Verbintenissenrecht 2
Samenvatting
Onrechtmatige daad
De onrechtmatige daad staat geregeld in art. 6:162 BW. Lid 1 zegt: ‘Hij die jegens een ander een
onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander
dientengevolge lijdt, te vergoeden’. Hierin staan al een aantal vereisten voor de onrechtmatige daad,
namelijk: onrechtmatige daad, toerekening, schade, dientengevolge (causaal verband). Dit zijn echter
niet de enige voorwaarden voor een onrechtmatige daad, er moet namelijk ook nog sprake zijn van
relativiteit.
Onrechtmatige daad
Lang niet iedere gedraging van een persoon waardoor een ander schade ondervindt, doet ook een
verplichting tot schadevergoeding ontstaan. De gedraging (meestal een doen situatie) dient namelijk
onrechtmatig te zijn. Art. 6:162 lid 2 BW bepaalt wanneer een gedraging ‘onrechtmatig’ is te kwalificeren.
Je hebt drie categorieën, namelijk:
- Er is sprake van een inbreuk op een recht;
- Er is sprake van een doen of nalaten in strijd handelen met de wettelijke plicht;
- Er is sprake van een doen of nalaten in strijd handelen met de maatschappelijke zorgvuldigheid.
Er moet wel rekening worden gehouden met als er aanwezigheid is van een rechtvaardigingsgrond, dan
kan er geen sprake zijn van een onrechtmatige daad!
Inbreuk op een recht
Bij inbreuk op een recht gaat het om schending van een subjectief recht van een ander. Het gaat hierbij om
persoonlijkheidsrechten (lichamelijke integriteit, het recht op vrijheid) en om absolute vermogensrechten
(eigendom, erfpacht). Het gaat vaak dan ook om een directe, rechtstreekse of opzettelijke schending van
het subjectieve recht.
Strijd met de wettelijke plicht
Het tweede criteria bestaat uit het doen of nalaten in strijd met de wettelijke plicht. Het begrip wet betekent
hier ieder algemeen verbindend voorschrift dat bindt doordat het is vastgesteld door de algemene
Nederlandse wetgever of een ander daartoe bevoegd Nederlands bestuursorgaan (mishandeling,
verkeersovertreding).
Strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid
Hierbij gaat het uit de gedachte van de mens, wanneer hij van zijn vrijheid van handelen gebruik maakt,
zich tot een bepaalde hoogte rekenschap moet geven van de gerechtvaardigde belangen van anderen in
de samenleving. Juristen geven invulling aan deze grond aan de hand van jurisprudentie, zoals de
‘kelderluik-criteria’. Deze wordt onder het kopje gevaarzetting verder behandeld. Ook kan er gekeken
worden naar het Taxusstruik-arrest. Op een dag komt een kennis van Broen op bezoek. Deze kennis
gooit een taxusstruik op de afvalhoop, aangrenzend aan het weiland van Hulsbosch. Twee paarden van
Hulsbosch eten van deze taxusstruik en beide paarden overlijden hieraan omdat taxus dodelijk is voor
paarden. Broen en zijn kennis wisten niet dat het gevaarlijk is voor paarden. Hulsbosch stelt dat het
overlijden van de paarden aan Broen te wijten is en vordert een schadevergoeding. Nu is de vraag of Broek
en de kennis aansprakelijk zijn voor de geleden schade. De rechtbank en het hof wezen de vordering af.
De Hoge Raad overwoog dat er geen aansprakelijkheidsregel kan worden aanvaard, indien het om een
plant of struik gaat, waar men de giftigheid niet van kent en niet van behoort te kennen, strekt de
maatschappelijke zorgvuldigheid niet zo ver dat deze persoon de plant of struik zodanig onder zich moet
houden dat de plant of struik geen gevaar oplevert. Als laatste moet er ook gekeken worden naar het
natronloog-arrest. Hierbij gooit een schoonmaakster een zak met huisvuil op straat. In deze zak bevindt
zich een emmertje met natronloog. De vuilnisophaler gooit deze zak vervolgens in de vuilniswagen en krijgt
hierbij, wegens een gebrek aan de laadbak, een straal natronloog in zijn oog. De vuilnisophaler houdt hier
blijvend oogletsel aan over en stelt het Dorphuis aansprakelijk op grond van een onrechtmatige daad. De
rechtbank wijst de vordering van de vuilnisophaler af. Het Hof oordeelt dat de schoonmaakster niet had
kunnen voorzien dat de vuilnisophaler wegens een gebrek aan de laadbak van de vuilniswagen een straal
natronloog in zijn oog zou krijgen. De Hoge Raad oordeelde dat het in strijd met de zorgvuldigheid die in
het maatschappelijk verkeer wordt vereist, indien men voor afvoering door een vuilniswagen een
, dichtgebonden vuilniszak met daarin een emmertje met een onbekende vloeistof neerzet. Dit is slechts
anders als men weet of gegronde redenen heeft om aan te nemen dat het om een vloeistof gaat die gevaar
oplevert, ofwel als men voorzorgsmaatregelen neemt. Dus, de norm voor de in de gevallen als deze in acht
te nemen zorgvuldigheid brengt met haar aard mee dat het in beginsel niet toe doet of de wijze waarop het
letsel is veroorzaakt, voorzienbaar was voor de partijen die de betreffende zorgvuldigheidsnorm niet in acht
heeft genomen.
