Gerontologie – Deel Annouk De Neels
Valpreventie
Vallen
- Een onbedoelde verandering van lichaamspositie die resulteert in het
neerkomen op de grond of een ander lager niveau
- Een onverwachte gebeurtenis waarbij de oudere persoon op de grond,
vloer of lagergelegen niveau terecht komt
Prevalentie – mate van voorkomen
- Thuissituatie
o 65+ 28 – 35% valt minimaal één keer per jaar
o Ouderen met dementie 60%
o 75+ 32 – 42% valt minimaal één keer per jaar
o 15 – 30% van de ouderen die vallen, vallen twee of meer keer per
jaar
- WZC
o 30 – 70% valt minimaal één keer per jaar
o 60 – 70% valt opnieuw het volgende jaar
o 15 – 40% valt twee of meer keer per jaar
WZC is verzamelplaats voor mensen die een zeer hoge zorgnood
hebben
Onderliggende pathologie (zoals dementie en depressie)
Vreemde omgeving
Periodes van maximale activiteit
- Ziekenhuis
o 1,4 tot 17,9 valincidenten per 1000 ligdagen
o 2 tot 17% van de geriatrische patiënten valt minimaal één keer per
opname
o 8 – 44% valt meerdere keren per opname
Cijfers liggen zeer hoog dubbele vergrijzing + risico om te vallen stijgt
naarmate de leeftijd van de ouderen stijgt
ijsberg principe
- Er wordt geen melding gemaakt van bijna valincidenten
- Er wordt geen melding gemaakt bij uitblijven lichamelijke klachten
Uit angst voor definitieve opname, confrontatie functional decline en men ziet
het als ‘normale gebeurtenis’
Populatie bepaling
- Chronische zorg
o Dementie, cardiovasculaire problemen, aandoeningen
bewegingsstelsel, diabetes type 2, CVA
o Belangrijke mate van ADL afhankelijkheid
- Thuiszorg
o Cardiovasculaire problemen, aandoeningen bewegingsstelsel,
aandoeningen respiratoire stelsel, aandoeningen gehoor/visus
, o Belangrijke mate van ADL afhankelijkheid thuisverpleegkundige
of poetsvrouw
Valincidentie – aantal nieuwe gevallen
- Cijfers liggen hoger bij vrouwen dan bij mannen
o Er zijn meer vrouwen – leven langer
o Mannen die op latere leeftijd ziek worden overlijden sneller dan
vrouwen
Gevolgen
Lichamelijke gevolgen (40 – 60%)
- Kleine letsels (verstuiking, snijwonde, hematomen, weefselbeschadiging)
(30 – 50%)
- Ernstig letsel (10 – 15%)
o Fracturen heup (1 – 2%), pols en of schouder (3 – 5%) vooral door
reflex van tegenhouden van de val – botten zijn broos en fragiel
o Letsel van de weke delen (lever, milt) en hoofdtrauma (5%)
- Secundaire gevolgen door niet recht te geraken
o Rhabdomyolyse = op enkele uren tijd spierweefsel verliezen door op
de grond te blijven liggen
o Pneumonie, decubitus
- Geen herstel tot oud functioneel niveau – elke val zorgt voor stukje
functioneel verlies
- Overlijden (25 – 33% binnen het jaar) door secundaire gevolgen
Psychosociale gevolgen
- Valangst
o 32 – 63% heeft angst om opnieuw te vallen
o Kan verlammend werken
o Kan gezonde bekommernis zijn
- Sociale isolatie en depressie
o Eenzaamheid
o Suïcide
Financiële/economische gevolgen
- Ziekenhuiskosten nemen toe vanaf 65 jaar
- Opname in residentiële voorziening
- Heupfractuur kost gemiddeld €11.500
- Hoge medicatiekost
- Kost van professionelen
- Financieel verlies voor mantelzorgers; minder verdienen omdat ze maar
halftijds kunnen gaan werken om mantelzorger te kunnen zijn
Blijvende functionele moeilijkheden
- Op- en aflopen van de trap
- Zich wassen (douche en bad)
- Schoonmaken
- Daling van activiteit 1 op 5 wandelt, fietst, winkelt en tuiniert minder
, Oorzaken valincidentie
Nooit één uitsluitende reden waarom ouderen vallen, vaak samenkomst van
verschillende redenen
- Endogene mechanismen genetisch bepaald, veroudering; gang,
evenwicht, proprioceptie...
