EINDTERMEN FILOSOFIE SCEPTICISME
H1 – Scepticisme op scherp gesteld
4 De kandidaten kunnen aan de hand van een voorbeeld aangeven wat “gerede twijfel”
inhoudt en uitleggen wat het verband is tussen “gerede twijfel” en een sceptische houding.
We spreken van gerede twijfel als er:
1. Meerdere realistische verklaringen zijn voor een en hetzelfde fenomeen
2. De reële mogelijkheid bestaat dat het fenomeen niet heeft plaatsgevonden
Scepticisme is het stellen van kritische vragen over onze opvattingen die leiden tot
vraagtekens bij de mogelijkheid van kennis überhaupt.
Verband:
- Zowel gerede twijfel als scepticisme trekken opvattingen in twijfel
- Het scepticisme gaat echter verder. Iets staat buiten gerede twijfel als er geen realistisch
alternatieve verklaring is. Het scepticisme vraagt zich af of er wel zoiets is als ‘realistisch’
5 De kandidaten kunnen uitleggen wat metafysisch, epistemologisch en conceptueel
scepticisme inhouden en deze vormen van scepticisme toepassen, bekritiseren en
evalueren.
“Niets bestaat, mocht er iets bestaan, dan kunnen we het niet kennen, en mochten we het
wel kunnen kennen, dan kunnen we het niet mededelen.” Gorgias van Leontini
Metafysisch scepticisme - werkelijkheidsprobleem
Het is niet zeker dat er een buitenwereld is. Buiten ons is niets zeker. We kennen de
buitenwereld alleen via onze zintuigen, maar deze kunnen ons bedriegen (illusies,
hallucinaties etc.). Daarom ‘niets bestaat’; het is niet zeker of er iets buiten ons is.
Epistemologisch scepticisme - kennisprobleem
Voor alles wat we denken te weten is wel een alternatieve verklaring te bedenken. Zolang we
deze alternatieven niet kunnen uitsluiten, kunnen we niks weten.
Conceptueel scepticisme - probleem van andere geesten
Men kent enkel zijn eigen bewustzijnsinhoud, niet die van anderen. Daardoor is het niet
zeker of anderen ons wel begrijpen met de begrippen die wij gebruiken, omdat zij er een
andere betekenis aan hebben gegeven. Of iemand liegt, of anderen zijn filosofische zombies.
Volgens het conceptueel scepticisme zijn we daarom nooit in staat om met anderen van
gedachten te wisselen, communicatie is onmogelijk.
, 6 De kandidaten kunnen het onderscheid aangeven tussen pyrronistische en academische
scepsis.
Drie soorten filosofen:
1. Dogmatici - we hebben gezocht en de waarheid gevonden
2. Academici - we hebben gezocht, de waarheid is niet te vinden, dus stop met zoeken
3. Sceptici - we weten niet of we (n)iets weten, dus moeten we door blijven zoeken
Academici zullen zeggen dat de twijfels leiden tot een definitief negatief antwoord op de
vraag. Pyrronistische sceptici zullen zeggen dat twijfels leiden tot nieuwe vragen en verder
onderzoek.
7 De kandidaten kunnen uitleggen wat wordt bedoeld met de pyrronistische problematiek
en problematiek op theoretisch, psychologisch en dialectisch niveau interpreteren.
Voor iedere stelling die je kan bedenken zijn er tegengestelde meningen waar voor alle
meningen wel iets te zeggen valt (een beetje filosoof kan elke mogelijke mening overtuigend
beredeneren en onderbouwen). We hebben geen onafhankelijke middelen om uit te maken
of een bepaalde mening juist of verkeerd is. Door steeds tegengestelde meningen tegen te
komen die even veel waard zijn, moeten we onze oordelen opschorten (epochè): we zijn niet
langer stellig in onze opvattingen. Als gevolg heeft dit innerlijke rust (ataraxia).
Psychologisch:
Alle tegengestelde argumenten zijn gelijkwaardig: isothenie. Daardoor kunnen we onmogelijk
een goede keus maken en dus kiezen we niet. Dit geeft rust in de ziel
(ataraxia).
Dialectisch:
In een debat staan twee meningen tegenover elkaar. Volgens de pyrronist
zijn beide meningen gelijkwaardig. Een neutrale observator zal daardoor
niet in staat zijn om een voorkeur te hebben na het debat.
Theoretisch:
Het is onmogelijk voor eindige wezens als de mens om verantwoorde
overtuigingen te hebben. Iedere onderbouwing van een aanspraak op
kennis is zelf weer een aanspraak op kennis en behoeft dus Figuur 1: Sextus Empiricus
onderbouwing. Wij kunnen dus nooit een volledig onderbouwde
overtuiging hebben.
(ZIE EINDTERM 8)
8 De kandidaten kunnen uitleggen wat het trilemma van Agrippa inhoudt en de drie opties
die daarbij aan de orde zijn benoemen en evalueren.
Agrippa’s trilemma:
1. Onderbouwen van kennis leidt tot oneindige regressie, wat onmogelijk is voor eindige
wezens zoals de mens.
2. Er zijn basisovertuigingen die uit zichzelf verantwoord zijn. Welke overtuigingen zijn dat
dan en waarom behoeven deze geen verdere verantwoording?
