SAMENVATTING HISTOLOGIE
1STE BA BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN
2022-2023
HOOFDSTUK 4: EPITHELEN
- 4 basisweefsels
o Epitheel
Aaneengesloten cellen
Zeer weinig extracellulaire matrix
Functies
Bedekken van in- en uitwendige oppervlakken
Klierfunctie
o Bind- en steunweefsel
Vaste en vrij bewegende cellen
Zeer veel extracellulaire matrix
Functies
Steunfunctie en bescherming
o Spierweefsel
In en buiten de cel
Contractiele/gestapelde cellen
Extracellulaire matrix redelijk aanwezig
Functie
Beweging
o Zenuwweefsel
Veel uitlopers bij cellen
Soort van netwerk met veel onderling contact
Geen extracellulaire matrix
Functie
Geleiding impulsen
- Epitheel weefsel
o bedekken het lichaamsoppervlak en de inwendige holten
o Alle stoffen die het lichaam ingaan of verlaten moeten een epitheel passeren. = één
of meerdere lagen van aaneengesloten cellen
o Karakteristiek voor epitheelcellen
dat de epitheelcellen op een lamina basalis staan
dat ze aaneengehecht zijn met intercellulaire verbindingen
dat ze een polariteit tonen
o Hoofdfuncties
bescherming van de onderliggende weefsels
regulatie van opname en afgifte
1
,- lamina basalis (20-100 nm)
o opgebouwd uit
collagenen
laminines
proteoglycanen (zie hfdst 5)
o epitheelcellen zijn met hemidesmosomen aan deze lamina basalis gehecht
o lamina basalis zijn met reticulaire vezels (collageen type III) in het onderliggende
bindweefsel gehecht via ankervezels bestaande uit collageen type VII
o aangrenzende reticulaire bindweefsel (lamina reticularis)
- Adhesie en communicatie tussen cellen
o Juncties = membraan-geassocieerde intercellulaire verbindingen
de zonula occludens (tight junction)
de zonula adherens
de macula adherens (desmosoom)
hemidesomen
gap junctions (nexus)
- 1. de zonula occludens (tight junction)
o vormt een band rond de apicale zijde van de cel
o bestaat uit
lineair gerangschikte transmembraaneiwitten
claudines, die intracellulair via ZO eiwitten gekoppeld zijn aan het cytoskelet
(actine)
occludines
o Clostridium perfringens
anaerobe bacterie die enterotoxine vormt (polypeptide dat bindt aan
eiwitten van tight junctions (TJ) aanwezig tussen intestinale cellen)
het verstoort de werking van TJ’s
geeft ontsteking van de darmwand
lekkage weefselvloeistof in darmlumen (“voedselvergiftiging”)
- 2. zonula adherens
o vormt een band rond de cel
o basaal van de zonula occludens gelegen
o bestaat uit
transmembranaire E-cadherine moleculen: binden elkaar in de intercellulaire
ruimte(Ca2+ afhankelijk) + intracellulair via catenines gebonden zijn aan het
cytoskelet
- 3. De macula adherens (desmosoom)
o drukknopvormige celjunctie
o bestaat uit
cadherine-achtige transmembraaneiwitten (desmogleine en desmocolline):
binden elkaar in de intercellulaire ruimte + karakteristieke middenlijn
vormen
in het cytoplasma zijn ze door desmoplakines gekoppeld aan
intermediaire filamenten waaronder cytokeratines
2
, o Pemphigus vulgaris
Huidziekte
autoantilichamen ontwikkelen tegen een onderdeel van de desmosomen,
het eiwit desmoglein
De antilichamen verstoren de functie van de desmosomen tussen
keratinocyten in de epidermis
resulteert in
verlies intercellulaire adhesie
vorming van blaren op huid en mondmucosa
- 4. Hemidesmosomen
o verankeren de epitheelcellen aan de basale lamina door binding van
transmembranaire integrines (familie van ca 24 dimere eiwitten) aan verschillende
eiwitten in de basale lamina
o Aan de cytoplasmatische zijde van de plasmamembraan zijn de integrines gekoppeld
aan het cytoskelet
- 5. Gap junctions (nexus)
o clusters van transcellulaire kanalen (connexons, opgebouwd uit het eiwit connexine)
o Zes connexine moleculen = hydrofiel kanaal (ca 1,5 nm diameter)
o Twee hemi-kanalen aligneren zich in de membraan van naasteengelegen cellen om
een intercellulair kanaal te vormen = signaaltransductie tussen cellen is mogelijk
o Deze kanalen kunnen zich openen of sluiten door rotatie van de connexines
- oppervlak van epitheelcellen
o microvilli
o stereocilia
o cilia
- 1. microvillus (1 µm hoog)
o bevat bundels actine-filamenten die onderling verbonden zijn door het eiwit fimbrine
o bedekt met een glycocalix
o Villi + glycocalix = ‘brush border’ of ‘striated border’
o Functie
oppervlaktevergroting van het apicale deel van de cel, bv in het epitheel van
de darm waar het de opname van nutriënten faciliteert
o Coeliakie (Coeliac disease)
o autoimmuunziekte
o veroorzaakt door een immuunreactie tegen gluten, een eiwit-component van granen
o ontstaat een diffuse ontsteking van de wand van de darm (enteritis)
resulteert in het verdwijnen van de microvilli = verminderde absorptie van
nutriënten en vocht door het darmepitheel.
