Biologische Psychologie
Les 1: 13/02
Evolutie en gedragsgenetica
EVOLUTIE
Definiëring perspectief
Grondvoorwaarden natuurlijke selectie:
- Overerving: er zijn overerfbare eigenschappen
- Variabiliteit in deze eigenschappen (vb mutatie)
- Selectie: sommige v deze eigenschappen hangen in een bep context samen met groter
reproductief succes
SELECTIE
Selectie ≠ survival of the fittest. Beter: natuurlijke selectie (want niet perse de sterkste, slimste…)
Verwantenselectie:
‘Ik zou met plezier het leven geven vr 2 broers, 2 kinderen of acht kozijnen’ => in een populatie
gebeurd geen selectie obv individuen mr obv genen. (als jij sterft zijn 100% van je genen weg,
maar als 2 van de kinderen sterven is dit in principe ook het geval want die bezitten elk 50% van
je genen)
vb honingbij: koningin legt hele tijd eitjes, daaruit onstaan steriele werkers die zich dus nt ku
voortplanten. Waarom doet die koningin dat dan? Zonder die werkers zou ze niet kunnen overleven
Belangrijke psychologische implicaties: herkennen van verwanten (voor moeder duidelijk wie kind
is, voor vader niet: drm zouden kinderen vaker op hun vader lijken) pas als je iemand erkent als
nakomeling kan je ervan gaan houden en ervoor zorgen
Seksuele selectie:
het zijn niet enkel kenmerken die overlevingskansen doen toenemen die een voordeel zijn in
termen van het reproductief succes vd genen => het zijn ook in belangrijke mate eigenschappen
die ertoe leiden dat je u meer kan gaan voortplanten (vb veren van pauw)
Psychologische relevantie: Indien belangrijke psychische kenmerken ook geworteld z in ons
lichaam -> rechtstreekse erfelijke invloed op deze kenmerken (vb volume brein is erfelijk)
Erfelijke invloed kan ook lopen via ‘banale’ fysieke eigenschappen (vb link extraversie en
lichaamslengte)
Gedragsgenetica: leer vd overerfbaarheid v gedrag (negatieve connotatie dmv eugenetica (nazis))
Wat is een soort? 2 dieren die een kindje maken dat niet steriel is (paard is een soort, muildier
niet, want muildier is steriel (paard + ezel)
Primaten
- Ku allemaal op 2 poten lopen
- Zoogdieren
- Groot brein
- Aangepast aan leven in bomen (grijphanden/voeten, speciaal schoudergewricht -> ku
slingeren, frontaal ingeplante ogen = dieptezicht, relatief goed zicht en slechte geur)
, Ons genetisch verwantschap met oerang-oetan is veel groter dan met een lemuur, maar kleiner
dan met een bonobo want de laatste gem voorouder is veel langer geleden
- 98,8% gedeeld dna met chimpansee
- 99,7% gedeeld dna met neanderthaler
- 99,9% gedeeld dna met elk willekeurige mens
Verspreiding van mens (Homo Sapiens Sapiens) over de aardbol is niet op zelfde moment gebeurd:
zitten 10.000den jaren tussen
Ontstaan vd mens ongeveer 100.000j geleden in Oost-Afrika
Gedurende lange tijd ook overlap met andere soorten vb Neanderthaler (+-1-4% v DNA heeft
Neanderthaler oorsprong)
Les 2: 24/02
Homo Sapiens Sapiens
Kenmerken:
Tweevoeter
o Fysieke gevolgen:
Lange afstanden ku afleggen
Verder ku kijken
Transport v werktuigen en buit
Versmald geboortekanaal -> moeilijke bevalling
Groot/exceptioneel brein
Exceptioneel brein?
We hebben niet het grootste brein in het dierenrijk: potvissen bijvoorbeeld hebben een veel
groter brein
Ook niet onze relatieve massa tov lichaamsgewicht is het grootst
Ook niet het grootste aantal neuronen
Ook niet de meest rimpelige hersenen. Hoe meer rimpels in brein, hoe meer cortex er
aanwezig is (cortex (schors) = belangrijke functie in hersenen)
Primaten hebben in vergelijking met andere dieren een vrij groot percentage v lichaam dat brein is
Primaten hebben per gram hersenen meer neuronen
Primaten hebben relatief meer cortex naarmate het gewicht vh brein toeneemt
MAAR: primaten scoren zeer goed op al deze parameters
EN: de mens hoort bij de grootste primaten (oerang-oetan, gorilla’s hebben klein brein in
vergelijking tt andere primaten)
Homo sapiens heeft grootste aantal corticale neuronen v alle dieren, in het bijzonder in de
prefrontale cortex
Alles heeft zijn prijs:
Neuronen zijn erg duur: met 2% vd lichaamsmassa verbruikt het brein +/- 20% v onze
energie (bij katten is dit slechts 5%) -> wij moeten meer eten dan andere soorten
Koken heeft verteren veel makkelijker gemaakt -> ontstaan theorie dat menselijk brein
ontstaan is door mogelijkheid v mens om te koken
Obstetrisch dilemma-hypothese: dilemma: we willen graag rechtop lopen (smaller
geboortekanaal), maar we willen ook groot hoofd (brein)
Oplossing? Rijpingsvertraging: kinderen geboren met zeer immatuur brein (brein moet nog
evolueren (groeien)) -> probleem: we zijn compleet afhankelijk van anderen bij geboorte
