Probleem 6: EHB(P)O
Leerdoelen:
- Wat is opvoedondersteuning?
- Hoe kunnen ouders geholpen worden?
- Hoe ontstaan problemen in de opvoeding?
- Bij welke problemen kan hulp helpen en waar niet?
Bronnen: alles op Eduweb
Blokland Hoofdstuk 1 – Plaatsbepaling
Vroeger en nu
Advies geven aan ouders over de ontwikkeling en opvoeding van hun kinderen is niet iets
nieuws uit deze tijd. Het bestaat al vanaf de 19e eeuw. In de 19e eeuw startten de eerste
voorlichtingsactiviteiten en cursussen voor moeders over kinderverzorging en opvoeding, waarbij veel
nadruk lag op hygiëne en lichamelijke verzorging van kinderen.
- Begin 1900 oprichting Het Nationaal Reizend Museum voor Ouders en Opvoeders
(=voorloper van Stichting Spel- en Opvoedingsvoorlichting).
- 1919 Huis voor Ouders en Opvoeders: eerste opvoedbureau.
In die tijd waren de voorlichtingsactiviteiten vooral gericht op gezinnen in achterstandssituaties en
waren behoorlijk ideologisch gekleurd.
Sindsdien is het eigenlijk alleen maar bergopwaarts gegaan. Enkel de visies zijn in de loop van de
jaren verandert. Vragen en twijfels aan opvoeding is iets van alle tijden. De voorlichting aan ouders
wordt steeds meer iets voor professionals, met de ouder als onwetende groep.
In de jaren 80 van de vorige eeuw was pedagogische hulpverlening in de eerste lijn een werkveld
in ontwikkeling. Pedagogische bureaus zijn nuttige voorzieningen die aansluiten bij een behoefte van
ouders aan praktische ondersteuning.
- De landelijke Stichting Spel- en Opvoedingsvoorlichting voerde in diezelfde periode het project
Spel- en Opvoedwinkels uit, dat tot doel had laagdrempelige ontmoetingsplaatsen te ontwikkelen
waar ouders terecht konden met opvoedingsvragen.
Op een heleboel plekken in Nederland kwamen activiteiten op het gebied van opvoedingsvoorlichting
en ruimere belangstelling voor preventie. Maar ondanks dit, nam pedagogische advisering aan
ouders als ondersteuningsaanbod nog geen hoge vlucht. Dit kwam door gebrek aan organisatorische
en financiële inbedding.
Opvoedingsondersteuning als basisaanbod
Tegenwoordig ziet het plaatje van de pedagogiek er heel anders uit. Het is een onderwerp
geworden wat ook veel politieke aandacht krijgt, waardoor de pedagogiek op een hoger
voetstuk wordt gezet. Zo is het aantal projecten en programma’s om ouders hulp en steun te bieden bij
de opvoeding enorm toegenomen en houden ook stand in vergelijking met de eeuwen hiervoor.
Wat is opvoedingsondersteuning eigenlijk?
- Opvoedingsondersteuning: het omvat alle activiteiten die tot doel hebben om de
opvoedingssituatie te verbeteren en ouders te helpen bij het opvoeden (Hermanns, 1992).
In 2005 kwam de Wet op Jeugdzorg waarin is vastgesteld dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor
de vormgeving van een lokaal aanbod van opgorei-en opvoedhulp. Met deze wet, nam de
opvoedingsondersteuning een grote rol aan in de samenleving. Het levert de toegang voor ouders tot
jeugdhulpverlening, waarbij de ouders via een indicatiebesluit aan de hulp kunnen komen. Het heeft zo
een goede basis gekregen in gemeenten.
