Politiek en politicologie
Openbare bestuur kan 3 betekenissen hebben:
- de activiteit van het besturen
- een speci eke groep van personen die samen besturen
- geheel van personen, instellingen, organisaties, activiteiten en procedures van besturing in
brede zin
Openbaar; heeft te maken met reikwijdte van beslissingen
Openbaar bestuur; geheel van organisaties en activiteiten die primair gericht zijn op de
besturing van maatschappij.
Boek; het geheel van instellingen en structuren waarbinnen de overheidstaak wordt verricht
Politiek: Een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. (Deth en Vis, 1990)
Politiek heeft betrekking op de vraag hoe een samenleving als gemeenschap in staat is om de
problemen waarmee de samenleving wordt geconfronteerd op een bevredigende manier aan te
pakken (Stone, 2003)
Politiek gaat over de vraag “wie krijgt wat en hoe”(Lasswell, 1958)
- afweging van waarden
- besluitvorming door gezaghebbend orgaan/persoon
3 vormen sturing in maatschappij:
- staat; dienen algemeen belang
- middenveld; richt zich op doelstellingen die niet op winst gericht zijn
- producten en diensten; op commerciële basis leveren
Probleem:
- Mensen beschouwen de situatie als ongewenst
- Mensen willen dat de situatie veranderd
Er is een verschil tussen de normen en waarden van de persoon
Problemen kennen 2 aspecten:
- Objectief aspect; de feitelijke werkelijkheid
- Subjectief aspect; de werkelijkheid die wordt ervaren (perceptie)
Politiek probleem: “een als ongewenst en veranderbaar beschouwde situatie, waarbij de
overheid betrokken is of zou moeten zijn.” Deth and Vis
voorbeelden;
besluitvorming
onderwijs nanciering
rechtshandhaving
of zou moeten gebruiken: lachgas gebruik
Politiek als verdelingsvraagstuk:
Politiek neemt besluiten
Verdeling gaat niet alleen over geld, maar ook over rechten en plichten
Politiek; wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
Politiek; Het vormen en verdelen van macht (Lasswell en Kaplan)
Politiek; De gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving (Easton)
- twee soorten waarden; materieel en immaterieel waarden
NL:
- Nachtwakersstaat: een staat waar de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit met de
burgers
—> Verzorgingsstaat: In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor welvaart en welzijn
voor alle burgers in de samenleving
fifi
, —> participatie samenleving: waarin iedereen die dat kan, verantwoordelijkheid neemt voor,
en actief bijdraagt aan zijn of haar eigen leven en omgeving.
Er zijn onenigheden over wat een politiek probleem is doordat:
1. Mensen verschillende normen en waarden hebben om de werkelijkheid te beoordelen
2. Objectieve werkelijkheid verschillend ervaren wordt en het oordeel daardoor subjectief is
3. Mensen zijn het oneens over welke problemen tot de politiek horen.
Overheid: ‘Het rijk met daarin ministeries, provincies, gemeenten en waterschappen.’
- De overheid is als enige bevoegd om wetten en regels te maken
- De overheid mag legaal geweld gebruiken om de wet te handhaven.
Verdelingsvraagstuk: Hoe moeten de beschikbare middelen verdeeld worden?
- Wordt beschouwd als de kern van politiek
Waarden: Alles wat mensen belangrijk vinden
2 soorten:
- Materiële waarden
- Immateriële waarden
Door middel van regels die de overheid opstelt worden bepaalde waarden aan het volk
toegedeeld. Volgens de regels mogen bepaalde dingen niet, de mens gaat het belangrijk vinden
dat het niet gebeurd.
Politiek is het oplossen van collectieve-actieproblemen: Taylor
Collectieve actieproblemen (CA): Situatie waarin het eigenbelang van elk individu in
bepaalde mate botst met het eigenbelang van ieder ander individu.
- Dit probleem staat centraal in de politiek.
