradoxaal beleefd.
Eerdere veranderingspogingen zijn mislukt, de patiënt heeft geen hoop meer.
2. Automatisch verlopende cognitieve processen: Psychische stoornissen worden deels via
automatische cognitieve processen in stand gehouden.
3. Schematische representaties: Holistische meningen en visies die tot stand zijn gekomen via
allerlei ervaringen zijn weinig bevattelijk voor corrigerende informatie of argumentatie.
4. Vastzitten in de omgevinscontext: Psychische stoornissen leiden geregeld tot impasses met
de omgeving.
5. Inspanning en tijd: Psychologische behandelingen kosten inspanning en tijd.
6. Oppositie, verzet en ‘reactance’: Mensen laten zich in hun gedrag niet zomaar sturen.
1.3. Hindernissen bij veranderen
1.3.1. Demoralisatie
Psychische problemen bestaan uit ongewenste belevingen. Gedragsneigingen, gevoelens,
gedachten of somatosensorische of cognitief-energetische gewaarwordingen dienen zich aan
zonder dat patiënten dat willen en bezorgen hun last. Deze verstoringen zorgen voor hinder of lijden
in het dagelijks leven. Deze klachten worden als onoplosbaar ervaren. Men is niet in staat om zelf de
problemen in de beleving op te lossen.
Mensen kunnen vervolgens deze problemen als onoplosbaar en paradoxaal beleven vanwege een
mislukking van een eerdere poging tot oplossing. Klachten die vaak bij problemen komen kijken
gaan gepaard met een gevoel van machteloosheid en verminderde eigenwaarde. Uiteindelijk krijgt
het machteloze gevoel (verlies van controle en verminderde eigenwaarde) de overhand, ook wel
demoralisatie genoemd.
Wanneer iemand tot verandering komt, gaat men eerst een aantal stadiums door:
1. Precontemplatiestadium: Patiënt onderkent de moeilijkheden van het probleem en
overweegt nog niet om hier iets aan te doen.
2. Contemplatiestadium: Patiënt maakt zich zorgen over het probleem en de gevolgen.
Overwegingen om proberen er iets aan te doen worden afgewisseld met gedachtes dat het
toch niet lukt om het te veranderen.
2
psychotherapie. (Keijsers, Vossen & Keijsers, 2012)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1, Motivering...............................................................................................................................................................................2
1.1. Evidence-based behandelen.......................................................................................................................................................2
1.2. De patiënt verricht het werk.......................................................................................................................................................2
1.3. Hindernissen bij veranderen.......................................................................................................................................................2
1.4. Principes van motiverende interventies............................................................................................................................4
1.5. Motivering en behandelfases.....................................................................................................................................................4
1.6. Conclusie...................................................................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 4, Voorbereidingsfase en activeringsfase bij patiënten met een lastige interactiestijl.......5
4.1. Lastige interactiestijl.........................................................................................................................................................................5
4.2. Interactionele appèls en interactiestijl................................................................................................................................5
4.3. Voorkeurspositie van de therapeut.......................................................................................................................................5
4.4. Persoonlijkheidsstoornissen......................................................................................................................................................6
4.5. Impasses in de behandeling......................................................................................................................................................6
4.6. Interventies bij patiënten met een lastige interactiestijl.......................................................................................6
4.7. Omgaan met impasses.................................................................................................................................................................7
4.8. Twee laatste strategieën..............................................................................................................................................................7
4.9. Ethische overwegingen................................................................................................................................................................8
4.10. Conclusies.............................................................................................................................................................................................8
1
, Hoofdstuk 1, Motivering
1.1. Evidence-based behandelen
In 1970-1980 groeide de kritiek op de psychologisch-psychodynamisch georiënteerde classificatie
van psychische stoornissen in de psychiatrie van die tijd. Er werd een grote stap gemaakt naar
symptoomclassificatie volgens medisch model (DSM-III en DSM-III-R). wereldwijd werd er
effectstudies uitgevoerd om te onderzoeken welke behandelmethode bij welke stoornis het meest
effectief is. In behandelprotocollen werden de te nemen stappen in de behandelingen vastgelegd.
Al deze ontwikkelingen leidden tot de evidence-based of ‘empirically supported’ benadering in de
psychotherapie die vanaf het midden van de jaren 90 opkwam.
De evidence-based benadering is niet altijd even rooskleurig. Het kan de indruk wekken dat
behandelsucces verzekerd is als de op de stoornis toegesneden behandeltechnieken netjes worden
toegepast. Dit is niet altijd zo.
1.2. De patiënt verricht het werk
Een psychologische behandeling is niet gericht op het verhelpen van een ziekte, maar op een
verandering in het eigen gedrag en de eigen beleving. De therapeuten zijn niet diegene die het
werk doen, maar de patiënt. De therapeuten assisteren alleen. Een verandering in gedrag of
beleving kost inspanning en bewuste aandacht. Een verandering van eigen innerlijke toestand is
best moeilijk. Hierdoor is motivatie voor verandering noodzakelijk. Er zijn een aantal hindernissen
die het veranderen in de weg kunnen staan:
1. Demoralisatie: Psychische stoornissen worden vaak als onoplosbaar en paradoxaal beleefd.
Eerdere veranderingspogingen zijn mislukt, de patiënt heeft geen hoop meer.
2. Automatisch verlopende cognitieve processen: Psychische stoornissen worden deels via
automatische cognitieve processen in stand gehouden.
3. Schematische representaties: Holistische meningen en visies die tot stand zijn gekomen via
allerlei ervaringen zijn weinig bevattelijk voor corrigerende informatie of argumentatie.
4. Vastzitten in de omgevinscontext: Psychische stoornissen leiden geregeld tot impasses met
de omgeving.
5. Inspanning en tijd: Psychologische behandelingen kosten inspanning en tijd.
6. Oppositie, verzet en ‘reactance’: Mensen laten zich in hun gedrag niet zomaar sturen.
1.3. Hindernissen bij veranderen
1.3.1. Demoralisatie
Psychische problemen bestaan uit ongewenste belevingen. Gedragsneigingen, gevoelens,
gedachten of somatosensorische of cognitief-energetische gewaarwordingen dienen zich aan
zonder dat patiënten dat willen en bezorgen hun last. Deze verstoringen zorgen voor hinder of lijden
in het dagelijks leven. Deze klachten worden als onoplosbaar ervaren. Men is niet in staat om zelf de
problemen in de beleving op te lossen.
Mensen kunnen vervolgens deze problemen als onoplosbaar en paradoxaal beleven vanwege een
mislukking van een eerdere poging tot oplossing. Klachten die vaak bij problemen komen kijken
gaan gepaard met een gevoel van machteloosheid en verminderde eigenwaarde. Uiteindelijk krijgt
het machteloze gevoel (verlies van controle en verminderde eigenwaarde) de overhand, ook wel
demoralisatie genoemd.
Wanneer iemand tot verandering komt, gaat men eerst een aantal stadiums door:
1. Precontemplatiestadium: Patiënt onderkent de moeilijkheden van het probleem en
overweegt nog niet om hier iets aan te doen.
2. Contemplatiestadium: Patiënt maakt zich zorgen over het probleem en de gevolgen.
Overwegingen om proberen er iets aan te doen worden afgewisseld met gedachtes dat het
toch niet lukt om het te veranderen.
2