Toerekening
Onrechtmatigheid alleen doet nog geen verplichting tot vergoeding van de schade. Naast de eis dat de
gedraging onrechtmatig is, moet de gedraging ook toerekenbaar zijn aan de dader. Art. 6:162 lid 3 BW
geeft aan op welke drie gronden de toerekening kan worden gedaan, namelijk:
- Toerekening op grond van schuld;
- Toerekening op grond van de wet;
- Toerekening op grond van verkeersopvattingen.
Toerekening op grond van schuld
De term schuld in het artikel betekent dat de dader rechtens een verwijt van zijn onrechtmatige gedraging
moet zijn te maken. Schuld als verwijtbaarheid is de voornaamste grond voor toerekening van de
onrechtmatige gedraging.
Toerekening op grond van de wet
Soms bepaalt de wet rechtstreeks dat de onrechtmatige gedraging aan de dader toe te rekenen is of dat dit
juist niet het geval is. Denk hierbij aan een kind van onder de 14 (art. 6:164 BW).
Toerekening op grond van verkeersopvattingen
Soms kent de onrechtmatige daad een oorzaak die toerekening op schuld uitsluit, maar waarvan het
desondanks tot toerekening komt op grond van de in het verkeer geldende opvattingen. ‘Soms’, want de
aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad is in de eerste plaats een schuldaansprakelijkheid. De gevallen
waarin buiten verwijtbaarheid om, krachtens verkeersopvattingen toch tot toerekening kan komen, is niet
op voorhand aan te geven.
Schade
Ook moet er schade zijn om een vergoeding te vorderen. Je hebt twee verschillende vormen op grond van
art. 6:95 BW, namelijk vermogensschade en schade uit ander nadeel (immateriële schade).
Vermogensschade, ook wel materiele schade, staat geregeld in art. 6:96 BW. Vermogensschade omvat
zowel geleden verlies als gederfde winst (lid 1). Geleden verlies is bijvoorbeeld dat je broek kapot is en dat
je een nieuwe moet betalen. Gederfde winst is doordat je een schadesituatie, loop je een vermeerdering op
je vermogen mis. Ander nadeel, ook wel immateriële schade, staat geregeld in art. 6:106 BW. De
benadeelde heeft recht op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding als: de aansprakelijke
persoon het oogmerk had om nadeel toe te brengen, indien de benadeelde lichamelijke letsel heeft
opgelopen of zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast of indien
het nadeel geleden is in aantasting van de nagedachtenis van een overledene en toegebracht is aan de
niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot, etc.
Causaal verband
Causaal verband staat geregeld in art. 6:98 BW. Causaal verband betreft een ‘oorzaak-gevolg’-relatie. Er
wordt hierbij gekeken naar welke oorzaak ertoe heeft geleid dat er schade is ontstaan. Causaal verband is
te onderscheiden van de leer van de redelijke toerekening, dit betekent dat je iets toerekent omdat je
verwacht dat het zo is gebeurd.
Relativiteit
Het relativiteitsbeginsel staat geregeld in art. 6:163 BW. Bij het relativiteitsbeginsel is ook wel: De
geschonden norm moet strekken tot bescherming tegen de schade zoals benadeelde die heeft geleden.
Het gaat erom of de onrechtmatige daad en de schade wettelijk met elkaar te maken hebben. Als een
bepaalde wet wordt overtreden, kan er alleen een schadevergoeding zijn voor hetgeen waar deze wet
tegen beschermt. Je kijkt alleen naar de relativiteit als er onrechtmatig is gehandeld in strijd met de wet.
Bij inbreuk op een recht en bij maatschappelijke zorgvuldigheid zit de term al ingebakken.