Publieke goederen/Collectiefgoed:
- Ondeelbaar/niet-rivaliserend (iedereen krijgt evenveel, het verminderd niet bij gebruik)
- Niet-uitsluitbaar (niemand kan ervoor uitgesloten worden)
Deelbaar: Uitsluitbaar, private goederen (kleding) Niet uitsluitbaar: Common goods
(grondsto en)
Ondeelbaar: Uitsluitbaar, club goods (bioscoop, tness) Niet uitsluitbaar: Publieke goederen
(dijken, straatverlichting)
Tragedy of the commons (Hardin)
ff fi
, Freeriders: pro teren van het collectiefgoed zonder er aan mee te betalen
Oplossen van het collectieve-actieprobleem:
- overheidsingrijpen
- verleiding freeriden verkleinen
- moraal
1. Overheids ingrijpen:
- Fysiek: politie surveilleert voor veiligheid
- Juridisch en handhaving: ‘Command and control’ door wetten
- Financieel-economisch: subsidies, belastingen, accijns, boetes
- Communicatief: beïnvloeden en informeren
2. Verleiding Freeriden verkleinen
- belastingmaatregelen en boetes
- IAD: institutional Analysis and development framework: geen overheidsinterventie nodig
3. Moraal
- Mensen gaan vrijwillig samenwerken door morele prikkels
Politiek heeft betrekking op:
- overheid
- con ict en samenwerking
- verdeling van geld
- verdeling van macht
- verdeling van waarden
- collectieve-actieprobleem
Kenmerkende 7 dilemma’s politiek
Zeven dilemma’s rondom waarde bij het maken van beleid (hoogwerf)
1. publiek vs privaat: wat zijn publieke taken, wat zijn private taken
2. democratie vs leiding; macht bij burgers of bij staat
3. vrijheid vs gelijkheid: hoe moeten middelen verdeeld worden? Hoeveel gelijkheid moet er
zijn?
4. Eenheid vs verscheidenheid: staat individuele vrijheid voorop of eenheid in samenleving
5. idealisme vs realisme; streven naar het goede of staan idealen voorop of streven naar
haalbaarheid (klimaatdoelstellingen)
6. Doelmatigheid vs aanvaardbaarheid; moet beleid doelmatig en rationeel zijn of is draagvlak
het belangrijkste? (stikstofbeleid, Corona)
7. Orde vs verandering; moet de samenleving de bestaande maatschappelijke orde handhaven
en zich langzaam aanpassen of is juist verandering nodig om tot een andere soort
samenleving te komen (zwarte pieten debat)
Politicologie:
- Het object van politicologie: hoe moet het object van politicologie gede nieerd worden?
- de centrale begrippen van politicologie: hoe moeten de centrale begrippen van politicologie
gede neerd worden? Staat en overheid, macht en invloed, democratie en vrijheid, rechten
en plichten.
- Wetenschappelijke strategie: welke strategie moet men gebruiken in het onderzoek
- Wetenschappelijke benadering; welke wetenschappelijke benadering moet gebruikt worden
om de kennis te verwerven?
Wetenschappelijke benadering:
- Theoretische politicologie
- Empirische politicologie
- Normatieve politicologie
- Vergelijkende politicologie
flfi fi fi
, Theoretische Empirische Normatieve Vergelijkende
Zuiveren theorieën Toesten van theorieën Het vraagstuk van Vergelijken naar tijd en
aan feitelijke gegevens gewenste politieke orde plaats
Machtenscheidingen Referenda Rechtsvaardigheidstheor Diachrone, tijd en
Montesquieu ie Rawls Synchrone plaats
Theoretische politicologie:
- Zuivere theorie van politieke verschijnselen: vereenvoudigen (wezenlijke onderdelen),
abstraheren (beperkte hoeveelheid gegevens), generalisatie (gericht op algemene elementen)
- Montesquieu Trias politica; 3 machten wetgevende, uitvoerende, rechterlijke
Empirische politicologie:
- Klopt de theorie in de praktijk?
