ZIEK VAN GEZONDHEID
VOOR ELK PROBLEEM EEN PIL?
PROLOOG
GEZONDHEIDSCULTUUR
Groot aantal gezondheidsproblemen (malaria, kanker, obesitas, aids…) => streven naar
gezondheid = norm in West-Europese samenleving
Wat is gezond zijn?
Gezondheid als ideaal i.p.v. gewoon klinisch-medische vaststelling
Paradox: worden we zieker omdat ons gedrag ongezonder wordt of omdat we steeds
meer moeten streven naar gezondheid?
Medicalisering = proces waarbij we steeds meer menselijk gedrag met een louter medische
bril begrijpen/analyseren => alledaagse activiteiten worden medische aangelegenheden
Nooit gezond genoeg
Gezondheidscultuur wil dat we voortdurend streven naar gezondheid
THE WORRIED WELL
‘The worried well’ = mensen die zich zorgen maken om gezondheid terwijl ze het eigenlijk
wel goed stellen
Ziekte staat op de eerste plaats: gezondheidsconsulenten, fitnesscentra, diëtisten…
Meer ziektepreventie => meer onrust => the worried well
Medicalisering => farmacologisering = het bestrijden van ziektes met medicijnen
Eerst medicijn, dan stoornis
‘Transient mental illness’: bepaalde (mentale) ziektes zijn typisch voor bepaalde
tijdsperioden (volgens Ian Hacking)
BETER DAN GOED
Medische stoornissen gesitueerd in individu i.p.v. samenleving/‘systeem’
Depressie, angststoornissen, autisme, ADHD…
Neoliberale samenleving: gericht op maximale mobilisatie mensen met oog op winst
= meritocratie
Samenlevingsmodel gericht op meetbare prestaties (<3 €€€)
Persoonlijkheid/identiteit = ‘work in progress’
We zijn ziek tot we gezond zijn (i.p.v. gezond tot we ziek zijn)
Zoeken naar medische oplossing van uitgevonden probleem
Logica van de dernier effort: altijd beter willen zijn => uiteindelijke streefdoel schuift op met
elke inspanning die we leveren
Nieuwe normen => onbereikbare idealen
Tevreden zijn met wat je hebt = foute attitude: altijd streven naar beter!
GEZONDHEID EN MACHT
Ziekte/gezondheid = in maatschappelijke context
Micromechanismen van de macht (Foucault): overal in samenleving zijn kleine
mechanismen aanwezig die macht op ons uitoefenen
Maatschappelijk opgelegde normen worden geïnternaliseerd
Dunne lijn tussen ‘recht op’ en ‘plicht tot’
1
, Onszelf/anderen ondervragen over gezondheidsbevorderend gehalte van ons gedrag
Zorgwekkende evolutie gezondheidszorg
Gezondheidszorg genereert gezondheidsproblemen
Economische en politieke belangen
LEEFSTIJL EN VERANTWOORDELIJKHEID: INLEIDEND KADER
DE GEZONDHEID VAN DE WERELDBEVOLKING
Gezondheid wereldbevolking evolueert
Tekort aan voedsel: ong. 1 mld. => ondervoeding
Teveel aan voedsel: ong. 1,5 mld. => obesitas
Stijging van welvaartsniveau => stijging van ondervoede mensen
Vooral in armere klasse! Kan enkel goedkoop (ongezond) voedsel betalen
GLOBESITAS
Ongezonde voeding is het goedkoopst => aantal mensen met obesitas stijgt
Onze cultuur: meer stilzitten + makkelijker aan voedsel geraken = ongezond leefpatroon
Voedselonzekerheid = wanneer men niet aan voldoende gezonde voeding geraakt
Zorgt voor ondervoeding: men heeft te weinig eten
Zorgt voor overvoeding: men kan eten kopen maar enkel ongezond eten
Hidden hunger: maag zit vol maar lichaam heeft honger naar voedingsstoffen
=> overgewicht is dus niet automatisch het gevolg van rijke mensen die te veel eten!
Rijken kunnen gezond voedsel kopen of abonnement in fitness
Vroeger waren de rijken dik en de armen dun, vandaag eerder omgekeerd
Hoe kan je gezond leven? Wat zijn de mogelijkheden in de MA om gezond te leven?
Bepaald door determinanten (factoren, zie later)
Culturele normen blijven traditioneel, consumptiepatronen zijn westers
Sub-Sahara-Afrika: overgewicht als teken van welstand/vruchtbaarheid
ENKELE CIJFERS
EU: 135 mln. mensen met overgewicht/obesitas
Meer vrouwen dan mannen: in minstens 7 landen is 1/5 vrouwen obees
Neemt toe
# kinderen met overgewicht stijgt jaarlijks met 400.000
Vlaanderen
60% heeft te grote middelomtrek
40% heeft geen gezond gewicht
10% van kinderen heeft overgewicht/obesitas
Verenigde Staten
♂ 28% en ♀ 34% obesitas (zwarte vrouwen: 50%)
Binnen bepaalde bevolkingsgroepen daalt gemiddelde leeftijd door obesitas
VERANTWOORDELIJKHEID
Autonome samenleving dus individu is verantwoordelijk, ziekte = op te lossen probleem
Cfr. etiketten met voedingswaarden op voeding
GEZONDHEID ALS GREENCARD VOOR EEN VERZEKERING
2
VOOR ELK PROBLEEM EEN PIL?