(kwetsbaar)
Les 1: 13/02
Evolutie en gedragsgenetica
EVOLUTIE
Definiëring perspectief
Grondvoorwaarden natuurlijke selectie:
- Overerving: er zijn overerfbare eigenschappen
- Variabiliteit in deze eigenschappen (vb mutatie)
- Selectie: sommige v deze eigenschappen hangen in een bep context samen met groter
reproductief succes
SELECTIE
Selectie ≠ survival of the fittest. Beter: natuurlijke selectie (want niet perse de sterkste, slimste…)
Verwantenselectie:
‘Ik zou met plezier het leven geven vr 2 broers, 2 kinderen of acht kozijnen’ => in een populatie
gebeurd geen selectie obv individuen mr obv genen. (als jij sterft zijn 100% van je genen weg,
maar als 2 van de kinderen sterven is dit in principe ook het geval want die bezitten elk 50% van
je genen)
vb honingbij: koningin legt hele tijd eitjes, daaruit onstaan steriele werkers die zich dus nt ku
voortplanten. Waarom doet die koningin dat dan? Zonder die werkers zou ze niet kunnen overleven
Belangrijke psychologische implicaties: herkennen van verwanten (voor moeder duidelijk wie kind
is, voor vader niet: drm zouden kinderen vaker op hun vader lijken) pas als je iemand erkent als
nakomeling kan je ervan gaan houden en ervoor zorgen
Seksuele selectie:
het zijn niet enkel kenmerken die overlevingskansen doen toenemen die een voordeel zijn in
termen van het reproductief succes vd genen => het zijn ook in belangrijke mate eigenschappen
die ertoe leiden dat je u meer kan gaan voortplanten (vb veren van pauw)
Psychologische relevantie: Indien belangrijke psychische kenmerken ook geworteld z in ons
lichaam -> rechtstreekse erfelijke invloed op deze kenmerken (vb volume brein is erfelijk)
Erfelijke invloed kan ook lopen via ‘banale’ fysieke eigenschappen (vb link extraversie en
lichaamslengte)
Gedragsgenetica: leer vd overerfbaarheid v gedrag (negatieve connotatie dmv eugenetica (nazis))
Wat is een soort? 2 dieren die een kindje maken dat niet steriel is (paard is een soort, muildier
niet, want muildier is steriel (paard + ezel)
Primaten
- Ku allemaal op 2 poten lopen
- Zoogdieren
- Groot brein
- Aangepast aan leven in bomen (grijphanden/voeten, speciaal schoudergewricht -> ku
slingeren, frontaal ingeplante ogen = dieptezicht, relatief goed zicht en slechte geur)
, Ons genetisch verwantschap met oerang-oetan is veel groter dan met een lemuur, maar kleiner
dan met een bonobo want de laatste gem voorouder is veel langer geleden
- 98,8% gedeeld dna met chimpansee
- 99,7% gedeeld dna met neanderthaler
- 99,9% gedeeld dna met elk willekeurige mens
Verspreiding van mens (Homo Sapiens Sapiens) over de aardbol is niet op zelfde moment gebeurd:
zitten 10.000den jaren tussen
Ontstaan vd mens ongeveer 100.000j geleden in Oost-Afrika
Gedurende lange tijd ook overlap met andere soorten vb Neanderthaler (+-1-4% v DNA heeft
Neanderthaler oorsprong)
Les 2: 24/02
Homo Sapiens Sapiens
Kenmerken:
Tweevoeter
o Fysieke gevolgen:
Lange afstanden ku afleggen
Verder ku kijken
Transport v werktuigen en buit
Versmald geboortekanaal -> moeilijke bevalling
Groot/exceptioneel brein
Exceptioneel brein?
We hebben niet het grootste brein in het dierenrijk: potvissen bijvoorbeeld hebben een veel
groter brein
Ook niet onze relatieve massa tov lichaamsgewicht is het grootst
Ook niet het grootste aantal neuronen
Ook niet de meest rimpelige hersenen. Hoe meer rimpels in brein, hoe meer cortex er
aanwezig is (cortex (schors) = belangrijke functie in hersenen)
Primaten hebben in vergelijking met andere dieren een vrij groot percentage v lichaam dat brein is
Primaten hebben per gram hersenen meer neuronen
Primaten hebben relatief meer cortex naarmate het gewicht vh brein toeneemt
MAAR: primaten scoren zeer goed op al deze parameters
EN: de mens hoort bij de grootste primaten (oerang-oetan, gorilla’s hebben klein brein in
vergelijking tt andere primaten)
Homo sapiens heeft grootste aantal corticale neuronen v alle dieren, in het bijzonder in de
prefrontale cortex
Alles heeft zijn prijs:
Neuronen zijn erg duur: met 2% vd lichaamsmassa verbruikt het brein +/- 20% v onze
energie (bij katten is dit slechts 5%) -> wij moeten meer eten dan andere soorten
Koken heeft verteren veel makkelijker gemaakt -> ontstaan theorie dat menselijk brein
ontstaan is door mogelijkheid v mens om te koken
Obstetrisch dilemma-hypothese: dilemma: we willen graag rechtop lopen (smaller
geboortekanaal), maar we willen ook groot hoofd (brein)
Oplossing? Rijpingsvertraging: kinderen geboren met zeer immatuur brein (brein moet nog
evolueren (groeien)) -> probleem: we zijn compleet afhankelijk van anderen bij geboorte
(kwetsbaar)
