Samenvatting van Sociale psychologie en organisatiepsychologie (cijfer : 8.9)

Samenvatting Sociale- en organisatiepsychologie

College 1: Sociale psychologie; introductie en sociale cognitie (B&B hoofdstuk 1 & hoofdstuk 2)

Sociale psychologie onderzoekt de aard en oorzaken van individueel gedrag, gevoelens en het denken
in sociale situaties

 3 Aspecten binnen sociale psychologie
 Cognitie = wat mensen denken
 Emotie/affect = wat mensen voelen
 Gedrag = wat mensen doen
 Terugkerende thema’s
 Individu vs. groep
 Cognitie vs. affect
 Aangeboren vs. aangeleerd
 Evolutie vs. …

 Hindsight bias = verkeerd terugkijken = achteraf gezien … ( jaa, dat had ik wel
verwacht/gedacht)
 Cognitief  je zoeken in je gedachtes naar verklaringen waarom het zo is, soort van
bevestigend zoeken
 Motivationeel  makkelijker om te zeggen: “ja dat had ik wel gedacht” i.p.v. “ik ben
weer totaal verrast van deze uitslag”
 Verkeerd vooruit kijken = vaak verkeerde inschatting maken/gemaakt over emotie bij een
bepaalde gebeurtenis: (bijv. loterij winnen, relatie uit, tentamen niet halen) vaak worden de
emoties verkeerd voorspelt en valt - afhankelijk van de situatie – de voorspelde emoties mee
of tegen. Vaak wordt voorspelling gebaseerd op die ene gebeurtenis, maar wordt geen
rekening gehouden met andere factoren

Verschillen correlationeel- en experimenteel onderzoek
Correlationeel onderzoek Experimenteel onderzoek
Efficiëntie; makkelijk uit te voeren? Hoog; ja Laag; nee
Oorzaak-gevolg relatie duidelijk? Nee Ja
Controle Weinig Veel
 Verschillen correlationeel- en experimenteel onderzoek

 3 factoren waarop je moet letten bij experimenteel onderzoek;
 Deelnemers random toewijzen aan conditie
 Vermijd confounding variable ; dus manipulering van slechts één variabele
 Deelnemers moeten worden geïnformeerd; vooraf & achteraf = informed consent

 3 thema’s van sociale cognities: hoe denken wij in sociale situaties
 Cognitive misers = cognitieve vrekken = willen de meest makkelijke manier en er zo
min mogelijk over te hoeven nadenken
 Efficiënte en goed georganiseerde informatieverwerkers = er is duidelijke structuur in
onze kennis, zorgt ervoor dat wij als cognitief vrek door het leven kunnen
 Schema’s  1
 Heuristieken = vuistregels  2
 Automaciteit, priming  3

1

,  Cognitie en emotie/affect zijn met elkaar verbonden = hoe we denken en hoe we ons
voelen zijn heel erg met elkaar verbonden
 Aandacht voor het negatieve informatie
 hopen op het positieve informatie  optimistic bias, overconfidence bias,
planning fallacy
o cognitief: toekomstgericht denken en negeren van verleden
o motivationeel: hopen wordt verwachten
 Spijt = cognitieve emotie
o Op korte termijn: meer spijt na actie (dus van iets dat je hebt gedaan)
o Op lange termijn: meer spijt na inactie (dus dingen die je niet hebt
gedaan)
 Affect en cognitie
Stemming en geheugen:
o Mood-dependent memory = stemming  oproepen van info die bij
dezelfde stemming is geleerd
 Bijv. als je tijdens studeren in een positieve stemming was 
dan roep je bij bijvoorbeeld het tentamen ook makkelijker de
positieve dingen op
o Mood congruence = stemming  opmerken/onthouden
 Bijv. als je in negatieve stemming bent  dan ben je alerter
voor negatieve gebeurtenissen, negatieve dingen vallen op
Schachter’s “two factor theory of emotion”
o Fysiologische opwinding (bijv. hart sneller kloppen)
o Cognitief label = gebruik van informatie uit de omgeving om de
opwinding aan te attribueren (bijv. ik heb angst)
 Beide factoren zorgen voor de emotie

1. Schema’s = verzameling van kennis (cognities) over een stimulus. Informatie wordt op deze
manier gegroepeerd
Verschillende soorten schema’s:
a. persoonsschema
b. rolschema
c. event-schema
d. zelfschema
Wat doen schema’s?
 aandacht (maar ook aandacht bij extreme uitzonderingen, zoals stomdronken oma)
 opslaan in geheugen
 oproepen uit geheugen
 schema’s en perseverance effect = geactiveerde schema’s blijven invloed hebben,
zelfs als er tegenstrijdige informatie is, schema’s worden niet aangepast
 self-fulfilling prophecy = mensen gaan zich gedragen naar schema’s en stereotype
beeld



2. heuristieken = vuistregels bij vaststellen van kansen
a. representativiteitsheuristiek = hoeveel lijkt het op wat je kent? + base-rate fallacy =
negeren van relevante basiskennis