1
, Lokale regie vanuit een landelijk kader
De Wet op Jeugdzorg (2005) heeft een nieuwe taakverdeling voor de verschillende overheden met
zich meegebracht, wat betreft de taken en verantwoordelijkheden voor opgroei- en opvoedhulp aan
jeugdigen en hun ouders:
- Gemeente: heeft de regie over het lokale jeugdbeleid en moet een preventief en ondersteunend
aanbod voor ouders en jeugdigen realiseren. Met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
hebben de gemeenten de verplichting om in dat passende aanbod dat ze moeten realiseren voor
de Wet op jeugdzorg, een aantal functies op te nemen:
o Informatie en voorlichting: het geven van informatie en voorlichting over opvoeden en
opgroeien aan jeugdigen en ouder. Dit kan ongevraagd zijn bijv. in de vorm van
voorlichtingsactiviteiten, maar ook het beantwoorden van specifieke vragen (=gevraagd).
o Signalering: vroegtijdig signaleren van opvoed- en opgroeiproblemen en het met elkaar in
verband brengen van signalen van verschillende instaties, bijv. in een zorgadviesteam.
o Toeleiding naar zorg: toeleiding van jeugdigen en ouders naar het totale lokale en regionale
hulpaanbod, zoals vroeg- en voorschoolse educatie en leerplichtzaken, maar ook naar de
geïndiceerde jeugdzorg of het AMK.
o Lichte pedagogische hulp aan jeugdigen en ouders: opvoedingsondersteuning en advies
aan jeugdigen en ouders bij dreigende of reeds bestaande problemen met opvoeden en
opgroeien, bijv. in de vorm van pedagogische spreekuren of schoolmaatschappelijk werk.
o Coördinatie van zorg: afstemmen en bundelen van zorg als er meerdere instanties betrokken
zijn bij de hulp aan het betreffende gezin, bijv. in de vorm van zorgcoördinator of een
gezinscoach.
Het basistakenpakket van de jeugdgezondheidszorg is vastgesteld in de Wet Collectieve Preventie
(WCP). Deze bestaat uit voorlichting geven, inentingen en controles op consultatiebureaus. Het gaat
hier om de collectieve preventie, infectieziekten en jeugdgezondheidszorg. Dit krijgt iedereen
standaard.
Samen met de vijf bovengenoemde beleidsfuncties van de opvoedingsondersteuning vormt de WCP
het basismodel van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het centrum is een
samenwerkingsstructuur van meerdere instellingen met als doel een breed, toegankelijke en
herkenbare voorziening voor jeugdigen en hun ouders te realiseren met een goed aanbod aan opgroei-
en opvoedhulp.
Bureau Jeugdzorg zal in het CJG een voorpostfunctie vervullen voor een goede doorgeleiding. Een
andere belangrijke schakel is de verbinding naar de zorgadviesteams (ZAT) binnen het onderwijs.
Regeling jeugdzorg:
- De provincies en grootstedelijke regio’s (zoals Den Haag, Rotterdam en Amsterdam) zijn
verantwoordelijk voor de taakstelling en organisatie van Bureaus Jeugdzorg en het hulpaanbod van
geïndiceerde jeugdzorg.
- De zorgaanbieders zorgen voor het realiseren van een breed scala aan zorg voor jeugdigen en
ouders.
- De zorgverzekeraars regelen de financiering van het zorgaanbod.
- Rijksoverheid: is eindverantwoordelijk voor deze hele keten aan zorg, financiering, wetten,
regelingen en het toezicht op het uitvoeren daarvan. Tevens stelt de overheid het landelijke
beleidskader vast, waarop de provincies en de gemeenten zich baseren.
Kritiek op de wijze waarop de jeugdzorg functioneert: de Bureaus Jeudzorg zijn meer een
doorgeefluik geworden, waardoor ouders en kinderen vaak lang moeten wachten op passende
hulp.
Samenvattend kenmerkt het huidige beleid zich door een toegenomen aandacht voor
preventie van psychosociale problemen bij jeugdigen en het belang van opgroei- en
opvoedingsondersteuning dichtbij huis. Er is dus een goede aandacht die let op beleid,
toegankelijkheid en kwaliteit.