- Toetsen van theorie en feitelijke gegevens; enquete, interview, analyse
- Empirische cyclus: probleemstelling, theorie, operationalisering, gegevensverzameling,
gegevensanalyse, conclusie, bijstelling theorie
Vergelijkende politicologie;
- analyseert politieke verschijnselen door vergelijkingen naar tijd (diachrone) en of plaats
(synchrone)
Normatieve politicologie:
- Wat is de gewenste politieke orde
- Hoe moet een stabiele rechtvaardige samenleving eruit zien
- Staat gelijk aan politieke loso e
- Rechtvaardigheidstheorie van Rawls
Rawls:
- Ontwikkelde het gedachte experiment waarbij mensen kiezen voor een bepaalde rechtvaardige
verdeling
- Rechtvaardigheidsprincipes; de principes van rechtvaardigheid waarvoor de mensen volgens
Rawls zouden kiezen in zijn gedachte-experiment, namelijk
- het garanderen van individuele rechten en het optimaliseren van de positie van de
armste in de samenleving
- Trickle-downe ect; economische theorie waarin verondersteld wordt dat
- een ongelijke inkomensverdeling als economische prikkel werkt, waardoor de totale
welvaart toeneem
Procedurele rechtvaardigheid:
1) De vrijheidsrechten van individuen dienen gegarandeerd te worden
2) Banen en functies voor iedereen toegankelijk
3) Samenleving mag economisch en sociale ongelijkheden kennen zolang er gelijke kansen zijn
of de minste ook van de ongelijkheden pro teren. (bijv een welvarende economie)
Vergelijkende politicologie:
- Diachrone (tijd)
- Synchrone (plaats)
Prisonner’s Dilemma Maakt inzichtelijk dat de collectiviteit of de maatschappij slechter af is als
rationeel denkende individuen hun eigen belang nastreven. Het beoogde publieke belang wordt
in dat geval onvoldoende beschermd.
De nities van politiek en kernbegrippen:
- De overheid (Deth en Vis)
- Con ict en samenwerking (Laver)
- Verdeling van geld (Laswell)
- Verdeling van macht (Kaplan)
- Toedeling van waarden (Easton)
fifl
ff fi fi fi
Openbare bestuur kan 3 betekenissen hebben:
- de activiteit van het besturen
- een speci eke groep van personen die samen besturen
- geheel van personen, instellingen, organisaties, activiteiten en procedures van besturing in
brede zin
Openbaar; heeft te maken met reikwijdte van beslissingen
Openbaar bestuur; geheel van organisaties en activiteiten die primair gericht zijn op de
besturing van maatschappij.
Boek; het geheel van instellingen en structuren waarbinnen de overheidstaak wordt verricht
Politiek: Een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. (Deth en Vis, 1990)
Politiek heeft betrekking op de vraag hoe een samenleving als gemeenschap in staat is om de
problemen waarmee de samenleving wordt geconfronteerd op een bevredigende manier aan te
pakken (Stone, 2003)
Politiek gaat over de vraag “wie krijgt wat en hoe”(Lasswell, 1958)
- afweging van waarden
- besluitvorming door gezaghebbend orgaan/persoon
3 vormen sturing in maatschappij:
- staat; dienen algemeen belang
- middenveld; richt zich op doelstellingen die niet op winst gericht zijn
- producten en diensten; op commerciële basis leveren
Probleem:
- Mensen beschouwen de situatie als ongewenst
- Mensen willen dat de situatie veranderd
Er is een verschil tussen de normen en waarden van de persoon
Problemen kennen 2 aspecten:
- Objectief aspect; de feitelijke werkelijkheid
- Subjectief aspect; de werkelijkheid die wordt ervaren (perceptie)
Politiek probleem: “een als ongewenst en veranderbaar beschouwde situatie, waarbij de
overheid betrokken is of zou moeten zijn.” Deth and Vis
voorbeelden;
besluitvorming
onderwijs nanciering
rechtshandhaving
of zou moeten gebruiken: lachgas gebruik
Politiek als verdelingsvraagstuk:
Politiek neemt besluiten
Verdeling gaat niet alleen over geld, maar ook over rechten en plichten
Politiek; wie krijgt wat, wanneer en hoe? (Lasswell)
Politiek; Het vormen en verdelen van macht (Lasswell en Kaplan)
Politiek; De gezaghebbende toedeling van waarden voor een samenleving (Easton)
- twee soorten waarden; materieel en immaterieel waarden
NL:
- Nachtwakersstaat: een staat waar de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit met de
burgers
—> Verzorgingsstaat: In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor welvaart en welzijn
voor alle burgers in de samenleving
fifi
, —> participatie samenleving: waarin iedereen die dat kan, verantwoordelijkheid neemt voor,
en actief bijdraagt aan zijn of haar eigen leven en omgeving.
