H2 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
§1 De Christelijke kerk in West-Europa valt uiteen
- In 1568 begon in Nederland een opstand tegen Spanje.
Nederland maakte deel uit van een groot Spaans rijk, bestuurd door Filips II.
Het begon door een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op
aanhangers van het protestantisme onder een minderheid van de bevolking in de Nederlanden.
- Groeiende kritiek op de katholieke kerk rond 1500
Verschil over geloof → scheuring binnen de katholieke kerk.
Sommige critici vonden dat de kerk de bijbel anders uitlegde dan volgens hen voor de hand lag
en dat de kerk er gebruiken op na hield die nergens in de Bijbel terug te vinden waren. Maar de
leiding van de katholieke kerk was het daar niet mee eens.
Deel van de critici, wilde alleen misbruiken zoals de aflaathandel afschaffen, bijvoorbeeld
Erasmus.
Anderen scheiden zich van katholieke kerk en stichten een nieuwe kerk of sluiten zich bij zo’n
nieuwe kerk aan → hervormers; hervorming/reformatie. Oftewel protestanten.
- Kritiek van Luther:
● Hij verkondigde dat de machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de
rooms-katholieke kerk onterecht waren.
● Alleen de bijbel was richtinggevend. Wilde dat iedereen de bijbel ging lezen in de
volkstaal. In de katholieke kerk lazen en verklaarden de priesters de bijbel voor de
mensen.
● Komt niet in de hemel door goede werken te doen en door de kerk te betalen, maar door
in God te geloven. Wilde aflaathandel afschaffen.
● Pausschap, het celibaat, veel sacramenten, de heiligenverering en de kloosterorden
afschaffen, omdat daarover niets in de bijbel stond.
- Krijgt steun van veel Duitse vorsten want;
● Zij werden het hoofd van de kerk
● Konden de kloosters sluiten en de bezittingen van de kloosters overnemen
● Volgens het lutheranisme moesten onderdanen de vorst altijd gehoorzamen, ook als de
vorst zich slecht gedroeg.
, - 1521 Rijksdag van Worms:
Luther moet zijn ideeën herroepen, maar doet dat niet.
Gevolg: Edict van Worms (1521)
- De contrareformatie:
Gevolg: strijd (1531-1555) keizer Karel V + katholieke vorsten tegen protestantse vorsten in
Duitsland.
Resultaat: 1555 Vrede van Augsburg.
“Cuius regio eius religio” = wiens gebied het is, wiens godsdienst het is, van Karel V, wordt
afgeschaft door Duitse vorsten.
- Verschillen tussen het lutheranisme en het calvinisme:
● Bij lutheranen is de vorst het hoofd van de kerk. Bij de calvinisten bestuurt iedere
'gemeente’ zichzelf door een raad van gekozen ouderlingen.
● Anders dan de lutheranen mogen calvinisten tegen hun vorst in verzet komen, als deze
handelt tegen ‘Gods gebod’.
- In Nederland is de calvinistische kerk het belangrijkste.
§2 De opstand in de Nederlanden breekt uit
- Oorzaken opstand:
Indirecte reden:
● De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
● De splitsing van de christelijke kerk door de hervorming → er zijn steeds meer
protestanten.
Directe reden:
● Karel V en Filips II gaan protestanten streng volgen.
⤷ Strengere plakaten (wetten).
Veel plaatselijke bestuurders voerden die plakkaten niet of slechts met grote weerzin uit,
omdat zij verdraagzaam waren en vervolging vanwege godsdienst afkeuren. Bovendien
vonden zij de plakkaten een inbreuk op hun rechten.
● Karel V en Filips II streven naar centralisatie en het ongedaan maken van privileges.
⤷ de landvoogd(es) en de drie Raden vormden samen in Brussel een centrale regering
voor alle gewesten. Deze machtsvergroting botste met de opkomst van de burgerij in de
steden. De burgerij wilde vrijheidsrechten behouden en vastleggen.
- Reacties van edelen en calvinisten
1566: smeekschrift aangeboden aan landvoogdes Margaretha van Parma door groep lagere
edelen met het verzoek de plakkaten af te schaffen.
