Week 5
ZSA - Depressie, HC - Depressie
Depressieve stoornis → het optreden van één of meer depressieve episode
● Het klinische beeld valt op dat affectieve symptomen voorop staan, ervaren
somatische klachten. Er komen ook cognitieve en conatieve symptomen voor
● De gemiddelde duur van een eerste depressieve episode is 3 maanden
○ Na een half jaar is 63% hersteld en na 1 jaar 76%
Depressieve episode
● DSM-5 criteria: 5 of meer van de volgende symptomen binnen dezelfde periode van
twee weken aanwezig geweest en wijken af van het eerdere functioneren (minstens
één van de symptomen is een sombere stemming of verlies van interesse/plezier
(anhedonie)
○ Sombere stemming (kan bij adolescenten ook prikkelbare stemming zijn),
gedurende het grootste deel van de dag en bijna elke dag, zoals blijkt uit
subjectieve mededelingen of uit observatie van anderen
○ Duidelijk verminderde interesse of plezier in alle activiteiten, gedurende het
grootste deel van de dag, bijna elke dag
○ Significant gewichtsverlies zonder dat er dieet wordt gehouden, of een
gewichtstoename van meer dan 5% binnen een maand, of bijna elke dag een
afgenomen/toegenomen eetlust
○ Insomnia of hypersomnia, bijna elke dag
○ Psychomotorische agegatie of vertraging, bijna elke dag (waarneembaar door
anderen en niet alleen subjectieve gevoelens van rusteloosheid of geremd
worden)
○ Vermoeidheid of verlies van energie, bijna elke dag
○ Gevoelens van waardeloosheid of excessieve, onterechte schuldgevoelens (die
het karakter van een waan kunnen hebben), bijna elke dag (niet alleen zelfverwijt
of schuldgevoel over het ziek zijn)
○ Verminderd vermogen tot nadenken of zich concentreren, of besluiteloosheid,
bijna elke dag (ofwel subjectief beschreven ofwel geobserveerd door anderen)
○ Recidiverende gedachten aan de dood (niet alleen de vrees om dood te gaan),
recidiverende suïcidegedachten zonder een specifiek plan, of een suïcidepoging,
of een specifiek plan om suïcide te plegen
● Affectieve symptomen → staan op de voorgrond
○ Somberheid en verlies van interesse of plezier (anhedonie)
■ Minstens één aanwezig zijn bij een depressieve stoornis→ kernsymptomen
■ Anhedonie ontstaat door een vermindering van de beloning functie in de
hersenen. Patiënten kunnen geen enthousiasme meer hebben voor
activiteiten of hobby’s die vroeger veel plezier opleverden en kunnen zich
steeds meer terugtrekken uit sociale activiteiten
● In het ergste geval kan er ook onthechting optreden, waarbij de
patiënt gevoelens voor zijn of haar naasten verliest
1
, ● Anesthesie van het gevoelsleven → patiënt wordt verdoofd en voelt
niks meer
○ Stemming kan wanhopig, prikkelbaar en angstig zijn
■ Stemmingsklachten kunnen in ernst schommelen gedurende de dag
● Somatische/lichamelijke symptomen
○ Lichamelijke klachten → moeheid, anergie (het ontbreken van fysieke energie),
slaapsymptomen, anorexie, gewichtsverlies, obstipatie, libidoverlies en
amenorroe, afgenomen eetlust, insomnia
○ Meest kenmerkend voor de depressieve stoornis is vroeg wakker worden en
daarna in een paniekmodus raken, waardoor de patiënt niet meer kan slapen
● Cognitieve symptomen
○ Gebied van concentratie, geheugen, oordeelsvermogen en de vorm en inhoud
van het denken
■ De patiënt heeft een pessimistisch denkbeeld → onterecht en/of overmatig
waardeloos gevoel, herinnert vooral de negatieve gebeurtenissen uit het
verleden, toekomst somber
○ Waardeloos gevoel, sprake van overwaardige en/of misplaatste
schuldgevoelens, besluiteloosheid, hulpeloosheid, zelfmoord
○ Patiënten met een depressieve stoornis met psychotische kenmerken kunnen
ook het contact met de werkelijkheid kwijtraken → stemmingscongruente
depressieve wanen
■ Schuldwaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zijn plichten heeft
verwaarloosd en anderen groot onrecht heeft aangedaan
■ Zondewaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zal worden gestraft voor
grote zonden die hij heeft begaan
■ Hypochondrische waan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij een ernstige
lichamelijke ziekte heeft
■ Armoedewaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij niets bezit
■ Negatiewaan/nihilistische waan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zelf,
zijn lichaam, zijn organen en/of de hele wereld niet bestaan
● Conatieve symptomen
○ Bij de licht depressieve stoornis niet altijd even duidelijk aanwezig
○ Remming en agitatie (rusteloosheid, ijsberen, handenwringen) van
psychomotorische kenmerken → remming meest typisch
■ Verminderde mimiek, vertraagde motoriek, armoede aan spontane
bewegingen, ineengezakte houding, terneergeslagen blik
2
,Persisterende depressieve stoornis (dysthymie) → grotendeels dezelfde affectieve,
somatische, cognitieve en conatieve symptomen als een depressieve stoornis, maar
diagnose kan worden gesteld bij een kleiner aantal symptomen.
● Er is sprake van als de sombere stemming lang duurt (minstens 2 jaar), waarbij het
aantal symptomen in de tijd kan variëren.
● Criteria:
○ Sombere stemming gedurende grootste deel van de dag, meer dagen wel dan
niet aanwezig, gedurende minstens 2 jaar (bij adolescenten kan de stemming
prikkelbaar zijn minstens 1 jaar)
○ Aanwezigheid van 2 of meer van de volgende kenmerken:
■ Slechte eetlust of te veel eten
■ Insomnia of hypersomnia
■ Weinig energie of vermoeidheid
■ Gering gevoel van eigenwaarde
■ Slechte concentratie of moeite met beslissingen nemen
■ Gevoelens van hopeloosheid
○ Gedurende de periode van 2 jaar (één voor adolescenten) van de stoornis is de
betrokkene nooit langer dan twee maanden vrij geweest van symptomen
○ Criteria kunnen 2 jaar continu aanwezig zijn
○ Er is nooit sprake geweest van een manische of hypomanische episode, nooit
voldoen aan de criteria voor een cyclothyme stoornis
Premenstruele stemmingsstoornis → stemmingslabiliteit, prikkelbaarheid, somberheid en
angstklachten die met grote regelmaat optreden voorafgaand aan de menstruatie.
● Hebben een groot effect op het welbevinden, en sociale/beroepsmatige functioneren
● Patroon wordt herhaaldelijk waargenomen bij verschillende cycli
● Er zijn naast lichamelijke symptomen stemmings/angst symptomen aanwezig
○ Het systematisch vastleggen van de klachten gedurende meerdere cycli is
vereist voor de classificatie
● Criteria:
○ Tijdens de meeste menstruatiecycli dienen minstens 5 symptomen aanwezig te
zijn in de week vóór aanvang van de menstruatie, die een paar dagen na de
menstruatie afnemen
○ Één of meer van de volgende symptomen:
■ Duidelijke affectieve labiliteit of verhoogde gevoeligheid voor afwijzing
■ Duidelijke prikkelbaarheid of boosheid, toename van interpersoonlijke
conflicten
■ Duidelijke sombere stemming, gevoelens van hopeloosheid of gedachten
van zelfdepreciatie
■ Duidelijke angst, spanning en/of het gevoel opgedraaid of opvliegend te
zijn
○ Één of meer van de volgende symptomen moet daarnaast aanwezig zijn om tot
een totaal van 5 te komen;
■ Verminderde interesse in de gewoonlijke activiteiten
■ Subjectief ervaren moeite met concentreren
■ Lethargie, snel vermoeid zijn, of een duidelijk gebrek aan energie
3
, ■ Duidelijke veranderingen van de eetlust, overeten of hunkeren naar
specifieke voedingsmiddelen
■ Hypersomnia of insomnia
■ Het gevoel overspoeld te worden door emoties of zichzelf niet in de hand
te hebben
■ Lichamelijke klachten
Diagnostiek → subtypes van depressieve stoornissen
● Met angstige spanning