- 2. Stereocilia
o lange microvilli
o in de epididymus, ductus deferens en het binnenoor
o structuur die identiek is aan die van microvilli, maar opvallend langer en soms vertakt
3
, - 3. Cilia (trilharen, 5-10 µm)
o lange en beweegbare uitstulpingen van de plasmamembraan
o bevatten een centraal paar microtubuli omgeven door 9 paar perifere microtubuli =
axoneem
o Basaal zijn de cilia verankerd aan een basaal lichaampje
o Tussen de perifere microtubuli zijn dyneïne moleculen gelegen die samen met ATP
zorgen voor beweging van het cilium
o Motiele cilia
respiratorisch epitheel, de ovaria en het middenoor
meerdere aanwezig per cel
o immotiele cilia
immotiele cilia zijn bezet met receptoren en hebben een sensorische functie
treffen ze aan in het reukepitheel van de neus, het evenwichtsorgaan van
het binnenoor en in de retina van het oog
o Een lang motiel cilium = flagel
1 aanwezig per cel
op spermatozoa
o Kartagenersyndroom (E: immotile cilia syndrome)
Mutatie in dyneïne gen =beweging van mucus op het epitheel trager
Cilia kunnen niet meer bewegen = geen goede afvoer van slijm
Ontstaan chronische necroserende ontstekingen in de luchtwegen
probleem met de mannelijke fertiliteit (flagel van spermatozoa)
- Epithelen ingedeeld naar gelang de vorm van de cel
o plaveisel (E: squamous)
o kubisch
o cilindrisch
o overgangsepitheel
- epithelen ingedeeld naar gelang het aantal lagen cellen
o éénlagig (E: simple)
o meerlagig (E: stratified)
o pseudomeerlagig (synoniem meerrijig, E: pseudostratified)
éénlagig epitheel is
meerdere lagen lijkt te tonen omdat de kernen niet op één lijn liggen +
sommige cellen niet tot het apicaal oppervlak reiken
Alle cellen staan basaal wel in contact met de lamina basalis.
o urotheel (E: transitional cell epithelium) in de urinewegen
meerdere cellagen
buitenste cellen = plaraplucel (zie het hoofdstuk over de urinewegen)
- Epithelen ingedeeld obv karakteristieken
o Verhoorning
o aanwezigheid van trilharen
o …
4
1STE BA BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN
2022-2023
HOOFDSTUK 4: EPITHELEN
- 4 basisweefsels
o Epitheel
Aaneengesloten cellen
Zeer weinig extracellulaire matrix
Functies
Bedekken van in- en uitwendige oppervlakken
Klierfunctie
o Bind- en steunweefsel
Vaste en vrij bewegende cellen
Zeer veel extracellulaire matrix
Functies
Steunfunctie en bescherming
o Spierweefsel
In en buiten de cel
Contractiele/gestapelde cellen
Extracellulaire matrix redelijk aanwezig
Functie
Beweging
o Zenuwweefsel
Veel uitlopers bij cellen
Soort van netwerk met veel onderling contact
Geen extracellulaire matrix
Functie
Geleiding impulsen
- Epitheel weefsel
o bedekken het lichaamsoppervlak en de inwendige holten
o Alle stoffen die het lichaam ingaan of verlaten moeten een epitheel passeren. = één
of meerdere lagen van aaneengesloten cellen
o Karakteristiek voor epitheelcellen
dat de epitheelcellen op een lamina basalis staan
dat ze aaneengehecht zijn met intercellulaire verbindingen
dat ze een polariteit tonen
o Hoofdfuncties
bescherming van de onderliggende weefsels
regulatie van opname en afgifte
1
,- lamina basalis (20-100 nm)
o opgebouwd uit
collagenen
laminines
proteoglycanen (zie hfdst 5)
o epitheelcellen zijn met hemidesmosomen aan deze lamina basalis gehecht
o lamina basalis zijn met reticulaire vezels (collageen type III) in het onderliggende
bindweefsel gehecht via ankervezels bestaande uit collageen type VII
o aangrenzende reticulaire bindweefsel (lamina reticularis)
- Adhesie en communicatie tussen cellen
o Juncties = membraan-geassocieerde intercellulaire verbindingen
de zonula occludens (tight junction)
de zonula adherens
de macula adherens (desmosoom)
hemidesomen
gap junctions (nexus)
- 1. de zonula occludens (tight junction)
o vormt een band rond de apicale zijde van de cel
o bestaat uit
lineair gerangschikte transmembraaneiwitten
claudines, die intracellulair via ZO eiwitten gekoppeld zijn aan het cytoskelet
(actine)
occludines
o Clostridium perfringens
anaerobe bacterie die enterotoxine vormt (polypeptide dat bindt aan
eiwitten van tight junctions (TJ) aanwezig tussen intestinale cellen)
het verstoort de werking van TJ’s
geeft ontsteking van de darmwand
lekkage weefselvloeistof in darmlumen (“voedselvergiftiging”)
- 2. zonula adherens
o vormt een band rond de cel
