Hoorcolleges Klinische Psychologie
Hoorcollege 1: Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 1
Klinische psychologie
- ADHD
- Sociale fobie
- Posttraumatische stressstoornis
- Autisme
- Depressie
- Eetstoornis
Klinische psychologie wordt vaak geassocieerd met psychische stoornissen zoals
bovenstaand. Maar het gaat ook over bijvoorbeeld diagnostiek en herstel.
Gesteldheid van de mentale gezondheid in Nederland is best zorgelijk. 3,3 miljoen
Nederlandse volwassenen hebben mate van psychische klachten dat overeenkomt met een
psychische stoornis.
-> niet alleen classificeren van psychische stoornissen (DSM-5: Diagnostic and statistical
manual of mental disorders. Alle stoornissen, symptomen en criteria worden omschreven)
(Vooral) ook diagnose, behandeling, preventie en onderzoek
Belangrijk om te beseffen dat hoe wij naar psychische stoornissen kijken niet vast staat en
over de tijd verandert. Bijvoorbeeld t/m DSM 3 stond homoseksualiteit in de DSM als
stoornis.
Cursus klinische psychologie
De concepten “normaal” en “abnormaal” binnen de klinische psychologie
Theoretische referentiekaders waar vanuit klinisch psychologen te werk gaan
Werken volgens de diagnostische cyclus
Het classificatiesysteem de DSM-5.
De belangrijkste stoornissen DSM-5: kenmerken, etiologie, instandhoudende factoren en
behandelmethoden
Gezonde en afwijkende ontwikkeling van overkoepelende thema’s als seksualiteit,
persoonlijkheid en psychosomatiek
Academische vaardigheden
Eerst de theorie…
Vandaag:
Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 1 (H1-4):
- Abnormaal gedrag?
- Neurobiologische benaderingen van psychopathologie
- Leertheoretische benaderingen van psychopathologie
, - Cognitieve benaderingen van psychopathologie
Volgende week:
Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 2 (H5-7):
- Psychoanalytische benaderingen van psychopathologie
- Humanistische benaderingen van psychopathologie
- Systeembenaderingen van psychopathologie
Klinische psychologie: Klinische theorieën en theoretische referentiekaders
Abnormaal gedrag?
Abnormaal gedrag?
Klinische psychologie
Het gebied van de psychologie dat zich bezighoudt met afwijkend, slecht aangepast en
abnormaal menselijk gedrag – gedrag dat afwijkt binnen de norm in de algemene zin, maar in
klinische psychologie wordt er vaak naar de negatieve kant gekeken
….. Binnen een persoon
Bijv. excessief drinken, dwanggedachten of extreme angsten.
Of:
……. In relatie tot andere mensen
Bijv. overbezorgd, extreem agressief of extreem teruggetrokken
Seligman (ook grondlegger positieve psychologie), Walker en Rosenhan (2001):
Zeven factoren die bepalen of gedrag als abnormaal wordt beschouwd:
1. Persoonlijk lijden
2. De (dis)functionaliteit van het gedrag – bijvoorbeeld door probleem niet meer kunnen
werken, geen sociale relaties in stand kunnen houden
3. Irrationeel en onbegrijpelijk gedrag
4. Onvoorspelbaarheid en controleverlies – het gedrag past niet bij hoe de persoon zich
normaal gedrag
5. Opvallend en onconventioneel gedrag – bijvoorbeeld gezicht vol tatoeëren met
doodshoofden. Dit illustreert ook dat abnormaal gedrag niet hetzelfde is als een
psychische stoornis
6. Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt – bijvoorbeeld in
ondergoed boodschappen doen
7. Het overtreden van morele normen – we vergelijken mensen aan de hand van onze
eigen morele normen
Niet criteria die psychologen gebruiken, maar criteria die we allemaal gebruiken om te kijken
naar gedrag van de ander. Gaat dus om dingen die we bij anderen zien, waardoor we het
sneller abnormaal vinden.
