Samenvatting boek ‘Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie.
Handboek voor theorie en praktijk’- Kees Korrelboom & Erik ten Broeke
(tweede herziene druk, 2023) - Hoofdstuk 7
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 7, Cognitief-gedragstherapeutisch proces; een overzicht................................................................2
7.1. Inleiding..............................................................................................................................................................................................2
7.2. Niveaus en fases in het cognitief-gedragstherapeutisch proces.............................................................2
7.3. Eerste fase: diagnostiek..........................................................................................................................................................2
7.3.1. Kennismaking, inventarisatie en kwantificering van klachten en problemen,
voorlopige hulpvraag en behandeldoelen; en classificerende diagnostiek.........................................3
7.3.2. Verklarende functionalistische diagnostiek: holistische theorie (HT), functieanalyses
(FA’s) en betekenisanalyses (BA’s)......................................................................................................................................3
7.3.3. Definitieve hulpvraag en behandeldoel............................................................................................................6
7.3.4. Voorlichting over het ziektebeeld en de behandeling............................................................................6
7.3.5. Ontwikkelen en vaststellen van een behandelplan..................................................................................6
7.4. Tweede fase: interventies.....................................................................................................................................................6
7.4.1. Therapeutische oefeningen en andere interventies.................................................................................6
7.4.2. Evaluatie en bijstellen.....................................................................................................................................................7
7.5. Derde fase: afsluiting................................................................................................................................................................7
7.5.1. Evaluatie.....................................................................................................................................................................................7
7.5.2. Afsluiten van therapie.....................................................................................................................................................7
7.5.3. Afsluiten van mislukte behandelingen...............................................................................................................7
7.5.4. Voortzetten van noodzakelijke maar ‘uitzichtloze’ behandelingen..............................................7
7.6. Conclusies........................................................................................................................................................................................7
1
, Hoofdstuk 7, Cognitief-gedragstherapeutisch proces; een overzicht
7.1. Inleiding
Het gedragstherapeutisch proces bestaat uit 3 fases: diagnostiek, interventies en afsluiting.
7.2. Niveaus en fases in het cognitief-gedragstherapeutisch proces
Binnen het cognitief-gedragstherapeutisch proces onderscheidt men fases en niveaus:
Fases= Een specifieke volgorde in de tijd.
- Fase 1: Diagnostische fase. Betreft probleeminventarisatie, verklaren van het
ontstaan en vooral voortbestaan van die problemen, het formuleren van hulpvraag
en behandeldoelen en het opstellen van een behandelplan.
- Fase 2: Interventiefase. Betreft uit uitvoeren van het behandelplan, het tussentijds
evalueren van de effecten daarvan en zo nodig aanpassen van het plan.
- Fase 3: Afsluitingsfase. Betreft uit evalueren en afronden van de behandeling, het
toepassen van maatregelen om terugval te voorkomen en het administratief
afronden van de behandeling door een formele afsluiting.
Niveaus= De gelaagdheid van therapie. Op hetzelfde moment zijn verschillende
aspecten van het therapeutisch proces aan de orde. De therapeut moet zich gelijktijdig
bezighouden met de vragen:
- Wat er bij de patiënt moet veranderen (Niveau van aangrijpingspunt)
- Binnen welk interactioneel en praktisch kader kan het veranderingsproces het
beste vorm krijgen (Niveau van de therapeutische context)
- Moeten personen of instanties uit de omgeving van de patiënt wel of niet bij de
behandeling worden ingeschakeld (Niveau van het therapeutisch systeem).
7.3. Eerste fase: diagnostiek
Deze fase betreft vaak maximaal twee sessies. Bij meer ingewikkelde problemen kunnen hier
meer gesprekken bijkomen.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van het therapeutische
aangrijpingspunt:
1. Klachten en problemen inventariseren en kwantificeren.
2. Voorlopige hulpvraag/ behandeldoel bepalen.
3. Een beschrijvende classificatie opstellen volgens DSM-criteria.
4. Een theorie ontwerpen over de factoren die de klachten en problemen in stand
houden aan de hand van functieanalyses (FA’s) en betekenisanalyses (BA’s) en zo nodig
een holistische theorie (HT).
5. Vaststellen van de definitieve hulpvraag van de patiënt en formuleren van zijn
belangrijkste doelstellingen.
6. Plan ontwikkelen en vaststellen om de doelstellingen te realiseren.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van de therapeutische
context:
1. Patiënt voorlichting geven over de problematiek en behandeling daarvan.
2. Het vertrouwen versterken van de patiënt.
3. Inschatten van de motivatie van de patiënt om dingen anders aan te pakken.
4. Een interactionele stijl kiezen die past bij de patiënt.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van het therapeutisch
systeem:
1. Indruk krijgen van het systeem waarbinnen de problemen van de patiënt zich afspelen
en de invloed hiervan op de problemen.
2. Inschatten of het systeem van de patiënt behulpzaam kan zijn bij het verminderen van
de problemen.
In de eerste fase krijgen patiënten vaak huiswerkopdrachten mee in de vorm van vragenlijsten,
bijhouden van registratieformulieren en het lezen van voorlichtingsmateriaal.