2
Leerdoelen:
- Wat is opvoedondersteuning?
- Hoe kunnen ouders geholpen worden?
- Hoe ontstaan problemen in de opvoeding?
- Bij welke problemen kan hulp helpen en waar niet?
Bronnen: alles op Eduweb
Blokland Hoofdstuk 1 – Plaatsbepaling
Vroeger en nu
Advies geven aan ouders over de ontwikkeling en opvoeding van hun kinderen is niet iets
nieuws uit deze tijd. Het bestaat al vanaf de 19e eeuw. In de 19e eeuw startten de eerste
voorlichtingsactiviteiten en cursussen voor moeders over kinderverzorging en opvoeding, waarbij veel
nadruk lag op hygiëne en lichamelijke verzorging van kinderen.
- Begin 1900 oprichting Het Nationaal Reizend Museum voor Ouders en Opvoeders
(=voorloper van Stichting Spel- en Opvoedingsvoorlichting).
- 1919 Huis voor Ouders en Opvoeders: eerste opvoedbureau.
In die tijd waren de voorlichtingsactiviteiten vooral gericht op gezinnen in achterstandssituaties en
waren behoorlijk ideologisch gekleurd.
Sindsdien is het eigenlijk alleen maar bergopwaarts gegaan. Enkel de visies zijn in de loop van de
jaren verandert. Vragen en twijfels aan opvoeding is iets van alle tijden. De voorlichting aan ouders
wordt steeds meer iets voor professionals, met de ouder als onwetende groep.
In de jaren 80 van de vorige eeuw was pedagogische hulpverlening in de eerste lijn een werkveld
in ontwikkeling. Pedagogische bureaus zijn nuttige voorzieningen die aansluiten bij een behoefte van
ouders aan praktische ondersteuning.
- De landelijke Stichting Spel- en Opvoedingsvoorlichting voerde in diezelfde periode het project
Spel- en Opvoedwinkels uit, dat tot doel had laagdrempelige ontmoetingsplaatsen te ontwikkelen
waar ouders terecht konden met opvoedingsvragen.
Op een heleboel plekken in Nederland kwamen activiteiten op het gebied van opvoedingsvoorlichting
en ruimere belangstelling voor preventie. Maar ondanks dit, nam pedagogische advisering aan
ouders als ondersteuningsaanbod nog geen hoge vlucht. Dit kwam door gebrek aan organisatorische
en financiële inbedding.
Opvoedingsondersteuning als basisaanbod
Tegenwoordig ziet het plaatje van de pedagogiek er heel anders uit. Het is een onderwerp
geworden wat ook veel politieke aandacht krijgt, waardoor de pedagogiek op een hoger
voetstuk wordt gezet. Zo is het aantal projecten en programma’s om ouders hulp en steun te bieden bij
de opvoeding enorm toegenomen en houden ook stand in vergelijking met de eeuwen hiervoor.
Wat is opvoedingsondersteuning eigenlijk?
- Opvoedingsondersteuning: het omvat alle activiteiten die tot doel hebben om de
opvoedingssituatie te verbeteren en ouders te helpen bij het opvoeden (Hermanns, 1992).
In 2005 kwam de Wet op Jeugdzorg waarin is vastgesteld dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor
de vormgeving van een lokaal aanbod van opgorei-en opvoedhulp. Met deze wet, nam de
opvoedingsondersteuning een grote rol aan in de samenleving. Het levert de toegang voor ouders tot
jeugdhulpverlening, waarbij de ouders via een indicatiebesluit aan de hulp kunnen komen. Het heeft zo
een goede basis gekregen in gemeenten.