2

, b. Beschikbaarheids- (=availability-) heuristiek = hoe beschikbaar heb je het in je
geheugen?
c. Ankering = soms ankeren wij onze kansschattingen op hele simpele getallen die we
beschikbaar hebben, simpele getal dat beschikbaar is blokkeert als het ware om er
verder van af te wijken
3. Automaciteit en priming = veel gedrag wordt automatische, zonder erover na te (kunnen)
denken

Conclusie college: we zijn simpele zielen (heuristieken e.d.) maar wel zeer efficiënte, gevoelige en
goed georganiseerde zielen (schema’s; cognitie-affect)

College 2: organisatiepsychologie; persoon en organisatie (B&B hoofdstuk 4 & hoofdstuk 11)

Organisationeel gedrag (=organizational behavior) = de studie van factoren die beïnvloeden hoe
mensen en groepen handelen, denken, voelen en reageren op werk en organisaties

 Sociale identiteit 
welk deel van onze sociale identiteit op de voorgrond treedt hangt af van:
 De context / omgeving
 De vergelijking die je op dat moment maakt
 Hoe belangrijk die betreffende identiteit voor je is (= centraliteit)

Sociale creativiteit = van negatieve kenmerken iets positiefs maken, vaak om jezelf goed te voelen

 Zelfwaardering kan worden bereikt op 2 manieren;
 In vergelijking met anderen doe jij als individu iets extreem goeds  persoonlijke
identiteit krijgt boost (bijv. individueel olympische medaille winnen)
 Met een groep iets extreem goeds doen  sociale identiteit krijgt boost (bijv.
olympische medaille in teamverband),
 maar jij als individu hoeft niet perse actief bij te dragen aan deze topprestatie,
slechts identificatie tot dezelfde groep is nodig om jezelf goed te voelen (bijv.
NL elftal bereikt WK-finale  NL’ers voelen zich goed)

Basking in reflected glory = verbonden voelen met een groep als die betreffende groep recentelijk iets
positiefs heeft begaan
Cutting off reflected failure = distantiëren van een groep als die betreffende groep recentelijk iets
negatiefs heeft begaan

Stereotype dreiging (= stereotype threat) = jij - als lid van een gestereotypeerde groep – gaat je
gedragen op een manier die dat stereotype bevestigt, terwijl je dat eigenlijk helemaal niet wil

Hoe vicueuze cirkel van stereotype dreiging doorbreken? Met behulp van een positief/goed
rolmodel. Positief rolmodel kan laten zien dat een negatief stereotype onjuist is.





 Lid worden van groepen;



3

,  Waarom? : het nut van groepen?
mensen hebben groepen nodig, omdat:
 we in en met groepen meer bereiken dan alleen
 groepen verhogen ons zelfbeeld
 groepen verminderen onzekerheid, want groepsnormen schrijven voor wat we
moeten denken en doen
 in groepen vermindert het stressniveau, want groepsleden steunen elkaar
 Ontgroening/initiatie : hoe gaat lid worden van groep specifiek gezien in z’n werk?
 Als gevolg van cognitieve dissonantie: als je veel moeite hebt moeten doen om
lid te worden van een groep, gaan mensen automatisch het resultaat van die
moeite (lidmaatschap van die groep) positiever beoordelen. “het klopt niet als
je veel moeite hebt moeten doen voor een waardeloze groep’’
 Belangrijkste kenmerken van groepen:
 Status = positie in de groep (rangorde)
 Fysieke kenmerken (lengte, geslacht)
 Gedrag = gedrag van typisch lid waarvoor de groep staat i.p.v. buitenbeentje
 Senioriteit (kennis en ervaring)
 Rollen
 Formele rollen = toegewezen rollen (bijv. voorzitter, penningmeester etc.)
 Informele rollen = rollen – zonder label – die mensen opzich nemen (bijv.
sfeermaker, luisterend oor, serieus en doelgericht persoon etc.)
 Normen = impliciete regels over wat van groepsleden wordt verwacht
 Naarmate je je meer met de groep identificeert  gedraag je je meer conform
de groepsnorm
 Cohesie = dat wat er voor zorgt dat een groep bij elkaar blijft
Gevolgen van cohesie
 Solidariteit ; hechte groepen  meer solidair naar elkaar toe
 Goede samenwerking ; hechte groepen  betere samenwerking
 Grotere kans bij de groep te blijven ; hechter de groep  meer kans behoud
van groep

 Groepen aan het werk:
 Samenwerken  coöperatie = samenwerking waar beide partijen profijt van hebben
 Positieve interdependentie = winst voor de ene partij is winst voor de andere
partij  Coöperatie
 Conflicten = perceptie dat de acties van de andere partij strijdig zijn met het
eigenbelang (=competitie)
 Negatieve interdependentie = winst voor de ene partij is verlies voor de andere
partij  conflict
 Hoe pak je conflicten aan?
o Onderhandelen
o Gemeenschappelijke doelen
 Besluitvorming
voordelen van besluitvorming in een groep:
 Meer informatie  complexe besluiten
 Meer draagkracht voor beslissingen
Nadelen van besluitvorming in een groep:


4