samenvatting fysiologie (3de deel vd cursus biologie, HFSTK 16-25)

Inhoud
16. weefsels, organenstelsels en homeostase..........................................................................................................2

17. zenuwstelsel........................................................................................................................................................7

18. sensorische systemen & het bewegingsapparaat.............................................................................................14

19. endocrien stelsel...............................................................................................................................................19

20. ademhalingsstelsel............................................................................................................................................26

21. bloedvatenstelsel..............................................................................................................................................30

22. verteringstelsel..................................................................................................................................................34

23. excretiestelsel....................................................................................................................................................40

24. voortplantingstelsel...........................................................................................................................................46

25. immuunsysteem................................................................................................................................................53




1

,16. WEEFSELS, ORGANENSTELSELS EN HOMEOSTASE

ORGANISATIE LICHAAMSPLAN

 Zoogdieren > 200 celtypes
 Organisatieniveaus: Cellen → Weefsels → Organen → Orgaanstelsels
 Weefsels: groepen van cellen met 1-zelfde embryonale oorsprong die = zijn in structuur & functie
o 3 embryonale weefsels: endo-, meso- en ectoderm
o 4 primaire weefsels bij adulte: epitheel-, blind-, spier- en zenuwweefsel
 Organen: combinatie ≠ weefsels die structurele & functionele 1-heid vormen
o Bv: hart, nier & lever
 Orgaanstelsel: groepen organen die samenwerken om primaire activiteit van lichaam uit te oefenen
o Vertebraten → 11 grote orgaanstelsels
o Bv: ademhalingsstelsel, bloedvatenstelsel
 2 grote lichaamsholten:
o Dorsale lichaamsholte: in schedel & wervels
o Ventrale lichaamsholte: tussen ribben & wervelkolom
 Verdeeld door diafragma
 Thoracale holte: hart & longen
 Abdominopelvische holte: meeste organen

WEEFSELS


EPITHEELWEEFSEL

 Bedekt elk opp. van lichaam
 Afkomstig van elk van 3 kiembladen
o Bv: epidermis van huis is ectodermale oorsprong
o Bv: epitheel bloedvaten is mesodermale oorsprong
 Cellen nauw verbonden & vormen beschermingslaag
 Sterke regeneratieve mogelijkheden → epitheelcellen vervangen heel leven
 Verbonden met bindweefsel door mm
o Geeft polariteit aan epitheel → essentieel voor functie (barrière vormen)
o Basale opp.: onderkant, verbonden met bindweefsel
o Apicale opp.: bovenkant, vrij in buitenwereld/lumen
 3 soorten:
o Plaveiselcellig (afgeplat): gemakkelijk diffusie
 Bv: longen & bloedvaten
o Kubiekcellig (bv. Nierkronkelbuisje, vele klieren)


2

, o Cilindercellig: waar contact opp. groot & beschermend moet zijn
 Bv: darmstelsel
 1-lagig of meerlagig
 Meerlagig: uit 2 of meer lagen epitheelcellen
o Naamgeving door vorm/type epitheelcellen dat meeste voorkomt in apicale laag
o Bv: epidermis → meerlagig, plaveiselcellig epitheel
 Terrestrische vertebraten → gekeratiniseerde epidermis (beschermt &
waterbestendig)
 Lippen bedekt met niet-gekeratiniseerd, meerlagig, plaveiselcellig epitheel
o Cellen niet in contact met basale mm.
 Kan uitgroeien tot klieren: produceren metabole producten & secreteren deze in kanaal of lichaamsvl.
o Bv: speekselklieren, zweetklieren, endocriene klieren


BINDWEEFSEL

 Bindt & ondersteunt alle andere weefsels
 Mesoderm afkomstig
 2 soorten:
o Gewoon bindweefsel: losmazig of compact
o Gespecialiseerd bindweefsel: kraakbeen, been & bloed
 BW-cellen meestal niet nauw in contact met elkaar → ondersteund door ECM


GEWOON BINDWEEFSEL

 ECM gesecreteerd door fibroblasten
 ECM uit:
o Grondsubstantie
o Proteïnevezels
 Collageen: stevige vezels als steun
 Elastine: elastische vezels
 Reticuline: zwaar gecross-linkt netwerk; ondersteunt het collageennetwerk
 Losmazig bindweefsel: veel grondsubstantie & weinig vezels
o Bv: onder huid
 Compact bindweefsel: weinig grondsubstantie & veel vezels
o Bv: pezen
o Vezels → dezelfde of ≠ oriëntatie
 Adipocyten (vetcellen): ingebed in vetweefsel
o In losmazig bindweefsel
o Vetdruppetjes met dun laagje cytoplasma errond


3

, GESPECIALISEERD BINDWEEFSEL

 Kraakbeen:
o Bv: gewrichten, strottenhoofd, neus, oren
o ECM uit chondroïtine & collageenvezels (soms elastine)
 Substantie enkel bij kraakbeen te vinden & geeft functie
o Stevig & flexibel
o Groei trek-sterkte
o Chondrocyten (kraakbeencellen) liggen in lacunae in ECM
 Been:
o Vertebraten uniek
o ECM uit CaP-kristallen
o Osteocyten (beencellen) overleven in verharde beenweefsel
o Blijven in contact via canaliculi
o Vormen systemen van Havers rond capillair waaruit O2 & nutriënten diffunderen n osteocyten
o Been op ≠ manieren gevormd:
 Endochondrale beenvorming: osteoblasten dringen kraakbeen binnen & secreteren
ECM (oa collageen, CaP & Ca-carbonaat)
 lange beenderen
 Intramembraneuze/perichondriale beenvorming: osteoblasten in bindweefsel
maken spontaan been
 platte beenderen, herstel van breuken
 Osteoblasten zitten vast in matrix → matureren tot osteocyten
 Osteoclasten resorberen been → afbreken wanneer nodig
 Bloed:
o ECM = vloeibare bloedplasma
o Erythrocyten: rode bloedcellen
o Leukocyten: witte bloedcellen
o Thrombocyten: bloedplaatjes


SPIERWEEFSEL

 Bij alle dieren, myosine ontstaan bij sponzen
 Glad spierweefsel:
o Niet gestreept, autonoom (niet onder invloed van wil)
o Uit lange, spoelvormige cellen met 1 kern
o In wanden van bloedvaten & rond organen


4