Psychologie van Beweging en Inspanning
BWB214 – Bewegingswetenschappen Rijksuniversiteit Groningen – 2023/2024
Tentamen 2023/2024
College 1: Introductie
Sportpsychologie is de wetenschappelijke studie van mensen en hun gedrag in sport en
bewegen, met daarbij ook de toepassing van deze kennis. Het gaat om de relatie tussen
psychologische factoren en sportprestaties.
Definitie Sport & Exercise Psychology = The scientific study of people and their behaviors in
sport and exercise + The practical application of that knowledge.
Psychologische skills die van het belang zijn bij sporten:
1
,Geschiedenis van de sportpsychologie
1e periode: The early years (1895-1920)
Triplett: ‘Mensen presteren beter in groepen dan wanneer ze alleen zijn’
Triplett dacht dit te zien in fietswedstrijden, naast het groepsverband dacht hij ook
dat de omgeving een rol speelt bij de prestatie. Experiment: visdraad zo snel mogelijk
oprollen, dit ging het beste in groepsverband.
e
2 periode: The Griffith-era (1921-1938)
Eerste psychologische lab werd opgestart. Deze periode wordt de periode van Griffith
genoemd, hij is de ‘vader’ van de sportpsychologie. Hij heeft ervoor gezorgd dat de
kennis van sportpsychologie bij coaches terecht kwam.
3e periode: Preparation for the future (1939-1965)
Sportpsychologie kreeg een plek in scholen tijdens lichamelijke opvoeding.
Beweeggedrag werd aangeleerd aan de nieuwe generaties. Ook kwam er een
vertaling van sportpsychologie naar beroepsgroepen.
e
4 periode: Establishment of Academic sport psychology (1966-1977)
De sportpsychologie werd een academische discipline.
5e periode: Multidisciplinary science and practice (1978-2000)
Men werd steeds bekender met het vakgebied sportpsychologie. Sportpsychologen
werden door teams uitgenodigd om te helpen bij het verbeteren van het team.
Toepassingen van Sportpsychologie:
- Klinische psychologie: Behandeld sporters die gediagnostiseerd zijn met emotionele
stoornissen en gedragsproblemen, zoals een eetstoornis of depressie.
- Sportpsychologie: Het begrijpen van sport en bewegen. Sporters begeleiden als een
soort mentale coach. Sportpsychologen mogen emotional disorders niet behandelen.
Oriëntaties psychologie
- Psychofysiologie: de studie van de relatie tussen psychologische processen (zoals
emoties, stress en gedrag) en fysiologische reacties in het lichaam (hartslag). Het doel
is het begrijpen hoe mentale processen fysiologische veranderingen beïnvloeden en
andersom.
- Sociale psychologie: Richt zich op hoe sociale interacties, groepsdynamiek en sociale
omgevingen van invloed zijn op het gedrag en de prestaties van individuele sporters
en teams
- Cognitieve gedragspsychologie: Richt zich op de rol van gedachten (cognities) en
gedragingen van mensen. Hoe interpreteren sporters hun gedachtes en hoe
beïnvloedt dit hun gedrag.
- Dynamische systeemtheorie: Het menselijk gedrag wordt gezien als het resultaat van
voortdurende interacties tussen interne mentale processen en externe
omgevingsfactoren.
2
,Ethiek van een sportpsycholoog (gedragscodes)
1. Competentie; psycholoog moet goede scholing hebben gehad
2. Integer, eerlijk en betrouwbaar
3. Professionele en wetenschappelijke verantwoordelijkheid
4. Respect hebben voor de rechten en waarden van sporters
5. Respect hebben voor het welzijn van de sporters
6. Sociale verantwoordelijkheid aan de maatschappij, intentie van de sportpsycholoog
moet altijd goed zijn
College 2: Motivatie I
Motivatie is een beschrijving over het gedrag van mensen, motivatie is de richting en
intensiteit waarop iemand iets doet. Motivatie bestaat uit 2 componenten: (1) richting, waar
liggen je interesses en (2) intensiteit.
Motivatie kan verschillende uitgangspunten hebben:
- Participant centered
- Situation centered
- Interactie van persoonlijke en situationele factoren
De interactie tussen persoonlijke en situationele factoren zijn belangrijk. Sommige mensen
presteren namelijk goed wanneer ze voor een grote groep (situatie) moeten presteren.
Angstige mensen (persoonlijk) presteren juist beter wanneer ze alleen hun coach bij zich
hebben.
