Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 6: Democratie en ismen
Paragraaf 1: wat is democratie?
Een democratie, Demos van volk en Kratos van macht, is een regeringsvorm waarbij mensen het
recht hebben hun eigen regering te kiezen en hun staat naar eigen inzichten in te richten, mits de
burgers hun grondrechten behouden. Essentiële kenmerken van een democratie zijn:
- Volkssoevereiniteit: degenen die de macht uitoefenen ontlenen hun macht aan het volk en
zijn daarom verantwoording schuldig aan dat volk
- De macht van de regering wordt beperkt doordat zij zich moeten houden aan bepaalde
grondrechten, die zijn vastgelegd in een grondwet. Onafhankelijke rechters zien toe op de
naleving hiervan
- Iedere burger heeft recht om mee te beslissen. De verkiezingen zijn vrij en eerlijk.
Democraten zijn mensen die ervan overtuigd zijn dat een juiste toepassing van de kenmerken van de
democratie de beste manier is om politieke problemen op te lossen.
Liberaal-sociaal of christendemocraten zijn liberalen, socialisten en christenen die de democratie
even belangrijk vonden als hun andere opvattingen
Andere kenmerken van een democratie zijn:
- Recht op godsdienstvrijheid en vrijheid van godsdienstonderwijs
- Vrijheid van meningsuiting. Je mag echter niet oproepen tot haat
- Burgers moeten de kans krijgen zich een oordeel te vormen over de politiek:
Vrijheid van journalisten nieuw te verzamelen en de bevolking in te lichten
Gelijke kansen voor alle bevolkingsgroepen hun mening kenbaar te maken
- Iedereen is gelijk aan de wet ongeacht geloof, ras, etc.
- Iedereen heeft recht om vanaf een bepaalde leeftijd te kiezen of gekozen te worden
- Voor dezelfde vergrijpen zal men dezelfde straffen krijgen
- Recht op bescherming: recht op openbare rechtszaak, onafhankelijke rechtspraak (rechters
voor het leven benoemen en niet in dienst van de overheid) en recht op privéleven
- De overheid mag alleen onteigenen (de overheid wordt eigenaar van je grond/woning)
tegen een vergoeding
- Vrije verkiezingen in een twee-of meerpartijenstelsel:
Iedereen kan een politieke partij oprichten, vergaderen en deelnemen aan verkiezingen volgens de
wet. Druk op kiezers en ronselen zijn niet toegestaan, en stemmen gebeurt in het geheim. Westerse
democratieën moeten minstens meerdere partijen hebben, maar als aan andere democratische
kenmerken wordt voldaan, kan zelfs een één-partij-staat als een democratie worden beschouwd.
- Recht op menswaardig bestaan: de overheid is verplicht om de sociale grondrechten te
waarborgen zoals recht op huisvestiging, werkgelegenheid, onderwijs, medezeggenschap,
uitkeringen, gezondheidszorg, etc.
- Bereidheid compromissen te sluiten en rekening te houden met groepen die in de
minderheid zijn. De beslissingen worden genomen door de meerderheid, maar er wordt
rekening gehouden met de minderheid, zij hebben namelijk vaak geen kans de meerderheid
te verwerven. De minderheid moet wel de meerderheid zijn beslissingen aanvaarden.
- Vertrouwen van de bevolking in de parlementaire democratie: volgen van politiek in de
media en deelnemen aan politieke activiteiten.
, Vormen van democratie
- Directe en indirecte (representatieve democratie): bij directe democratie worden de
beslissingen door alle burgers gezamenlijk genomen, wat alleen mogelijk is bij een beperkte
bevolking. Bij een indirecte (representatieve) democratie kiezen burgers
vertegenwoordigers die de beslissingen nemen.
- Gemengde democratie: er wordt wel een parlement gekozen, maar de burgers kunnen het
beleid ook direct beïnvloeden door het recht van initiatief (wetsvoorstel of wetswijziging
voorstellen) en van referendum (volksstemming met minimaal 50.000 handtekeningen). In
Nederland zijn gemeentelijke referenda sinds 1995 mogelijk.
- Evenredige vertegenwoordiging: bij evenredige vertegenwoordiging worden alle stemmen
worden bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal zetels in het parlement (de kiesdeler
ofwel aantal stemmen voor één zetel). In een districtenstelsel krijgt de persoon met de
meeste stemmen in een district de zetel.
In een democratische staat is de macht ongelijk verdeeld, want niet iedereen heeft dezelfde
mogelijkheden macht uit te oefenen, niet dezelfde vaardigheden en niet dezelfde wil.