Er zijn onenigheden over wat een politiek probleem is doordat:
1. Mensen verschillende normen en waarden hebben om de werkelijkheid te beoordelen
2. Objectieve werkelijkheid verschillend ervaren wordt en het oordeel daardoor subjectief is
3. Mensen zijn het oneens over welke problemen tot de politiek horen.
Overheid: ‘Het rijk met daarin ministeries, provincies, gemeenten en waterschappen.’
- De overheid is als enige bevoegd om wetten en regels te maken
- De overheid mag legaal geweld gebruiken om de wet te handhaven.
Verdelingsvraagstuk: Hoe moeten de beschikbare middelen verdeeld worden?
- Wordt beschouwd als de kern van politiek
Waarden: Alles wat mensen belangrijk vinden
2 soorten:
- Materiële waarden
- Immateriële waarden
Door middel van regels die de overheid opstelt worden bepaalde waarden aan het volk
toegedeeld. Volgens de regels mogen bepaalde dingen niet, de mens gaat het belangrijk vinden
dat het niet gebeurd.
Politiek is het oplossen van collectieve-actieproblemen: Taylor
Collectieve actieproblemen (CA): Situatie waarin het eigenbelang van elk individu in
bepaalde mate botst met het eigenbelang van ieder ander individu.
- Dit probleem staat centraal in de politiek.
Publieke goederen/Collectiefgoed:
- Ondeelbaar/niet-rivaliserend (iedereen krijgt evenveel, het verminderd niet bij gebruik)
- Niet-uitsluitbaar (niemand kan ervoor uitgesloten worden)
Deelbaar: Uitsluitbaar, private goederen (kleding) Niet uitsluitbaar: Common goods
(grondsto en)
Ondeelbaar: Uitsluitbaar, club goods (bioscoop, tness) Niet uitsluitbaar: Publieke goederen
(dijken, straatverlichting)
Tragedy of the commons (Hardin)
ff fi
, Freeriders: pro teren van het collectiefgoed zonder er aan mee te betalen
Oplossen van het collectieve-actieprobleem:
- overheidsingrijpen
- verleiding freeriden verkleinen
- moraal
1. Overheids ingrijpen:
- Fysiek: politie surveilleert voor veiligheid
- Juridisch en handhaving: ‘Command and control’ door wetten
- Financieel-economisch: subsidies, belastingen, accijns, boetes
- Communicatief: beïnvloeden en informeren
2. Verleiding Freeriden verkleinen
- belastingmaatregelen en boetes
- IAD: institutional Analysis and development framework: geen overheidsinterventie nodig
3. Moraal
- Mensen gaan vrijwillig samenwerken door morele prikkels
Politiek heeft betrekking op:
- overheid
- con ict en samenwerking
- verdeling van geld
- verdeling van macht
- verdeling van waarden
- collectieve-actieprobleem
Kenmerkende 7 dilemma’s politiek
Zeven dilemma’s rondom waarde bij het maken van beleid (hoogwerf)
1. publiek vs privaat: wat zijn publieke taken, wat zijn private taken
2. democratie vs leiding; macht bij burgers of bij staat
3. vrijheid vs gelijkheid: hoe moeten middelen verdeeld worden? Hoeveel gelijkheid moet er
zijn?