Belangrijkste onderdelen van de diagnostische fase:
1. Kennismaking, inventarisatie en kwantificering van klachten en problemen, voorlopige
hulpvraag en behandeldoelen; en classificerende diagnostiek
2
Handboek voor theorie en praktijk’- Kees Korrelboom & Erik ten Broeke
(tweede herziene druk, 2023) - Hoofdstuk 7
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 7, Cognitief-gedragstherapeutisch proces; een overzicht................................................................2
7.1. Inleiding..............................................................................................................................................................................................2
7.2. Niveaus en fases in het cognitief-gedragstherapeutisch proces.............................................................2
7.3. Eerste fase: diagnostiek..........................................................................................................................................................2
7.3.1. Kennismaking, inventarisatie en kwantificering van klachten en problemen,
voorlopige hulpvraag en behandeldoelen; en classificerende diagnostiek.........................................3
7.3.2. Verklarende functionalistische diagnostiek: holistische theorie (HT), functieanalyses
(FA’s) en betekenisanalyses (BA’s)......................................................................................................................................3
7.3.3. Definitieve hulpvraag en behandeldoel............................................................................................................6
7.3.4. Voorlichting over het ziektebeeld en de behandeling............................................................................6
7.3.5. Ontwikkelen en vaststellen van een behandelplan..................................................................................6
7.4. Tweede fase: interventies.....................................................................................................................................................6
7.4.1. Therapeutische oefeningen en andere interventies.................................................................................6
7.4.2. Evaluatie en bijstellen.....................................................................................................................................................7
7.5. Derde fase: afsluiting................................................................................................................................................................7
7.5.1. Evaluatie.....................................................................................................................................................................................7
7.5.2. Afsluiten van therapie.....................................................................................................................................................7
7.5.3. Afsluiten van mislukte behandelingen...............................................................................................................7
7.5.4. Voortzetten van noodzakelijke maar ‘uitzichtloze’ behandelingen..............................................7
7.6. Conclusies........................................................................................................................................................................................7
1
, Hoofdstuk 7, Cognitief-gedragstherapeutisch proces; een overzicht
7.1. Inleiding
Het gedragstherapeutisch proces bestaat uit 3 fases: diagnostiek, interventies en afsluiting.
7.2. Niveaus en fases in het cognitief-gedragstherapeutisch proces
Binnen het cognitief-gedragstherapeutisch proces onderscheidt men fases en niveaus:
Fases= Een specifieke volgorde in de tijd.
- Fase 1: Diagnostische fase. Betreft probleeminventarisatie, verklaren van het
ontstaan en vooral voortbestaan van die problemen, het formuleren van hulpvraag
en behandeldoelen en het opstellen van een behandelplan.
- Fase 2: Interventiefase. Betreft uit uitvoeren van het behandelplan, het tussentijds
evalueren van de effecten daarvan en zo nodig aanpassen van het plan.
- Fase 3: Afsluitingsfase. Betreft uit evalueren en afronden van de behandeling, het
toepassen van maatregelen om terugval te voorkomen en het administratief
afronden van de behandeling door een formele afsluiting.
Niveaus= De gelaagdheid van therapie. Op hetzelfde moment zijn verschillende
aspecten van het therapeutisch proces aan de orde. De therapeut moet zich gelijktijdig
bezighouden met de vragen:
- Wat er bij de patiënt moet veranderen (Niveau van aangrijpingspunt)
- Binnen welk interactioneel en praktisch kader kan het veranderingsproces het
beste vorm krijgen (Niveau van de therapeutische context)
- Moeten personen of instanties uit de omgeving van de patiënt wel of niet bij de
behandeling worden ingeschakeld (Niveau van het therapeutisch systeem).
7.3. Eerste fase: diagnostiek
Deze fase betreft vaak maximaal twee sessies. Bij meer ingewikkelde problemen kunnen hier
meer gesprekken bijkomen.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van het therapeutische
aangrijpingspunt:
1. Klachten en problemen inventariseren en kwantificeren.
2. Voorlopige hulpvraag/ behandeldoel bepalen.
3. Een beschrijvende classificatie opstellen volgens DSM-criteria.
4. Een theorie ontwerpen over de factoren die de klachten en problemen in stand
houden aan de hand van functieanalyses (FA’s) en betekenisanalyses (BA’s) en zo nodig
een holistische theorie (HT).
5. Vaststellen van de definitieve hulpvraag van de patiënt en formuleren van zijn
belangrijkste doelstellingen.
6. Plan ontwikkelen en vaststellen om de doelstellingen te realiseren.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van de therapeutische
context:
1. Patiënt voorlichting geven over de problematiek en behandeling daarvan.
2. Het vertrouwen versterken van de patiënt.
3. Inschatten van de motivatie van de patiënt om dingen anders aan te pakken.
4. Een interactionele stijl kiezen die past bij de patiënt.
Belangrijkste doelstellingen van de eerste therapiefase op het niveau van het therapeutisch
systeem:
1. Indruk krijgen van het systeem waarbinnen de problemen van de patiënt zich afspelen
en de invloed hiervan op de problemen.
2. Inschatten of het systeem van de patiënt behulpzaam kan zijn bij het verminderen van
de problemen.
In de eerste fase krijgen patiënten vaak huiswerkopdrachten mee in de vorm van vragenlijsten,
bijhouden van registratieformulieren en het lezen van voorlichtingsmateriaal.
Belangrijkste onderdelen van de diagnostische fase:
1. Kennismaking, inventarisatie en kwantificering van klachten en problemen, voorlopige
hulpvraag en behandeldoelen; en classificerende diagnostiek
2