In de 19e eeuw verdeelden democraten zich in verschillende stromingen vanwege ontwikkelingen
zoals de Franse en industriële revoluties en het ontstaan van nationale staten. Ze streefden naar
gelijkheid en kansen voor iedereen maar verschilden in benadering, vrijheid (toepassing in praktijk),
tempo van veranderingen en focus (wereld of vaderland), wat leidde tot stromingen zoals
conservatisme, liberalisme, nationalisme, socialisme, communisme en feminisme. De inhoud van
deze stromingen is in onze tijd veranderd.
Paragraaf 2: conservatisme
Het ontstaan van conservatisme
De verwoestingen van de Franse revolutie zoals de terechtstelling, de afname van het bezit van de
adel en de kerk, de poging het christendom te vervangen door ‘een eredienst van de Vrijheid en de
Rede’, de invoering van een nieuwe kalender en de militaire dictatuur van Napoleon met bloederige
oorlogen en onderdrukking had veel mensen in schok gelaten. Mensen wilde een nieuwe revolutie
voorkomen. In de macht van de vorsten zagen ze daarvoor de beste garantie. Aanhangers van de
vorsten werden conservatieven genoemd. Conservatisme omarmt langzame, voorzichtige
verandering en behoudt traditionele waarden als waardevol.
Tussen conservatieven is verschil in tempo, de individuele versus de wil van de samenleving en de
invloed van de staat. Conservatieven die verandering afwijzen en alleen terug naar het verleden
willen worden ultraconservatieven of reactionairen genoemd. Conservatieven geloven niet dat de
mens van nature goed is en dat er een ideale samenleving zal ontstaan als de mens meer vrijheid
heeft of gelijkheid. Beginselen zijn:
- De mens is geneigd tot het kwade: sterk gezag nodig
- De mensen zijn van nature ongelijk: de overheid zorgt ervoor dat de lagen er blijven en dat
er een harmonie is
- Het is belangrijk met het verleden rekening te houden: tradities behouden
- Verandering moet geleidelijk gaan: geen revoluties, mens mag niet ingrijpen, want dat leidt
tot mislukkingen
In het begin van de 19e eeuw was in veel Europese landen de vraag moet de macht in handen zijn
van de vorst of het parlement. De conservatieven kozen de vorst en de liberalen het parlement. In
Paragraaf 1: wat is democratie?
Een democratie, Demos van volk en Kratos van macht, is een regeringsvorm waarbij mensen het
recht hebben hun eigen regering te kiezen en hun staat naar eigen inzichten in te richten, mits de
burgers hun grondrechten behouden. Essentiële kenmerken van een democratie zijn:
- Volkssoevereiniteit: degenen die de macht uitoefenen ontlenen hun macht aan het volk en
zijn daarom verantwoording schuldig aan dat volk
- De macht van de regering wordt beperkt doordat zij zich moeten houden aan bepaalde
grondrechten, die zijn vastgelegd in een grondwet. Onafhankelijke rechters zien toe op de
naleving hiervan
- Iedere burger heeft recht om mee te beslissen. De verkiezingen zijn vrij en eerlijk.
Democraten zijn mensen die ervan overtuigd zijn dat een juiste toepassing van de kenmerken van de
democratie de beste manier is om politieke problemen op te lossen.
Liberaal-sociaal of christendemocraten zijn liberalen, socialisten en christenen die de democratie
even belangrijk vonden als hun andere opvattingen
Andere kenmerken van een democratie zijn:
- Recht op godsdienstvrijheid en vrijheid van godsdienstonderwijs
- Vrijheid van meningsuiting. Je mag echter niet oproepen tot haat
- Burgers moeten de kans krijgen zich een oordeel te vormen over de politiek:
Vrijheid van journalisten nieuw te verzamelen en de bevolking in te lichten
Gelijke kansen voor alle bevolkingsgroepen hun mening kenbaar te maken
- Iedereen is gelijk aan de wet ongeacht geloof, ras, etc.
- Iedereen heeft recht om vanaf een bepaalde leeftijd te kiezen of gekozen te worden
- Voor dezelfde vergrijpen zal men dezelfde straffen krijgen
- Recht op bescherming: recht op openbare rechtszaak, onafhankelijke rechtspraak (rechters
voor het leven benoemen en niet in dienst van de overheid) en recht op privéleven
- De overheid mag alleen onteigenen (de overheid wordt eigenaar van je grond/woning)
tegen een vergoeding
- Vrije verkiezingen in een twee-of meerpartijenstelsel:
Iedereen kan een politieke partij oprichten, vergaderen en deelnemen aan verkiezingen volgens de
wet. Druk op kiezers en ronselen zijn niet toegestaan, en stemmen gebeurt in het geheim. Westerse
democratieën moeten minstens meerdere partijen hebben, maar als aan andere democratische
kenmerken wordt voldaan, kan zelfs een één-partij-staat als een democratie worden beschouwd.