4. Eenheid vs verscheidenheid: staat individuele vrijheid voorop of eenheid in samenleving
5. idealisme vs realisme; streven naar het goede of staan idealen voorop of streven naar
haalbaarheid (klimaatdoelstellingen)
6. Doelmatigheid vs aanvaardbaarheid; moet beleid doelmatig en rationeel zijn of is draagvlak
het belangrijkste? (stikstofbeleid, Corona)
7. Orde vs verandering; moet de samenleving de bestaande maatschappelijke orde handhaven
en zich langzaam aanpassen of is juist verandering nodig om tot een andere soort
samenleving te komen (zwarte pieten debat)
Politicologie:
- Het object van politicologie: hoe moet het object van politicologie gede nieerd worden?
- de centrale begrippen van politicologie: hoe moeten de centrale begrippen van politicologie
gede neerd worden? Staat en overheid, macht en invloed, democratie en vrijheid, rechten
en plichten.
- Wetenschappelijke strategie: welke strategie moet men gebruiken in het onderzoek
- Wetenschappelijke benadering; welke wetenschappelijke benadering moet gebruikt worden
om de kennis te verwerven?
Wetenschappelijke benadering:
- Theoretische politicologie
- Empirische politicologie
- Normatieve politicologie
- Vergelijkende politicologie
flfi fi fi
, Theoretische Empirische Normatieve Vergelijkende
Zuiveren theorieën Toesten van theorieën Het vraagstuk van Vergelijken naar tijd en
aan feitelijke gegevens gewenste politieke orde plaats
Machtenscheidingen Referenda Rechtsvaardigheidstheor Diachrone, tijd en
Montesquieu ie Rawls Synchrone plaats
Theoretische politicologie:
- Zuivere theorie van politieke verschijnselen: vereenvoudigen (wezenlijke onderdelen),
abstraheren (beperkte hoeveelheid gegevens), generalisatie (gericht op algemene elementen)
- Montesquieu Trias politica; 3 machten wetgevende, uitvoerende, rechterlijke
Empirische politicologie:
- Klopt de theorie in de praktijk?
- Toetsen van theorie en feitelijke gegevens; enquete, interview, analyse
- Empirische cyclus: probleemstelling, theorie, operationalisering, gegevensverzameling,
gegevensanalyse, conclusie, bijstelling theorie
Vergelijkende politicologie;
- analyseert politieke verschijnselen door vergelijkingen naar tijd (diachrone) en of plaats
(synchrone)
Normatieve politicologie:
- Wat is de gewenste politieke orde
- Hoe moet een stabiele rechtvaardige samenleving eruit zien
- Staat gelijk aan politieke loso e
- Rechtvaardigheidstheorie van Rawls
Rawls:
- Ontwikkelde het gedachte experiment waarbij mensen kiezen voor een bepaalde rechtvaardige
verdeling
- Rechtvaardigheidsprincipes; de principes van rechtvaardigheid waarvoor de mensen volgens
Rawls zouden kiezen in zijn gedachte-experiment, namelijk
- het garanderen van individuele rechten en het optimaliseren van de positie van de
armste in de samenleving
- Trickle-downe ect; economische theorie waarin verondersteld wordt dat
- een ongelijke inkomensverdeling als economische prikkel werkt, waardoor de totale
welvaart toeneem
Procedurele rechtvaardigheid:
1) De vrijheidsrechten van individuen dienen gegarandeerd te worden
2) Banen en functies voor iedereen toegankelijk
3) Samenleving mag economisch en sociale ongelijkheden kennen zolang er gelijke kansen zijn
of de minste ook van de ongelijkheden pro teren. (bijv een welvarende economie)
Vergelijkende politicologie:
- Diachrone (tijd)
- Synchrone (plaats)
Prisonner’s Dilemma Maakt inzichtelijk dat de collectiviteit of de maatschappij slechter af is als
rationeel denkende individuen hun eigen belang nastreven. Het beoogde publieke belang wordt
in dat geval onvoldoende beschermd.
De nities van politiek en kernbegrippen:
- De overheid (Deth en Vis)
- Con ict en samenwerking (Laver)
- Verdeling van geld (Laswell)
- Verdeling van macht (Kaplan)
- Toedeling van waarden (Easton)
fifl
ff fi fi fi