Definitie psychische stoornis volgens APA (American Psychiatric Association):
,'Een syndroom gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het gebied van cognitieve
functies, de emotieregulatie, of het gedrag van een persoon, dat een uiting is van een
disfunctie in de psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag
liggen aan het psychische functioneren’
Er moeten van twee dingen sprake zijn, los van de criteria in de DSM moet er sprake zijn van:
+ Persoonlijk lijden – hoeft niet alleen de persoon zelf te zijn, maar kan ook lijden van de
omgeving zijn
+ Beperkingen in het functioneren (beroepsmatig, sociaal)
Er wordt niet gesproken over een stoornis als:
- Te verwachten en cultureel aanvaardbare reacties
- Gedrag dat voortvloeit uit het behoren tot een politieke, religieuze of seksuele minderheid
- Niet voortkomend uit persoonlijk conflict tussen individu en maatschappij – o.a. het maken
van controversiële kunst
Het is ingewikkeld om te zeggen wanneer er wel en niet gesproken wordt over een stoornis.
Drie modellen
1. statistisch model.
2. medisch of ziektemodel.
3. leer- of onderwijsmodel.
1. Statistisch model
Dit is een manier om een uitspraak te doen over wat normafwijkend is.
Kritiek
1. Grens is arbitrair – grens wanneer je spreekt over afwijkend/abnormaal is in
vergelijking met het gemiddelde, terwijl dit niet problematisch hoeft te zijn
2. Specificeert niet hoe ongewoon gedrag moet zijn – sommige dingen zijn zo
uitzonderlijk dat er geen normaalverdeling te vinden is
3. Onduidelijk of er sprake is van individueel lijden
2. Medisch of ziektemodel
, Volgens dit model is het vinden van de oorzaak heel belangrijk voor de diagnose. Dit kan
somatogeen (lichamelijk) of psychogeen (psychisch) zijn. Er wordt pas een diagnose gesteld
als de oorzaak bekend is.
De passieve rol van de patiënt is ook een punt van kritiek.
Kritiek
1. Bij veel psychische stoornissen geen onderliggend mechanisme aangetoond.
2. Stigmatisering – door gebruik van termen zoals ziekte, patiënt, therapeut
3. Leer- of onderwijsmodel
Reactie op medisch model, in de context van onderwijs. Gaat uit van verkeerd gelopen
leerprocessen.
Geen van de drie modellen geeft echt een sluitend antwoord op wat normaal en wat
abnormaal gedrag is. Hier kun je ook geen harde grenzen over stellen.
Hoorcollege 1: Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 1
Klinische psychologie
- ADHD
- Sociale fobie
- Posttraumatische stressstoornis
- Autisme
- Depressie
- Eetstoornis
Klinische psychologie wordt vaak geassocieerd met psychische stoornissen zoals
bovenstaand. Maar het gaat ook over bijvoorbeeld diagnostiek en herstel.
Gesteldheid van de mentale gezondheid in Nederland is best zorgelijk. 3,3 miljoen
Nederlandse volwassenen hebben mate van psychische klachten dat overeenkomt met een
psychische stoornis.
-> niet alleen classificeren van psychische stoornissen (DSM-5: Diagnostic and statistical
manual of mental disorders. Alle stoornissen, symptomen en criteria worden omschreven)
(Vooral) ook diagnose, behandeling, preventie en onderzoek
Belangrijk om te beseffen dat hoe wij naar psychische stoornissen kijken niet vast staat en
over de tijd verandert. Bijvoorbeeld t/m DSM 3 stond homoseksualiteit in de DSM als
stoornis.
Cursus klinische psychologie
De concepten “normaal” en “abnormaal” binnen de klinische psychologie
Theoretische referentiekaders waar vanuit klinisch psychologen te werk gaan
Werken volgens de diagnostische cyclus
Het classificatiesysteem de DSM-5.
De belangrijkste stoornissen DSM-5: kenmerken, etiologie, instandhoudende factoren en
behandelmethoden
Gezonde en afwijkende ontwikkeling van overkoepelende thema’s als seksualiteit,
persoonlijkheid en psychosomatiek
Academische vaardigheden
Eerst de theorie…
Vandaag:
Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 1 (H1-4):
- Abnormaal gedrag?
- Neurobiologische benaderingen van psychopathologie
- Leertheoretische benaderingen van psychopathologie
, - Cognitieve benaderingen van psychopathologie
Volgende week:
Klinische theorieën en theoretische referentiekaders 2 (H5-7):
- Psychoanalytische benaderingen van psychopathologie
- Humanistische benaderingen van psychopathologie
- Systeembenaderingen van psychopathologie
Klinische psychologie: Klinische theorieën en theoretische referentiekaders
Abnormaal gedrag?