Motiverende staat of drive is een interne toestand die een individu oriënteert op een
specifieke categorie doelen, deze kan in de loop van de tijd veranderen.
Incentives zijn de gewilde objecten of doelen die bestaan in de externe omgeving. Het
gemotiveerde gedrag is hierop gericht. Het worden ook wel bekrachtigers, doelen of
beloningen genoemd.
3
, Theorieën voor motivatie
(1) Need achievement theory
Het gedrag wordt voorspeld door interactie tussen persoonlijke en situationele factoren. De
theorie helpt bij het begrijpen wat atleten motiveert en hoe ze omgaan met uitdagingen en
doelen in de sport. Deze theorie heeft 2 motieven: (1) succes bereiken of (2) falen
vermijden.
(2) A
t
t
r
i
b
u
t
i
o
n
theory
Theorie over hoe mensen verklaringen (attributies) toewijzen aan oorzaken van succes en
falen in sportprestaties. Deze theorie kan helpen begrijpen hoe atleten hun successen en
mislukkingen interpreteren, wat van invloed is op hun toekomstige inspanningen, prestaties
en gedrag.
- Stability (stabiliteit):
o Stabiel = goede prestatie is behaald vanwege natuurlijk talent
o Instabiel = goede prestatie is behaald door geluk, of slechte door pech
- Locus of causality (oorzaak succes/falen): Ligt de oorzaak van het resultaat intern (bij
jezelf) of extern (buiten jezelf, bij anderen)
o Interne locus of causality = Iemand gelooft dat ze een goed cijfer hebben
gehaald vanwege hun eigen inzet en studie.
o Externe locus of causality = Iemand gelooft dat het goede cijfer te danken is
aan een gemakkelijke set vragen op het examen.
- Locus of control: waar geloven mensen dat de controle over hun prestaties ligt, intern
of extern.
o Interne locus of control = Iemand gelooft dat ze hun eigen toekomst en
prestaties kunnen beïnvloeden door hun acties en inspanningen, ze hebben
zelf controle over hun prestaties.
o Externe locus of control = Iemand gelooft dat hun prestaties worden bepaald
door het lot, toeval of andere mensen, ze zijn overtuigd dat ze weinig controle
hebben.
4
BWB214 – Bewegingswetenschappen Rijksuniversiteit Groningen – 2023/2024
Tentamen 2023/2024
College 1: Introductie
Sportpsychologie is de wetenschappelijke studie van mensen en hun gedrag in sport en
bewegen, met daarbij ook de toepassing van deze kennis. Het gaat om de relatie tussen
psychologische factoren en sportprestaties.
Definitie Sport & Exercise Psychology = The scientific study of people and their behaviors in
sport and exercise + The practical application of that knowledge.
Psychologische skills die van het belang zijn bij sporten:
1
,Geschiedenis van de sportpsychologie
1e periode: The early years (1895-1920)
Triplett: ‘Mensen presteren beter in groepen dan wanneer ze alleen zijn’
Triplett dacht dit te zien in fietswedstrijden, naast het groepsverband dacht hij ook
dat de omgeving een rol speelt bij de prestatie. Experiment: visdraad zo snel mogelijk
oprollen, dit ging het beste in groepsverband.
e
2 periode: The Griffith-era (1921-1938)
Eerste psychologische lab werd opgestart. Deze periode wordt de periode van Griffith
genoemd, hij is de ‘vader’ van de sportpsychologie. Hij heeft ervoor gezorgd dat de
kennis van sportpsychologie bij coaches terecht kwam.
3e periode: Preparation for the future (1939-1965)
Sportpsychologie kreeg een plek in scholen tijdens lichamelijke opvoeding.
Beweeggedrag werd aangeleerd aan de nieuwe generaties. Ook kwam er een
vertaling van sportpsychologie naar beroepsgroepen.
e
4 periode: Establishment of Academic sport psychology (1966-1977)
De sportpsychologie werd een academische discipline.
5e periode: Multidisciplinary science and practice (1978-2000)
Men werd steeds bekender met het vakgebied sportpsychologie. Sportpsychologen
werden door teams uitgenodigd om te helpen bij het verbeteren van het team.
Toepassingen van Sportpsychologie:
- Klinische psychologie: Behandeld sporters die gediagnostiseerd zijn met emotionele
stoornissen en gedragsproblemen, zoals een eetstoornis of depressie.