○ Aanwezigheid van 2 of meer van de volgende symptomen:
■ Opgedraaid of gespannen gevoel
■ Uitzonderlijke rusteloosheid
■ Moeite met concentreren door ongerustheid
■ De angst dat er wat verschrikkelijks kan gebeuren
■ Het gevoel dat de zelfbeheersing te verliezen
○ Gaat gepaard met hogere kans op suïcide, slechtere respons op behandeling
● Met gemengde kenmerken
○ Minimaal 3 manische kenmerken:
■ Verhoogde of expansieve stemming
■ Opgeblazen gevoel van eigenwaarde
■ Verhoogde spreekdrang
■ Gedachtevlucht
■ Toegenomen energie of activiteiten
■ Toename riskante activiteiten op diverse gebieden
○ Deze symptomen verhogen de kans op een bipolaire stoornis met 25%
● Met seizoensgebonden patroon
○ Een herhaald optreden verband tussen het begin van de depressieve episode en
een bepaalde periode van het jaar → patroon in de herfst en winter, met herstel
in de voorjaar/zomer
○ Kenmerken:
■ Stemmingsreactiviteit
■ Grotere behoefte aan slaap
■ Hyperorexie (toegenomen eetlust)
■ Verlammende vermoeidheid
■ Gewichtstoename
○ Lichttherapie is vaak effectief
● Met melancholische (vitale) kenmerken
○ Vitale kenmerken:
■ Verlies van plezier in alle activiteiten
■ Geen stemmingsverbetering als reactie op positieve gebeurtenissen
■ Duidelijke andere kwaliteit van de stemming dan verdriet
■ Dagschommeling (slechter in de morgen)
■ Vroeg wakker worden
■ Psychomotorische remming of agitatie
■ Eetlustvermindering en/of gewichtsverlies
■ Buitensporige of onterechte schuldgevoelens
4
ZSA - Depressie, HC - Depressie
Depressieve stoornis → het optreden van één of meer depressieve episode
● Het klinische beeld valt op dat affectieve symptomen voorop staan, ervaren
somatische klachten. Er komen ook cognitieve en conatieve symptomen voor
● De gemiddelde duur van een eerste depressieve episode is 3 maanden
○ Na een half jaar is 63% hersteld en na 1 jaar 76%
Depressieve episode
● DSM-5 criteria: 5 of meer van de volgende symptomen binnen dezelfde periode van
twee weken aanwezig geweest en wijken af van het eerdere functioneren (minstens
één van de symptomen is een sombere stemming of verlies van interesse/plezier
(anhedonie)
○ Sombere stemming (kan bij adolescenten ook prikkelbare stemming zijn),
gedurende het grootste deel van de dag en bijna elke dag, zoals blijkt uit
subjectieve mededelingen of uit observatie van anderen
○ Duidelijk verminderde interesse of plezier in alle activiteiten, gedurende het
grootste deel van de dag, bijna elke dag
○ Significant gewichtsverlies zonder dat er dieet wordt gehouden, of een
gewichtstoename van meer dan 5% binnen een maand, of bijna elke dag een
afgenomen/toegenomen eetlust
○ Insomnia of hypersomnia, bijna elke dag
○ Psychomotorische agegatie of vertraging, bijna elke dag (waarneembaar door
anderen en niet alleen subjectieve gevoelens van rusteloosheid of geremd
worden)
○ Vermoeidheid of verlies van energie, bijna elke dag
○ Gevoelens van waardeloosheid of excessieve, onterechte schuldgevoelens (die
het karakter van een waan kunnen hebben), bijna elke dag (niet alleen zelfverwijt
of schuldgevoel over het ziek zijn)
○ Verminderd vermogen tot nadenken of zich concentreren, of besluiteloosheid,
bijna elke dag (ofwel subjectief beschreven ofwel geobserveerd door anderen)
○ Recidiverende gedachten aan de dood (niet alleen de vrees om dood te gaan),
recidiverende suïcidegedachten zonder een specifiek plan, of een suïcidepoging,
of een specifiek plan om suïcide te plegen
● Affectieve symptomen → staan op de voorgrond
○ Somberheid en verlies van interesse of plezier (anhedonie)
■ Minstens één aanwezig zijn bij een depressieve stoornis→ kernsymptomen
■ Anhedonie ontstaat door een vermindering van de beloning functie in de
