Werkgroepopgaven week 1
Fiscale theorie
Onderwerpen
• Belastingbegrip
• Fiscale legaliteitsbeginsel
• Essentialia van een belasting
• Functies van belastingheffing
• Fiscale verdelingsbeginselen
• Factoren voor een goed belastingstelsel
• Politieke economie van belastinghervormingen
• Belastingdruk
Wetsartikelen
• Art. 104 Grondwet, art. 220, art. 222, art. 223, art. 224, art. 225, art. 226, art. 227, art.
228, art. 228a, art. 229, art. 229b Gemeentewet.
Literatuur
• I.J.J. Burgers (red.), Belastingrecht in Hoofdlijnen, Kluwer, Deventer, 2023, hoofdstuk 1.
Open vragen
Opgave 1
In het Financieel Dagblad van 2 januari 2020 viel het volgende bericht te lezen:
“Grondbelasting bevordert doelmatig gebruik van de schaarse ruimte
Hef een belasting op grond in plaats van een gecombineerde belasting op grond en opstallen,
zoals gebeurt met onroerendezaakbelasting (ozb). Grondbelasting bevordert woningbouw,
terwijl de ozb die juist ontmoedigt. De opsteker voor de woningbouw is een van de
argumenten die hoogleraar Maarten Allers aanvoert om te pleiten voor een grondbelasting.
Een goed getimed argument van de Groningse hoogleraar economie van decentrale
overheden, die tevens directeur is van Coelo, het Centrum voor Onderzoek van de Economie
van de Lagere Overheden. Want de woningnood is hoog en het aantal opgeleverde nieuwe
huizen blijft jaar in, jaar uit achter bij de ambities van de overheid.
Allers doet zijn oproep voor een grondbelasting in het vakblad voor economen ESB. De
hoogleraar presenteert de heffing als een alternatief voor, of een aanvulling op bestaande
gemeentelijke belastingen. Zijn voorstel sluit aan bij eerdere pleidooien om gemeenten meer
zelf hun inkomsten te laten generen via lokale heffingen. Tegelijkertijd zou dan de bijdrage
van het Rijk omlaag kunnen. Dat schept ruimte om de nationale belastingen te verlagen.
Op dit moment ontvangen gemeenten meer dan de helft van hun geld van het Rijk. Het vorige
kabinet-Rutte heeft geen knoop doorgehakt over meer fiscale ruimte voor gemeenten. Het
huidige kabinet lijkt de beslissing hierover opnieuw door te schuiven naar de volgende
regeringsploeg.
De grondbelasting is volgens Allers bij uitstek geschikt voor gebieden waar ruimte schaars is,
zoals in de Randstad. Anders dan de ozb zorgt de heffing op de waarde van grond voor een
doelmatiger gebruik van de ruimte, betoogt hij.
1
, De ozb belast zowel de grond als de gebouwen die daarop staan. Voor de gebouwen geldt:
hoe meer vierkante meters des te hoger de aanslag. Dat zet een rem op relatief dure hoogbouw
en leidt tot meer horizontale stadsuitbreiding. Grondbelasting kent dit verstorende effect niet
en maakt het economisch aantrekkelijk om te woekeren met de ruimte.
Naast doelmatig is een grondbelasting ook rechtvaardig, stelt Allers, omdat de waarde van
grond voor het grootste deel wordt bepaald door factoren waarop de eigenaren geen invloed
hebben. Bijvoorbeeld de aanleg van wegen, de komst van werkgelegenheid of veranderende
woongewoonten die meer grond vergen.
De volgens Allers ‘onverdiende’ winsten die grondbezitters dankzij deze externe factoren
boeken, blijven op dit moment onbelast. Zij worden als het ware slapend rijk. Met een
grondbelasting daarentegen kunnen gemeenten de investeringen die zij doen om een stad
aantrekkelijker te maken, terugverdienen. Daarom moet taks volgens de econoom lokaal zijn.
Overigens beveelt het Centraal Planbureau een grondwaardebelasting niet aan. In een recente
verkenning naar toepassing van het profijtbeginsel om ruimtelijke ontwikkelingen te
bekostigen, signaleert het CPB dat de introductie van een dergelijke nieuwe belasting heel wat
voeten in de aarde heeft.
Allers onderkent dat er haken en ogen aan de invoering zitten. Maar die zijn volgens hem
overkomelijk. Zo zien de huidige bezitters de waarde van hun grond dalen zodra de heffing
wordt opgelegd, omdat potentiële kopers de belasting verdisconteren in de prijs die zij bereid
zijn te betalen. Deze ‘onteigening’ kan worden ondervangen door de huidige bezitters
compensatie te beiden, aldus Allers. Bijvoorbeeld door de ozb te verlagen of helemaal af te
schaffen. Ook zou de overdrachtsbelasting kunnen worden geschrapt om de huidige eigenaren
tegemoet te komen.”
Vraag a
Welke functies van belastingheffing herkent u in het pleidooi van Maarten Allers?
Vraag b
Welke (verdelings)beginselen van belastingheffing herkent u in het pleidooi van Maarten
Allers?
Opgave 2
In de onderstaande tabel zijn de essentiële kenmerken opgenomen van de de vier belastingen
die in budgettaire omvang het grootst zijn.