o basaal van de zonula occludens gelegen
o bestaat uit
transmembranaire E-cadherine moleculen: binden elkaar in de intercellulaire
ruimte(Ca2+ afhankelijk) + intracellulair via catenines gebonden zijn aan het
cytoskelet
- 3. De macula adherens (desmosoom)
o drukknopvormige celjunctie
o bestaat uit
cadherine-achtige transmembraaneiwitten (desmogleine en desmocolline):
binden elkaar in de intercellulaire ruimte + karakteristieke middenlijn
vormen
in het cytoplasma zijn ze door desmoplakines gekoppeld aan
intermediaire filamenten waaronder cytokeratines
2
, o Pemphigus vulgaris
Huidziekte
autoantilichamen ontwikkelen tegen een onderdeel van de desmosomen,
het eiwit desmoglein
De antilichamen verstoren de functie van de desmosomen tussen
keratinocyten in de epidermis
resulteert in
verlies intercellulaire adhesie
vorming van blaren op huid en mondmucosa
- 4. Hemidesmosomen
o verankeren de epitheelcellen aan de basale lamina door binding van
transmembranaire integrines (familie van ca 24 dimere eiwitten) aan verschillende
eiwitten in de basale lamina
o Aan de cytoplasmatische zijde van de plasmamembraan zijn de integrines gekoppeld
aan het cytoskelet
- 5. Gap junctions (nexus)
o clusters van transcellulaire kanalen (connexons, opgebouwd uit het eiwit connexine)
o Zes connexine moleculen = hydrofiel kanaal (ca 1,5 nm diameter)
o Twee hemi-kanalen aligneren zich in de membraan van naasteengelegen cellen om
een intercellulair kanaal te vormen = signaaltransductie tussen cellen is mogelijk
o Deze kanalen kunnen zich openen of sluiten door rotatie van de connexines
- oppervlak van epitheelcellen
o microvilli
o stereocilia
o cilia
- 1. microvillus (1 µm hoog)
o bevat bundels actine-filamenten die onderling verbonden zijn door het eiwit fimbrine
o bedekt met een glycocalix
o Villi + glycocalix = ‘brush border’ of ‘striated border’
o Functie
oppervlaktevergroting van het apicale deel van de cel, bv in het epitheel van
de darm waar het de opname van nutriënten faciliteert
o Coeliakie (Coeliac disease)
o autoimmuunziekte
o veroorzaakt door een immuunreactie tegen gluten, een eiwit-component van granen
o ontstaat een diffuse ontsteking van de wand van de darm (enteritis)
resulteert in het verdwijnen van de microvilli = verminderde absorptie van
nutriënten en vocht door het darmepitheel.
- 2. Stereocilia
o lange microvilli
o in de epididymus, ductus deferens en het binnenoor
o structuur die identiek is aan die van microvilli, maar opvallend langer en soms vertakt
3
, - 3. Cilia (trilharen, 5-10 µm)
o lange en beweegbare uitstulpingen van de plasmamembraan
o bevatten een centraal paar microtubuli omgeven door 9 paar perifere microtubuli =
axoneem
o Basaal zijn de cilia verankerd aan een basaal lichaampje
o Tussen de perifere microtubuli zijn dyneïne moleculen gelegen die samen met ATP
zorgen voor beweging van het cilium
o Motiele cilia
respiratorisch epitheel, de ovaria en het middenoor
meerdere aanwezig per cel
o immotiele cilia
immotiele cilia zijn bezet met receptoren en hebben een sensorische functie
treffen ze aan in het reukepitheel van de neus, het evenwichtsorgaan van
het binnenoor en in de retina van het oog
o Een lang motiel cilium = flagel
1 aanwezig per cel
op spermatozoa
o Kartagenersyndroom (E: immotile cilia syndrome)
Mutatie in dyneïne gen =beweging van mucus op het epitheel trager
Cilia kunnen niet meer bewegen = geen goede afvoer van slijm
Ontstaan chronische necroserende ontstekingen in de luchtwegen
probleem met de mannelijke fertiliteit (flagel van spermatozoa)
- Epithelen ingedeeld naar gelang de vorm van de cel
o plaveisel (E: squamous)
o kubisch
o cilindrisch
o overgangsepitheel
- epithelen ingedeeld naar gelang het aantal lagen cellen
o éénlagig (E: simple)
o meerlagig (E: stratified)
o pseudomeerlagig (synoniem meerrijig, E: pseudostratified)
éénlagig epitheel is
meerdere lagen lijkt te tonen omdat de kernen niet op één lijn liggen +
sommige cellen niet tot het apicaal oppervlak reiken
Alle cellen staan basaal wel in contact met de lamina basalis.
o urotheel (E: transitional cell epithelium) in de urinewegen
meerdere cellagen
buitenste cellen = plaraplucel (zie het hoofdstuk over de urinewegen)
- Epithelen ingedeeld obv karakteristieken
o Verhoorning
o aanwezigheid van trilharen
o …
4