hersenen. Patiënten kunnen geen enthousiasme meer hebben voor
activiteiten of hobby’s die vroeger veel plezier opleverden en kunnen zich
steeds meer terugtrekken uit sociale activiteiten
● In het ergste geval kan er ook onthechting optreden, waarbij de
patiënt gevoelens voor zijn of haar naasten verliest
1
, ● Anesthesie van het gevoelsleven → patiënt wordt verdoofd en voelt
niks meer
○ Stemming kan wanhopig, prikkelbaar en angstig zijn
■ Stemmingsklachten kunnen in ernst schommelen gedurende de dag
● Somatische/lichamelijke symptomen
○ Lichamelijke klachten → moeheid, anergie (het ontbreken van fysieke energie),
slaapsymptomen, anorexie, gewichtsverlies, obstipatie, libidoverlies en
amenorroe, afgenomen eetlust, insomnia
○ Meest kenmerkend voor de depressieve stoornis is vroeg wakker worden en
daarna in een paniekmodus raken, waardoor de patiënt niet meer kan slapen
● Cognitieve symptomen
○ Gebied van concentratie, geheugen, oordeelsvermogen en de vorm en inhoud
van het denken
■ De patiënt heeft een pessimistisch denkbeeld → onterecht en/of overmatig
waardeloos gevoel, herinnert vooral de negatieve gebeurtenissen uit het
verleden, toekomst somber
○ Waardeloos gevoel, sprake van overwaardige en/of misplaatste
schuldgevoelens, besluiteloosheid, hulpeloosheid, zelfmoord
○ Patiënten met een depressieve stoornis met psychotische kenmerken kunnen
ook het contact met de werkelijkheid kwijtraken → stemmingscongruente
depressieve wanen
■ Schuldwaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zijn plichten heeft
verwaarloosd en anderen groot onrecht heeft aangedaan
■ Zondewaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zal worden gestraft voor
grote zonden die hij heeft begaan
■ Hypochondrische waan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij een ernstige
lichamelijke ziekte heeft
■ Armoedewaan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij niets bezit
■ Negatiewaan/nihilistische waan → de patiënt is ervan overtuigd dat hij zelf,
zijn lichaam, zijn organen en/of de hele wereld niet bestaan
● Conatieve symptomen
○ Bij de licht depressieve stoornis niet altijd even duidelijk aanwezig
○ Remming en agitatie (rusteloosheid, ijsberen, handenwringen) van
psychomotorische kenmerken → remming meest typisch
■ Verminderde mimiek, vertraagde motoriek, armoede aan spontane
bewegingen, ineengezakte houding, terneergeslagen blik
2
,Persisterende depressieve stoornis (dysthymie) → grotendeels dezelfde affectieve,
somatische, cognitieve en conatieve symptomen als een depressieve stoornis, maar
diagnose kan worden gesteld bij een kleiner aantal symptomen.
● Er is sprake van als de sombere stemming lang duurt (minstens 2 jaar), waarbij het
aantal symptomen in de tijd kan variëren.
● Criteria:
○ Sombere stemming gedurende grootste deel van de dag, meer dagen wel dan
niet aanwezig, gedurende minstens 2 jaar (bij adolescenten kan de stemming
prikkelbaar zijn minstens 1 jaar)
○ Aanwezigheid van 2 of meer van de volgende kenmerken:
■ Slechte eetlust of te veel eten
■ Insomnia of hypersomnia
■ Weinig energie of vermoeidheid
■ Gering gevoel van eigenwaarde
■ Slechte concentratie of moeite met beslissingen nemen
■ Gevoelens van hopeloosheid
○ Gedurende de periode van 2 jaar (één voor adolescenten) van de stoornis is de
betrokkene nooit langer dan twee maanden vrij geweest van symptomen
○ Criteria kunnen 2 jaar continu aanwezig zijn
○ Er is nooit sprake geweest van een manische of hypomanische episode, nooit
voldoen aan de criteria voor een cyclothyme stoornis
Premenstruele stemmingsstoornis → stemmingslabiliteit, prikkelbaarheid, somberheid en
angstklachten die met grote regelmaat optreden voorafgaand aan de menstruatie.