2
Fiscale theorie
Onderwerpen
• Belastingbegrip
• Fiscale legaliteitsbeginsel
• Essentialia van een belasting
• Functies van belastingheffing
• Fiscale verdelingsbeginselen
• Factoren voor een goed belastingstelsel
• Politieke economie van belastinghervormingen
• Belastingdruk
Wetsartikelen
• Art. 104 Grondwet, art. 220, art. 222, art. 223, art. 224, art. 225, art. 226, art. 227, art.
228, art. 228a, art. 229, art. 229b Gemeentewet.
Literatuur
• I.J.J. Burgers (red.), Belastingrecht in Hoofdlijnen, Kluwer, Deventer, 2023, hoofdstuk 1.
Open vragen
Opgave 1
In het Financieel Dagblad van 2 januari 2020 viel het volgende bericht te lezen:
“Grondbelasting bevordert doelmatig gebruik van de schaarse ruimte
Hef een belasting op grond in plaats van een gecombineerde belasting op grond en opstallen,
zoals gebeurt met onroerendezaakbelasting (ozb). Grondbelasting bevordert woningbouw,
terwijl de ozb die juist ontmoedigt. De opsteker voor de woningbouw is een van de
argumenten die hoogleraar Maarten Allers aanvoert om te pleiten voor een grondbelasting.
Een goed getimed argument van de Groningse hoogleraar economie van decentrale
overheden, die tevens directeur is van Coelo, het Centrum voor Onderzoek van de Economie
van de Lagere Overheden. Want de woningnood is hoog en het aantal opgeleverde nieuwe
huizen blijft jaar in, jaar uit achter bij de ambities van de overheid.
Allers doet zijn oproep voor een grondbelasting in het vakblad voor economen ESB. De
hoogleraar presenteert de heffing als een alternatief voor, of een aanvulling op bestaande
gemeentelijke belastingen. Zijn voorstel sluit aan bij eerdere pleidooien om gemeenten meer
zelf hun inkomsten te laten generen via lokale heffingen. Tegelijkertijd zou dan de bijdrage
van het Rijk omlaag kunnen. Dat schept ruimte om de nationale belastingen te verlagen.
Op dit moment ontvangen gemeenten meer dan de helft van hun geld van het Rijk. Het vorige
kabinet-Rutte heeft geen knoop doorgehakt over meer fiscale ruimte voor gemeenten. Het
huidige kabinet lijkt de beslissing hierover opnieuw door te schuiven naar de volgende
regeringsploeg.
De grondbelasting is volgens Allers bij uitstek geschikt voor gebieden waar ruimte schaars is,
zoals in de Randstad. Anders dan de ozb zorgt de heffing op de waarde van grond voor een
doelmatiger gebruik van de ruimte, betoogt hij.
1
, De ozb belast zowel de grond als de gebouwen die daarop staan. Voor de gebouwen geldt:
hoe meer vierkante meters des te hoger de aanslag. Dat zet een rem op relatief dure hoogbouw
en leidt tot meer horizontale stadsuitbreiding. Grondbelasting kent dit verstorende effect niet
en maakt het economisch aantrekkelijk om te woekeren met de ruimte.
Naast doelmatig is een grondbelasting ook rechtvaardig, stelt Allers, omdat de waarde van
grond voor het grootste deel wordt bepaald door factoren waarop de eigenaren geen invloed
hebben. Bijvoorbeeld de aanleg van wegen, de komst van werkgelegenheid of veranderende
woongewoonten die meer grond vergen.
De volgens Allers ‘onverdiende’ winsten die grondbezitters dankzij deze externe factoren
boeken, blijven op dit moment onbelast. Zij worden als het ware slapend rijk. Met een
grondbelasting daarentegen kunnen gemeenten de investeringen die zij doen om een stad
aantrekkelijker te maken, terugverdienen. Daarom moet taks volgens de econoom lokaal zijn.
Overigens beveelt het Centraal Planbureau een grondwaardebelasting niet aan. In een recente
verkenning naar toepassing van het profijtbeginsel om ruimtelijke ontwikkelingen te
bekostigen, signaleert het CPB dat de introductie van een dergelijke nieuwe belasting heel wat
voeten in de aarde heeft.
Allers onderkent dat er haken en ogen aan de invoering zitten. Maar die zijn volgens hem
overkomelijk. Zo zien de huidige bezitters de waarde van hun grond dalen zodra de heffing
wordt opgelegd, omdat potentiële kopers de belasting verdisconteren in de prijs die zij bereid
zijn te betalen. Deze ‘onteigening’ kan worden ondervangen door de huidige bezitters
compensatie te beiden, aldus Allers. Bijvoorbeeld door de ozb te verlagen of helemaal af te
schaffen. Ook zou de overdrachtsbelasting kunnen worden geschrapt om de huidige eigenaren
tegemoet te komen.”
Vraag a
Welke functies van belastingheffing herkent u in het pleidooi van Maarten Allers?
Vraag b
Welke (verdelings)beginselen van belastingheffing herkent u in het pleidooi van Maarten
Allers?
Opgave 2
In de onderstaande tabel zijn de essentiële kenmerken opgenomen van de de vier belastingen
die in budgettaire omvang het grootst zijn.
2