1
, Lokale regie vanuit een landelijk kader
De Wet op Jeugdzorg (2005) heeft een nieuwe taakverdeling voor de verschillende overheden met
zich meegebracht, wat betreft de taken en verantwoordelijkheden voor opgroei- en opvoedhulp aan
jeugdigen en hun ouders:
- Gemeente: heeft de regie over het lokale jeugdbeleid en moet een preventief en ondersteunend
aanbod voor ouders en jeugdigen realiseren. Met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
hebben de gemeenten de verplichting om in dat passende aanbod dat ze moeten realiseren voor
de Wet op jeugdzorg, een aantal functies op te nemen:
o Informatie en voorlichting: het geven van informatie en voorlichting over opvoeden en
opgroeien aan jeugdigen en ouder. Dit kan ongevraagd zijn bijv. in de vorm van
voorlichtingsactiviteiten, maar ook het beantwoorden van specifieke vragen (=gevraagd).
o Signalering: vroegtijdig signaleren van opvoed- en opgroeiproblemen en het met elkaar in
verband brengen van signalen van verschillende instaties, bijv. in een zorgadviesteam.
o Toeleiding naar zorg: toeleiding van jeugdigen en ouders naar het totale lokale en regionale
hulpaanbod, zoals vroeg- en voorschoolse educatie en leerplichtzaken, maar ook naar de
geïndiceerde jeugdzorg of het AMK.
o Lichte pedagogische hulp aan jeugdigen en ouders: opvoedingsondersteuning en advies
aan jeugdigen en ouders bij dreigende of reeds bestaande problemen met opvoeden en
opgroeien, bijv. in de vorm van pedagogische spreekuren of schoolmaatschappelijk werk.
o Coördinatie van zorg: afstemmen en bundelen van zorg als er meerdere instanties betrokken
zijn bij de hulp aan het betreffende gezin, bijv. in de vorm van zorgcoördinator of een
gezinscoach.
Het basistakenpakket van de jeugdgezondheidszorg is vastgesteld in de Wet Collectieve Preventie
(WCP). Deze bestaat uit voorlichting geven, inentingen en controles op consultatiebureaus. Het gaat
hier om de collectieve preventie, infectieziekten en jeugdgezondheidszorg. Dit krijgt iedereen
standaard.
Samen met de vijf bovengenoemde beleidsfuncties van de opvoedingsondersteuning vormt de WCP
het basismodel van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het centrum is een
samenwerkingsstructuur van meerdere instellingen met als doel een breed, toegankelijke en
herkenbare voorziening voor jeugdigen en hun ouders te realiseren met een goed aanbod aan opgroei-
en opvoedhulp.
Bureau Jeugdzorg zal in het CJG een voorpostfunctie vervullen voor een goede doorgeleiding. Een
andere belangrijke schakel is de verbinding naar de zorgadviesteams (ZAT) binnen het onderwijs.
Regeling jeugdzorg:
- De provincies en grootstedelijke regio’s (zoals Den Haag, Rotterdam en Amsterdam) zijn
verantwoordelijk voor de taakstelling en organisatie van Bureaus Jeugdzorg en het hulpaanbod van
geïndiceerde jeugdzorg.
- De zorgaanbieders zorgen voor het realiseren van een breed scala aan zorg voor jeugdigen en
ouders.
- De zorgverzekeraars regelen de financiering van het zorgaanbod.
- Rijksoverheid: is eindverantwoordelijk voor deze hele keten aan zorg, financiering, wetten,
regelingen en het toezicht op het uitvoeren daarvan. Tevens stelt de overheid het landelijke
beleidskader vast, waarop de provincies en de gemeenten zich baseren.
Kritiek op de wijze waarop de jeugdzorg functioneert: de Bureaus Jeudzorg zijn meer een
doorgeefluik geworden, waardoor ouders en kinderen vaak lang moeten wachten op passende
hulp.
Samenvattend kenmerkt het huidige beleid zich door een toegenomen aandacht voor
preventie van psychosociale problemen bij jeugdigen en het belang van opgroei- en
opvoedingsondersteuning dichtbij huis. Er is dus een goede aandacht die let op beleid,
toegankelijkheid en kwaliteit.
2