● Hebben een groot effect op het welbevinden, en sociale/beroepsmatige functioneren
● Patroon wordt herhaaldelijk waargenomen bij verschillende cycli
● Er zijn naast lichamelijke symptomen stemmings/angst symptomen aanwezig
○ Het systematisch vastleggen van de klachten gedurende meerdere cycli is
vereist voor de classificatie
● Criteria:
○ Tijdens de meeste menstruatiecycli dienen minstens 5 symptomen aanwezig te
zijn in de week vóór aanvang van de menstruatie, die een paar dagen na de
menstruatie afnemen
○ Één of meer van de volgende symptomen:
■ Duidelijke affectieve labiliteit of verhoogde gevoeligheid voor afwijzing
■ Duidelijke prikkelbaarheid of boosheid, toename van interpersoonlijke
conflicten
■ Duidelijke sombere stemming, gevoelens van hopeloosheid of gedachten
van zelfdepreciatie
■ Duidelijke angst, spanning en/of het gevoel opgedraaid of opvliegend te
zijn
○ Één of meer van de volgende symptomen moet daarnaast aanwezig zijn om tot
een totaal van 5 te komen;
■ Verminderde interesse in de gewoonlijke activiteiten
■ Subjectief ervaren moeite met concentreren
■ Lethargie, snel vermoeid zijn, of een duidelijk gebrek aan energie
3
, ■ Duidelijke veranderingen van de eetlust, overeten of hunkeren naar
specifieke voedingsmiddelen
■ Hypersomnia of insomnia
■ Het gevoel overspoeld te worden door emoties of zichzelf niet in de hand
te hebben
■ Lichamelijke klachten
Diagnostiek → subtypes van depressieve stoornissen
● Met angstige spanning
○ Aanwezigheid van 2 of meer van de volgende symptomen:
■ Opgedraaid of gespannen gevoel
■ Uitzonderlijke rusteloosheid
■ Moeite met concentreren door ongerustheid
■ De angst dat er wat verschrikkelijks kan gebeuren
■ Het gevoel dat de zelfbeheersing te verliezen
○ Gaat gepaard met hogere kans op suïcide, slechtere respons op behandeling
● Met gemengde kenmerken
○ Minimaal 3 manische kenmerken:
■ Verhoogde of expansieve stemming
■ Opgeblazen gevoel van eigenwaarde
■ Verhoogde spreekdrang
■ Gedachtevlucht
■ Toegenomen energie of activiteiten
■ Toename riskante activiteiten op diverse gebieden
○ Deze symptomen verhogen de kans op een bipolaire stoornis met 25%
● Met seizoensgebonden patroon
○ Een herhaald optreden verband tussen het begin van de depressieve episode en
een bepaalde periode van het jaar → patroon in de herfst en winter, met herstel
in de voorjaar/zomer
○ Kenmerken:
■ Stemmingsreactiviteit
■ Grotere behoefte aan slaap
■ Hyperorexie (toegenomen eetlust)
■ Verlammende vermoeidheid
■ Gewichtstoename
○ Lichttherapie is vaak effectief
● Met melancholische (vitale) kenmerken
○ Vitale kenmerken:
■ Verlies van plezier in alle activiteiten
■ Geen stemmingsverbetering als reactie op positieve gebeurtenissen
■ Duidelijke andere kwaliteit van de stemming dan verdriet
■ Dagschommeling (slechter in de morgen)
■ Vroeg wakker worden
■ Psychomotorische remming of agitatie
■ Eetlustvermindering en/of gewichtsverlies
■ Buitensporige of onterechte schuldgevoelens
4