H1 – Scepticisme op scherp gesteld
4 De kandidaten kunnen aan de hand van een voorbeeld aangeven wat “gerede twijfel”
inhoudt en uitleggen wat het verband is tussen “gerede twijfel” en een sceptische houding.
We spreken van gerede twijfel als er:
1. Meerdere realistische verklaringen zijn voor een en hetzelfde fenomeen
2. De reële mogelijkheid bestaat dat het fenomeen niet heeft plaatsgevonden
Scepticisme is het stellen van kritische vragen over onze opvattingen die leiden tot
vraagtekens bij de mogelijkheid van kennis überhaupt.
Verband:
- Zowel gerede twijfel als scepticisme trekken opvattingen in twijfel
- Het scepticisme gaat echter verder. Iets staat buiten gerede twijfel als er geen realistisch
alternatieve verklaring is. Het scepticisme vraagt zich af of er wel zoiets is als ‘realistisch’
5 De kandidaten kunnen uitleggen wat metafysisch, epistemologisch en conceptueel
scepticisme inhouden en deze vormen van scepticisme toepassen, bekritiseren en
evalueren.
“Niets bestaat, mocht er iets bestaan, dan kunnen we het niet kennen, en mochten we het
wel kunnen kennen, dan kunnen we het niet mededelen.” Gorgias van Leontini
Metafysisch scepticisme - werkelijkheidsprobleem
Het is niet zeker dat er een buitenwereld is. Buiten ons is niets zeker. We kennen de
buitenwereld alleen via onze zintuigen, maar deze kunnen ons bedriegen (illusies,
hallucinaties etc.). Daarom ‘niets bestaat’; het is niet zeker of er iets buiten ons is.
Epistemologisch scepticisme - kennisprobleem
Voor alles wat we denken te weten is wel een alternatieve verklaring te bedenken. Zolang we
deze alternatieven niet kunnen uitsluiten, kunnen we niks weten.
Conceptueel scepticisme - probleem van andere geesten
Men kent enkel zijn eigen bewustzijnsinhoud, niet die van anderen. Daardoor is het niet
zeker of anderen ons wel begrijpen met de begrippen die wij gebruiken, omdat zij er een
andere betekenis aan hebben gegeven. Of iemand liegt, of anderen zijn filosofische zombies.
Volgens het conceptueel scepticisme zijn we daarom nooit in staat om met anderen van
gedachten te wisselen, communicatie is onmogelijk.
, 6 De kandidaten kunnen het onderscheid aangeven tussen pyrronistische en academische
scepsis.
Drie soorten filosofen:
1. Dogmatici - we hebben gezocht en de waarheid gevonden
2. Academici - we hebben gezocht, de waarheid is niet te vinden, dus stop met zoeken
3. Sceptici - we weten niet of we (n)iets weten, dus moeten we door blijven zoeken
Academici zullen zeggen dat de twijfels leiden tot een definitief negatief antwoord op de
vraag. Pyrronistische sceptici zullen zeggen dat twijfels leiden tot nieuwe vragen en verder
onderzoek.
7 De kandidaten kunnen uitleggen wat wordt bedoeld met de pyrronistische problematiek
en problematiek op theoretisch, psychologisch en dialectisch niveau interpreteren.
Voor iedere stelling die je kan bedenken zijn er tegengestelde meningen waar voor alle
meningen wel iets te zeggen valt (een beetje filosoof kan elke mogelijke mening overtuigend
beredeneren en onderbouwen). We hebben geen onafhankelijke middelen om uit te maken
of een bepaalde mening juist of verkeerd is. Door steeds tegengestelde meningen tegen te
komen die even veel waard zijn, moeten we onze oordelen opschorten (epochè): we zijn niet
langer stellig in onze opvattingen. Als gevolg heeft dit innerlijke rust (ataraxia).
Psychologisch:
Alle tegengestelde argumenten zijn gelijkwaardig: isothenie. Daardoor kunnen we onmogelijk
een goede keus maken en dus kiezen we niet. Dit geeft rust in de ziel
(ataraxia).
Dialectisch:
In een debat staan twee meningen tegenover elkaar. Volgens de pyrronist
zijn beide meningen gelijkwaardig. Een neutrale observator zal daardoor
niet in staat zijn om een voorkeur te hebben na het debat.
Theoretisch:
Het is onmogelijk voor eindige wezens als de mens om verantwoorde
overtuigingen te hebben. Iedere onderbouwing van een aanspraak op
kennis is zelf weer een aanspraak op kennis en behoeft dus Figuur 1: Sextus Empiricus
onderbouwing. Wij kunnen dus nooit een volledig onderbouwde
overtuiging hebben.
(ZIE EINDTERM 8)
8 De kandidaten kunnen uitleggen wat het trilemma van Agrippa inhoudt en de drie opties
die daarbij aan de orde zijn benoemen en evalueren.
Agrippa’s trilemma:
1. Onderbouwen van kennis leidt tot oneindige regressie, wat onmogelijk is voor eindige
wezens zoals de mens.
2. Er zijn basisovertuigingen die uit zichzelf verantwoord zijn. Welke overtuigingen zijn dat
dan en waarom behoeven deze geen verdere verantwoording?