- Recht op menswaardig bestaan: de overheid is verplicht om de sociale grondrechten te
waarborgen zoals recht op huisvestiging, werkgelegenheid, onderwijs, medezeggenschap,
uitkeringen, gezondheidszorg, etc.
- Bereidheid compromissen te sluiten en rekening te houden met groepen die in de
minderheid zijn. De beslissingen worden genomen door de meerderheid, maar er wordt
rekening gehouden met de minderheid, zij hebben namelijk vaak geen kans de meerderheid
te verwerven. De minderheid moet wel de meerderheid zijn beslissingen aanvaarden.
- Vertrouwen van de bevolking in de parlementaire democratie: volgen van politiek in de
media en deelnemen aan politieke activiteiten.
, Vormen van democratie
- Directe en indirecte (representatieve democratie): bij directe democratie worden de
beslissingen door alle burgers gezamenlijk genomen, wat alleen mogelijk is bij een beperkte
bevolking. Bij een indirecte (representatieve) democratie kiezen burgers
vertegenwoordigers die de beslissingen nemen.
- Gemengde democratie: er wordt wel een parlement gekozen, maar de burgers kunnen het
beleid ook direct beïnvloeden door het recht van initiatief (wetsvoorstel of wetswijziging
voorstellen) en van referendum (volksstemming met minimaal 50.000 handtekeningen). In
Nederland zijn gemeentelijke referenda sinds 1995 mogelijk.
- Evenredige vertegenwoordiging: bij evenredige vertegenwoordiging worden alle stemmen
worden bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal zetels in het parlement (de kiesdeler
ofwel aantal stemmen voor één zetel). In een districtenstelsel krijgt de persoon met de
meeste stemmen in een district de zetel.
In een democratische staat is de macht ongelijk verdeeld, want niet iedereen heeft dezelfde
mogelijkheden macht uit te oefenen, niet dezelfde vaardigheden en niet dezelfde wil.
In de 19e eeuw verdeelden democraten zich in verschillende stromingen vanwege ontwikkelingen
zoals de Franse en industriële revoluties en het ontstaan van nationale staten. Ze streefden naar
gelijkheid en kansen voor iedereen maar verschilden in benadering, vrijheid (toepassing in praktijk),
tempo van veranderingen en focus (wereld of vaderland), wat leidde tot stromingen zoals
conservatisme, liberalisme, nationalisme, socialisme, communisme en feminisme. De inhoud van
deze stromingen is in onze tijd veranderd.
Paragraaf 2: conservatisme
Het ontstaan van conservatisme
De verwoestingen van de Franse revolutie zoals de terechtstelling, de afname van het bezit van de
adel en de kerk, de poging het christendom te vervangen door ‘een eredienst van de Vrijheid en de
Rede’, de invoering van een nieuwe kalender en de militaire dictatuur van Napoleon met bloederige
oorlogen en onderdrukking had veel mensen in schok gelaten. Mensen wilde een nieuwe revolutie
voorkomen. In de macht van de vorsten zagen ze daarvoor de beste garantie. Aanhangers van de
vorsten werden conservatieven genoemd. Conservatisme omarmt langzame, voorzichtige
verandering en behoudt traditionele waarden als waardevol.
Tussen conservatieven is verschil in tempo, de individuele versus de wil van de samenleving en de
invloed van de staat. Conservatieven die verandering afwijzen en alleen terug naar het verleden
willen worden ultraconservatieven of reactionairen genoemd. Conservatieven geloven niet dat de
mens van nature goed is en dat er een ideale samenleving zal ontstaan als de mens meer vrijheid
heeft of gelijkheid. Beginselen zijn:
- De mens is geneigd tot het kwade: sterk gezag nodig
- De mensen zijn van nature ongelijk: de overheid zorgt ervoor dat de lagen er blijven en dat
er een harmonie is
- Het is belangrijk met het verleden rekening te houden: tradities behouden
- Verandering moet geleidelijk gaan: geen revoluties, mens mag niet ingrijpen, want dat leidt
tot mislukkingen
In het begin van de 19e eeuw was in veel Europese landen de vraag moet de macht in handen zijn
van de vorst of het parlement. De conservatieven kozen de vorst en de liberalen het parlement. In