Samenvatting
Onrechtmatige daad
De onrechtmatige daad staat geregeld in art. 6:162 BW. Lid 1 zegt: ‘Hij die jegens een ander een
onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander
dientengevolge lijdt, te vergoeden’. Hierin staan al een aantal vereisten voor de onrechtmatige daad,
namelijk: onrechtmatige daad, toerekening, schade, dientengevolge (causaal verband). Dit zijn echter
niet de enige voorwaarden voor een onrechtmatige daad, er moet namelijk ook nog sprake zijn van
relativiteit.
Onrechtmatige daad
Lang niet iedere gedraging van een persoon waardoor een ander schade ondervindt, doet ook een
verplichting tot schadevergoeding ontstaan. De gedraging (meestal een doen situatie) dient namelijk
onrechtmatig te zijn. Art. 6:162 lid 2 BW bepaalt wanneer een gedraging ‘onrechtmatig’ is te kwalificeren.
Je hebt drie categorieën, namelijk:
- Er is sprake van een inbreuk op een recht;
- Er is sprake van een doen of nalaten in strijd handelen met de wettelijke plicht;
- Er is sprake van een doen of nalaten in strijd handelen met de maatschappelijke zorgvuldigheid.
Er moet wel rekening worden gehouden met als er aanwezigheid is van een rechtvaardigingsgrond, dan
kan er geen sprake zijn van een onrechtmatige daad!
Inbreuk op een recht
Bij inbreuk op een recht gaat het om schending van een subjectief recht van een ander. Het gaat hierbij om
persoonlijkheidsrechten (lichamelijke integriteit, het recht op vrijheid) en om absolute vermogensrechten
(eigendom, erfpacht). Het gaat vaak dan ook om een directe, rechtstreekse of opzettelijke schending van
het subjectieve recht.
Strijd met de wettelijke plicht
Het tweede criteria bestaat uit het doen of nalaten in strijd met de wettelijke plicht. Het begrip wet betekent
hier ieder algemeen verbindend voorschrift dat bindt doordat het is vastgesteld door de algemene
Nederlandse wetgever of een ander daartoe bevoegd Nederlands bestuursorgaan (mishandeling,
verkeersovertreding).
Strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid
Hierbij gaat het uit de gedachte van de mens, wanneer hij van zijn vrijheid van handelen gebruik maakt,
zich tot een bepaalde hoogte rekenschap moet geven van de gerechtvaardigde belangen van anderen in
de samenleving. Juristen geven invulling aan deze grond aan de hand van jurisprudentie, zoals de
‘kelderluik-criteria’. Deze wordt onder het kopje gevaarzetting verder behandeld. Ook kan er gekeken
worden naar het Taxusstruik-arrest. Op een dag komt een kennis van Broen op bezoek. Deze kennis
gooit een taxusstruik op de afvalhoop, aangrenzend aan het weiland van Hulsbosch. Twee paarden van
Hulsbosch eten van deze taxusstruik en beide paarden overlijden hieraan omdat taxus dodelijk is voor
paarden. Broen en zijn kennis wisten niet dat het gevaarlijk is voor paarden. Hulsbosch stelt dat het
overlijden van de paarden aan Broen te wijten is en vordert een schadevergoeding. Nu is de vraag of Broek
en de kennis aansprakelijk zijn voor de geleden schade. De rechtbank en het hof wezen de vordering af.
De Hoge Raad overwoog dat er geen aansprakelijkheidsregel kan worden aanvaard, indien het om een
plant of struik gaat, waar men de giftigheid niet van kent en niet van behoort te kennen, strekt de
maatschappelijke zorgvuldigheid niet zo ver dat deze persoon de plant of struik zodanig onder zich moet
houden dat de plant of struik geen gevaar oplevert. Als laatste moet er ook gekeken worden naar het
natronloog-arrest. Hierbij gooit een schoonmaakster een zak met huisvuil op straat. In deze zak bevindt
zich een emmertje met natronloog. De vuilnisophaler gooit deze zak vervolgens in de vuilniswagen en krijgt
hierbij, wegens een gebrek aan de laadbak, een straal natronloog in zijn oog. De vuilnisophaler houdt hier
blijvend oogletsel aan over en stelt het Dorphuis aansprakelijk op grond van een onrechtmatige daad. De
rechtbank wijst de vordering van de vuilnisophaler af. Het Hof oordeelt dat de schoonmaakster niet had
kunnen voorzien dat de vuilnisophaler wegens een gebrek aan de laadbak van de vuilniswagen een straal
natronloog in zijn oog zou krijgen. De Hoge Raad oordeelde dat het in strijd met de zorgvuldigheid die in
het maatschappelijk verkeer wordt vereist, indien men voor afvoering door een vuilniswagen een
, dichtgebonden vuilniszak met daarin een emmertje met een onbekende vloeistof neerzet. Dit is slechts
anders als men weet of gegronde redenen heeft om aan te nemen dat het om een vloeistof gaat die gevaar
oplevert, ofwel als men voorzorgsmaatregelen neemt. Dus, de norm voor de in de gevallen als deze in acht
te nemen zorgvuldigheid brengt met haar aard mee dat het in beginsel niet toe doet of de wijze waarop het
letsel is veroorzaakt, voorzienbaar was voor de partijen die de betreffende zorgvuldigheidsnorm niet in acht
heeft genomen.