PROLOOG
GEZONDHEIDSCULTUUR
Groot aantal gezondheidsproblemen (malaria, kanker, obesitas, aids…) => streven naar
gezondheid = norm in West-Europese samenleving
Wat is gezond zijn?
Gezondheid als ideaal i.p.v. gewoon klinisch-medische vaststelling
Paradox: worden we zieker omdat ons gedrag ongezonder wordt of omdat we steeds
meer moeten streven naar gezondheid?
Medicalisering = proces waarbij we steeds meer menselijk gedrag met een louter medische
bril begrijpen/analyseren => alledaagse activiteiten worden medische aangelegenheden
Nooit gezond genoeg
Gezondheidscultuur wil dat we voortdurend streven naar gezondheid
THE WORRIED WELL
‘The worried well’ = mensen die zich zorgen maken om gezondheid terwijl ze het eigenlijk
wel goed stellen
Ziekte staat op de eerste plaats: gezondheidsconsulenten, fitnesscentra, diëtisten…
Meer ziektepreventie => meer onrust => the worried well
Medicalisering => farmacologisering = het bestrijden van ziektes met medicijnen
Eerst medicijn, dan stoornis
‘Transient mental illness’: bepaalde (mentale) ziektes zijn typisch voor bepaalde
tijdsperioden (volgens Ian Hacking)
BETER DAN GOED
Medische stoornissen gesitueerd in individu i.p.v. samenleving/‘systeem’
Depressie, angststoornissen, autisme, ADHD…
Neoliberale samenleving: gericht op maximale mobilisatie mensen met oog op winst
= meritocratie
Samenlevingsmodel gericht op meetbare prestaties (<3 €€€)
Persoonlijkheid/identiteit = ‘work in progress’
We zijn ziek tot we gezond zijn (i.p.v. gezond tot we ziek zijn)
Zoeken naar medische oplossing van uitgevonden probleem
Logica van de dernier effort: altijd beter willen zijn => uiteindelijke streefdoel schuift op met
elke inspanning die we leveren
Nieuwe normen => onbereikbare idealen
Tevreden zijn met wat je hebt = foute attitude: altijd streven naar beter!
GEZONDHEID EN MACHT
Ziekte/gezondheid = in maatschappelijke context
Micromechanismen van de macht (Foucault): overal in samenleving zijn kleine
mechanismen aanwezig die macht op ons uitoefenen
Maatschappelijk opgelegde normen worden geïnternaliseerd
Dunne lijn tussen ‘recht op’ en ‘plicht tot’
1
, Onszelf/anderen ondervragen over gezondheidsbevorderend gehalte van ons gedrag
Zorgwekkende evolutie gezondheidszorg
Gezondheidszorg genereert gezondheidsproblemen
Economische en politieke belangen
LEEFSTIJL EN VERANTWOORDELIJKHEID: INLEIDEND KADER
DE GEZONDHEID VAN DE WERELDBEVOLKING
Gezondheid wereldbevolking evolueert
Tekort aan voedsel: ong. 1 mld. => ondervoeding
Teveel aan voedsel: ong. 1,5 mld. => obesitas
Stijging van welvaartsniveau => stijging van ondervoede mensen
Vooral in armere klasse! Kan enkel goedkoop (ongezond) voedsel betalen
GLOBESITAS
Ongezonde voeding is het goedkoopst => aantal mensen met obesitas stijgt
Onze cultuur: meer stilzitten + makkelijker aan voedsel geraken = ongezond leefpatroon
Voedselonzekerheid = wanneer men niet aan voldoende gezonde voeding geraakt
Zorgt voor ondervoeding: men heeft te weinig eten
Zorgt voor overvoeding: men kan eten kopen maar enkel ongezond eten
Hidden hunger: maag zit vol maar lichaam heeft honger naar voedingsstoffen
=> overgewicht is dus niet automatisch het gevolg van rijke mensen die te veel eten!
Rijken kunnen gezond voedsel kopen of abonnement in fitness
Vroeger waren de rijken dik en de armen dun, vandaag eerder omgekeerd
Hoe kan je gezond leven? Wat zijn de mogelijkheden in de MA om gezond te leven?
Bepaald door determinanten (factoren, zie later)
Culturele normen blijven traditioneel, consumptiepatronen zijn westers
Sub-Sahara-Afrika: overgewicht als teken van welstand/vruchtbaarheid
ENKELE CIJFERS
EU: 135 mln. mensen met overgewicht/obesitas
Meer vrouwen dan mannen: in minstens 7 landen is 1/5 vrouwen obees
Neemt toe
# kinderen met overgewicht stijgt jaarlijks met 400.000
Vlaanderen
60% heeft te grote middelomtrek
40% heeft geen gezond gewicht
10% van kinderen heeft overgewicht/obesitas
Verenigde Staten
♂ 28% en ♀ 34% obesitas (zwarte vrouwen: 50%)
Binnen bepaalde bevolkingsgroepen daalt gemiddelde leeftijd door obesitas
VERANTWOORDELIJKHEID
Autonome samenleving dus individu is verantwoordelijk, ziekte = op te lossen probleem
Cfr. etiketten met voedingswaarden op voeding
GEZONDHEID ALS GREENCARD VOOR EEN VERZEKERING
2