Abnormaal gedrag?
Klinische psychologie
Het gebied van de psychologie dat zich bezighoudt met afwijkend, slecht aangepast en
abnormaal menselijk gedrag – gedrag dat afwijkt binnen de norm in de algemene zin, maar in
klinische psychologie wordt er vaak naar de negatieve kant gekeken
….. Binnen een persoon
Bijv. excessief drinken, dwanggedachten of extreme angsten.
Of:
……. In relatie tot andere mensen
Bijv. overbezorgd, extreem agressief of extreem teruggetrokken
Seligman (ook grondlegger positieve psychologie), Walker en Rosenhan (2001):
Zeven factoren die bepalen of gedrag als abnormaal wordt beschouwd:
1. Persoonlijk lijden
2. De (dis)functionaliteit van het gedrag – bijvoorbeeld door probleem niet meer kunnen
werken, geen sociale relaties in stand kunnen houden
3. Irrationeel en onbegrijpelijk gedrag
4. Onvoorspelbaarheid en controleverlies – het gedrag past niet bij hoe de persoon zich
normaal gedrag
5. Opvallend en onconventioneel gedrag – bijvoorbeeld gezicht vol tatoeëren met
doodshoofden. Dit illustreert ook dat abnormaal gedrag niet hetzelfde is als een
psychische stoornis
6. Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt – bijvoorbeeld in
ondergoed boodschappen doen
7. Het overtreden van morele normen – we vergelijken mensen aan de hand van onze
eigen morele normen
Niet criteria die psychologen gebruiken, maar criteria die we allemaal gebruiken om te kijken
naar gedrag van de ander. Gaat dus om dingen die we bij anderen zien, waardoor we het
sneller abnormaal vinden.
Definitie psychische stoornis volgens APA (American Psychiatric Association):
,'Een syndroom gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het gebied van cognitieve
functies, de emotieregulatie, of het gedrag van een persoon, dat een uiting is van een
disfunctie in de psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag
liggen aan het psychische functioneren’
Er moeten van twee dingen sprake zijn, los van de criteria in de DSM moet er sprake zijn van:
+ Persoonlijk lijden – hoeft niet alleen de persoon zelf te zijn, maar kan ook lijden van de
omgeving zijn
+ Beperkingen in het functioneren (beroepsmatig, sociaal)
Er wordt niet gesproken over een stoornis als:
- Te verwachten en cultureel aanvaardbare reacties
- Gedrag dat voortvloeit uit het behoren tot een politieke, religieuze of seksuele minderheid
- Niet voortkomend uit persoonlijk conflict tussen individu en maatschappij – o.a. het maken
van controversiële kunst
Het is ingewikkeld om te zeggen wanneer er wel en niet gesproken wordt over een stoornis.
Drie modellen
1. statistisch model.
2. medisch of ziektemodel.
3. leer- of onderwijsmodel.
1. Statistisch model
Dit is een manier om een uitspraak te doen over wat normafwijkend is.
Kritiek
1. Grens is arbitrair – grens wanneer je spreekt over afwijkend/abnormaal is in
vergelijking met het gemiddelde, terwijl dit niet problematisch hoeft te zijn
2. Specificeert niet hoe ongewoon gedrag moet zijn – sommige dingen zijn zo
uitzonderlijk dat er geen normaalverdeling te vinden is
3. Onduidelijk of er sprake is van individueel lijden
2. Medisch of ziektemodel
, Volgens dit model is het vinden van de oorzaak heel belangrijk voor de diagnose. Dit kan
somatogeen (lichamelijk) of psychogeen (psychisch) zijn. Er wordt pas een diagnose gesteld
als de oorzaak bekend is.
De passieve rol van de patiënt is ook een punt van kritiek.
Kritiek
1. Bij veel psychische stoornissen geen onderliggend mechanisme aangetoond.
2. Stigmatisering – door gebruik van termen zoals ziekte, patiënt, therapeut
3. Leer- of onderwijsmodel
Reactie op medisch model, in de context van onderwijs. Gaat uit van verkeerd gelopen
leerprocessen.
Geen van de drie modellen geeft echt een sluitend antwoord op wat normaal en wat
abnormaal gedrag is. Hier kun je ook geen harde grenzen over stellen.