Toerekening
Onrechtmatigheid alleen doet nog geen verplichting tot vergoeding van de schade. Naast de eis dat de
gedraging onrechtmatig is, moet de gedraging ook toerekenbaar zijn aan de dader. Art. 6:162 lid 3 BW
geeft aan op welke drie gronden de toerekening kan worden gedaan, namelijk:
- Toerekening op grond van schuld;
- Toerekening op grond van de wet;
- Toerekening op grond van verkeersopvattingen.
Toerekening op grond van schuld
De term schuld in het artikel betekent dat de dader rechtens een verwijt van zijn onrechtmatige gedraging
moet zijn te maken. Schuld als verwijtbaarheid is de voornaamste grond voor toerekening van de
onrechtmatige gedraging.
Toerekening op grond van de wet
Soms bepaalt de wet rechtstreeks dat de onrechtmatige gedraging aan de dader toe te rekenen is of dat dit
juist niet het geval is. Denk hierbij aan een kind van onder de 14 (art. 6:164 BW).
Toerekening op grond van verkeersopvattingen
Soms kent de onrechtmatige daad een oorzaak die toerekening op schuld uitsluit, maar waarvan het
desondanks tot toerekening komt op grond van de in het verkeer geldende opvattingen. ‘Soms’, want de
aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad is in de eerste plaats een schuldaansprakelijkheid. De gevallen
waarin buiten verwijtbaarheid om, krachtens verkeersopvattingen toch tot toerekening kan komen, is niet
op voorhand aan te geven.
Schade
Ook moet er schade zijn om een vergoeding te vorderen. Je hebt twee verschillende vormen op grond van
art. 6:95 BW, namelijk vermogensschade en schade uit ander nadeel (immateriële schade).
Vermogensschade, ook wel materiele schade, staat geregeld in art. 6:96 BW. Vermogensschade omvat
zowel geleden verlies als gederfde winst (lid 1). Geleden verlies is bijvoorbeeld dat je broek kapot is en dat
je een nieuwe moet betalen. Gederfde winst is doordat je een schadesituatie, loop je een vermeerdering op
je vermogen mis. Ander nadeel, ook wel immateriële schade, staat geregeld in art. 6:106 BW. De
benadeelde heeft recht op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding als: de aansprakelijke
persoon het oogmerk had om nadeel toe te brengen, indien de benadeelde lichamelijke letsel heeft
opgelopen of zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast of indien
het nadeel geleden is in aantasting van de nagedachtenis van een overledene en toegebracht is aan de
niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot, etc.
Causaal verband
Causaal verband staat geregeld in art. 6:98 BW. Causaal verband betreft een ‘oorzaak-gevolg’-relatie. Er
wordt hierbij gekeken naar welke oorzaak ertoe heeft geleid dat er schade is ontstaan. Causaal verband is
te onderscheiden van de leer van de redelijke toerekening, dit betekent dat je iets toerekent omdat je
verwacht dat het zo is gebeurd.
Relativiteit
Het relativiteitsbeginsel staat geregeld in art. 6:163 BW. Bij het relativiteitsbeginsel is ook wel: De
geschonden norm moet strekken tot bescherming tegen de schade zoals benadeelde die heeft geleden.
Het gaat erom of de onrechtmatige daad en de schade wettelijk met elkaar te maken hebben. Als een
bepaalde wet wordt overtreden, kan er alleen een schadevergoeding zijn voor hetgeen waar deze wet
tegen beschermt. Je kijkt alleen naar de relativiteit als er onrechtmatig is gehandeld in strijd met de wet.
Bij inbreuk op een recht en bij maatschappelijke zorgvuldigheid zit de term al ingebakken.