- Sportpsychologie: Het begrijpen van sport en bewegen. Sporters begeleiden als een
soort mentale coach. Sportpsychologen mogen emotional disorders niet behandelen.
Oriëntaties psychologie
- Psychofysiologie: de studie van de relatie tussen psychologische processen (zoals
emoties, stress en gedrag) en fysiologische reacties in het lichaam (hartslag). Het doel
is het begrijpen hoe mentale processen fysiologische veranderingen beïnvloeden en
andersom.
- Sociale psychologie: Richt zich op hoe sociale interacties, groepsdynamiek en sociale
omgevingen van invloed zijn op het gedrag en de prestaties van individuele sporters
en teams
- Cognitieve gedragspsychologie: Richt zich op de rol van gedachten (cognities) en
gedragingen van mensen. Hoe interpreteren sporters hun gedachtes en hoe
beïnvloedt dit hun gedrag.
- Dynamische systeemtheorie: Het menselijk gedrag wordt gezien als het resultaat van
voortdurende interacties tussen interne mentale processen en externe
omgevingsfactoren.
2
,Ethiek van een sportpsycholoog (gedragscodes)
1. Competentie; psycholoog moet goede scholing hebben gehad
2. Integer, eerlijk en betrouwbaar
3. Professionele en wetenschappelijke verantwoordelijkheid
4. Respect hebben voor de rechten en waarden van sporters
5. Respect hebben voor het welzijn van de sporters
6. Sociale verantwoordelijkheid aan de maatschappij, intentie van de sportpsycholoog
moet altijd goed zijn
College 2: Motivatie I
Motivatie is een beschrijving over het gedrag van mensen, motivatie is de richting en
intensiteit waarop iemand iets doet. Motivatie bestaat uit 2 componenten: (1) richting, waar
liggen je interesses en (2) intensiteit.
Motivatie kan verschillende uitgangspunten hebben:
- Participant centered
- Situation centered
- Interactie van persoonlijke en situationele factoren
De interactie tussen persoonlijke en situationele factoren zijn belangrijk. Sommige mensen
presteren namelijk goed wanneer ze voor een grote groep (situatie) moeten presteren.
Angstige mensen (persoonlijk) presteren juist beter wanneer ze alleen hun coach bij zich
hebben.
Motiverende staat of drive is een interne toestand die een individu oriënteert op een
specifieke categorie doelen, deze kan in de loop van de tijd veranderen.
Incentives zijn de gewilde objecten of doelen die bestaan in de externe omgeving. Het
gemotiveerde gedrag is hierop gericht. Het worden ook wel bekrachtigers, doelen of
beloningen genoemd.
3
, Theorieën voor motivatie
(1) Need achievement theory
Het gedrag wordt voorspeld door interactie tussen persoonlijke en situationele factoren. De
theorie helpt bij het begrijpen wat atleten motiveert en hoe ze omgaan met uitdagingen en
doelen in de sport. Deze theorie heeft 2 motieven: (1) succes bereiken of (2) falen
vermijden.
(2) A
t
t
r
i
b
u
t
i
o
n
theory
Theorie over hoe mensen verklaringen (attributies) toewijzen aan oorzaken van succes en
falen in sportprestaties. Deze theorie kan helpen begrijpen hoe atleten hun successen en
mislukkingen interpreteren, wat van invloed is op hun toekomstige inspanningen, prestaties
en gedrag.
- Stability (stabiliteit):
o Stabiel = goede prestatie is behaald vanwege natuurlijk talent
o Instabiel = goede prestatie is behaald door geluk, of slechte door pech
- Locus of causality (oorzaak succes/falen): Ligt de oorzaak van het resultaat intern (bij
jezelf) of extern (buiten jezelf, bij anderen)
o Interne locus of causality = Iemand gelooft dat ze een goed cijfer hebben
gehaald vanwege hun eigen inzet en studie.
o Externe locus of causality = Iemand gelooft dat het goede cijfer te danken is
aan een gemakkelijke set vragen op het examen.
- Locus of control: waar geloven mensen dat de controle over hun prestaties ligt, intern
of extern.
o Interne locus of control = Iemand gelooft dat ze hun eigen toekomst en
prestaties kunnen beïnvloeden door hun acties en inspanningen, ze hebben
zelf controle over hun prestaties.
o Externe locus of control = Iemand gelooft dat hun prestaties worden bepaald
door het lot, toeval of andere mensen, ze zijn overtuigd dat ze weinig controle
hebben.
4