§1 De Christelijke kerk in West-Europa valt uiteen
- In 1568 begon in Nederland een opstand tegen Spanje.
Nederland maakte deel uit van een groot Spaans rijk, bestuurd door Filips II.
Het begon door een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op
aanhangers van het protestantisme onder een minderheid van de bevolking in de Nederlanden.
- Groeiende kritiek op de katholieke kerk rond 1500
Verschil over geloof → scheuring binnen de katholieke kerk.
Sommige critici vonden dat de kerk de bijbel anders uitlegde dan volgens hen voor de hand lag
en dat de kerk er gebruiken op na hield die nergens in de Bijbel terug te vinden waren. Maar de
leiding van de katholieke kerk was het daar niet mee eens.
Deel van de critici, wilde alleen misbruiken zoals de aflaathandel afschaffen, bijvoorbeeld
Erasmus.
Anderen scheiden zich van katholieke kerk en stichten een nieuwe kerk of sluiten zich bij zo’n
nieuwe kerk aan → hervormers; hervorming/reformatie. Oftewel protestanten.
- Kritiek van Luther:
● Hij verkondigde dat de machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de
rooms-katholieke kerk onterecht waren.
● Alleen de bijbel was richtinggevend. Wilde dat iedereen de bijbel ging lezen in de
volkstaal. In de katholieke kerk lazen en verklaarden de priesters de bijbel voor de
mensen.
● Komt niet in de hemel door goede werken te doen en door de kerk te betalen, maar door
in God te geloven. Wilde aflaathandel afschaffen.
● Pausschap, het celibaat, veel sacramenten, de heiligenverering en de kloosterorden
afschaffen, omdat daarover niets in de bijbel stond.
- Krijgt steun van veel Duitse vorsten want;
● Zij werden het hoofd van de kerk
● Konden de kloosters sluiten en de bezittingen van de kloosters overnemen
● Volgens het lutheranisme moesten onderdanen de vorst altijd gehoorzamen, ook als de
vorst zich slecht gedroeg.
, - 1521 Rijksdag van Worms:
Luther moet zijn ideeën herroepen, maar doet dat niet.
Gevolg: Edict van Worms (1521)
- De contrareformatie:
Gevolg: strijd (1531-1555) keizer Karel V + katholieke vorsten tegen protestantse vorsten in
Duitsland.
Resultaat: 1555 Vrede van Augsburg.
“Cuius regio eius religio” = wiens gebied het is, wiens godsdienst het is, van Karel V, wordt
afgeschaft door Duitse vorsten.
- Verschillen tussen het lutheranisme en het calvinisme:
● Bij lutheranen is de vorst het hoofd van de kerk. Bij de calvinisten bestuurt iedere
'gemeente’ zichzelf door een raad van gekozen ouderlingen.
● Anders dan de lutheranen mogen calvinisten tegen hun vorst in verzet komen, als deze
handelt tegen ‘Gods gebod’.
- In Nederland is de calvinistische kerk het belangrijkste.
§2 De opstand in de Nederlanden breekt uit
- Oorzaken opstand:
Indirecte reden:
● De sterke positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden
● De splitsing van de christelijke kerk door de hervorming → er zijn steeds meer
protestanten.
Directe reden:
● Karel V en Filips II gaan protestanten streng volgen.
⤷ Strengere plakaten (wetten).
Veel plaatselijke bestuurders voerden die plakkaten niet of slechts met grote weerzin uit,
omdat zij verdraagzaam waren en vervolging vanwege godsdienst afkeuren. Bovendien
vonden zij de plakkaten een inbreuk op hun rechten.
● Karel V en Filips II streven naar centralisatie en het ongedaan maken van privileges.
⤷ de landvoogd(es) en de drie Raden vormden samen in Brussel een centrale regering
voor alle gewesten. Deze machtsvergroting botste met de opkomst van de burgerij in de
steden. De burgerij wilde vrijheidsrechten behouden en vastleggen.
- Reacties van edelen en calvinisten
1566: smeekschrift aangeboden aan landvoogdes Margaretha van Parma door groep lagere
edelen met het verzoek de plakkaten af te schaffen.