- Exogene factoren omgevingsfactoren, beweging, levensstijl, medicatie…
- Onderliggende acute of chronische aandoening
Posturale controle = feit dat we rechtop blijven staan
- Posturale controle en invloed op somatosensorische functies
o Visusstoornissen cataract, glaucoom (aantasting oogzenuw)
o Vestibulaire stoornissen ziekte van menière
o Dysfunctie van cervicale mechanoreceptoren artrose
o Perifere polyneuropathie diabetes type 2, langdurige
alcoholverslaving
- Posturale controle en invloed op motorische functies
o Myelopathie Zien we bij hernia, zal invloed hebben op posturale
controle
o Musculaire atrofie sarcopenie
- Posturale controle en invloed op coördinerende functies
o Ziekte van Parkinson
o Dementieel syndroom (aantasting executieve functies)
o Depressie
Uitvoeren duale taken lukt niet meer bij ouderen (vb: wandelen en praten)
stoppen met stappen en praten dan of omgekeerd
Valrisico bij ouderen
- Intrinsieke factoren
- Extrinsieke factoren
Cognitieve functies
- Agitatie - Impulsiviteit
- Angst - Onvermogen om instructies op te volgen
- Cognitieve stoornis - Dementie
Fysieke functies
- Vermoeidheid (wordt vaak vergeten – hoe vermoeider, hoe minder
aandachtig valrisico)
- Spierzwakte
- Gangstoornissen
- Verminderd fysiek vermogen
- acute aandoeningen (acute bloedarmoede, hersenbloeding, trombose…)
- Visuele stoornissen (cataract, glaucoom)
- Blaasstoornissen/incontinentie
o Urgentie-incontinentie Vaak naar de wc moeten gaan (kleine
hoeveelheid)
o Stressincontinentie heeft te maken met druk (niezen, lachen,
hoesten)
Valpreventie
Vallen
- Een onbedoelde verandering van lichaamspositie die resulteert in het
neerkomen op de grond of een ander lager niveau
- Een onverwachte gebeurtenis waarbij de oudere persoon op de grond,
vloer of lagergelegen niveau terecht komt
Prevalentie – mate van voorkomen
- Thuissituatie
o 65+ 28 – 35% valt minimaal één keer per jaar
o Ouderen met dementie 60%
o 75+ 32 – 42% valt minimaal één keer per jaar
o 15 – 30% van de ouderen die vallen, vallen twee of meer keer per
jaar
- WZC
o 30 – 70% valt minimaal één keer per jaar
o 60 – 70% valt opnieuw het volgende jaar
o 15 – 40% valt twee of meer keer per jaar
WZC is verzamelplaats voor mensen die een zeer hoge zorgnood
hebben
Onderliggende pathologie (zoals dementie en depressie)
Vreemde omgeving
Periodes van maximale activiteit
- Ziekenhuis
o 1,4 tot 17,9 valincidenten per 1000 ligdagen
o 2 tot 17% van de geriatrische patiënten valt minimaal één keer per
opname
o 8 – 44% valt meerdere keren per opname
Cijfers liggen zeer hoog dubbele vergrijzing + risico om te vallen stijgt
naarmate de leeftijd van de ouderen stijgt
ijsberg principe
- Er wordt geen melding gemaakt van bijna valincidenten
- Er wordt geen melding gemaakt bij uitblijven lichamelijke klachten
Uit angst voor definitieve opname, confrontatie functional decline en men ziet
het als ‘normale gebeurtenis’
Populatie bepaling
- Chronische zorg
o Dementie, cardiovasculaire problemen, aandoeningen
bewegingsstelsel, diabetes type 2, CVA
o Belangrijke mate van ADL afhankelijkheid
- Thuiszorg
o Cardiovasculaire problemen, aandoeningen bewegingsstelsel,
aandoeningen respiratoire stelsel, aandoeningen gehoor/visus
, o Belangrijke mate van ADL afhankelijkheid thuisverpleegkundige
of poetsvrouw
Valincidentie – aantal nieuwe gevallen
- Cijfers liggen hoger bij vrouwen dan bij mannen
o Er zijn meer vrouwen – leven langer
o Mannen die op latere leeftijd ziek worden overlijden sneller dan
vrouwen
Gevolgen
Lichamelijke gevolgen (40 – 60%)
- Kleine letsels (verstuiking, snijwonde, hematomen, weefselbeschadiging)
(30 – 50%)
- Ernstig letsel (10 – 15%)
o Fracturen heup (1 – 2%), pols en of schouder (3 – 5%) vooral door
reflex van tegenhouden van de val – botten zijn broos en fragiel
o Letsel van de weke delen (lever, milt) en hoofdtrauma (5%)
- Secundaire gevolgen door niet recht te geraken
o Rhabdomyolyse = op enkele uren tijd spierweefsel verliezen door op
de grond te blijven liggen
o Pneumonie, decubitus
- Geen herstel tot oud functioneel niveau – elke val zorgt voor stukje
functioneel verlies
- Overlijden (25 – 33% binnen het jaar) door secundaire gevolgen
Psychosociale gevolgen
- Valangst
o 32 – 63% heeft angst om opnieuw te vallen
o Kan verlammend werken
o Kan gezonde bekommernis zijn
- Sociale isolatie en depressie
o Eenzaamheid
o Suïcide
Financiële/economische gevolgen
- Ziekenhuiskosten nemen toe vanaf 65 jaar
- Opname in residentiële voorziening
- Heupfractuur kost gemiddeld €11.500
- Hoge medicatiekost
- Kost van professionelen
- Financieel verlies voor mantelzorgers; minder verdienen omdat ze maar
halftijds kunnen gaan werken om mantelzorger te kunnen zijn
Blijvende functionele moeilijkheden
- Op- en aflopen van de trap
- Zich wassen (douche en bad)
- Schoonmaken
- Daling van activiteit 1 op 5 wandelt, fietst, winkelt en tuiniert minder
, Oorzaken valincidentie
Nooit één uitsluitende reden waarom ouderen vallen, vaak samenkomst van
verschillende redenen
- Endogene mechanismen genetisch bepaald, veroudering; gang,
evenwicht, proprioceptie...
- Exogene factoren omgevingsfactoren, beweging, levensstijl, medicatie…
- Onderliggende acute of chronische aandoening
Posturale controle = feit dat we rechtop blijven staan
- Posturale controle en invloed op somatosensorische functies
o Visusstoornissen cataract, glaucoom (aantasting oogzenuw)
o Vestibulaire stoornissen ziekte van menière
o Dysfunctie van cervicale mechanoreceptoren artrose
o Perifere polyneuropathie diabetes type 2, langdurige
alcoholverslaving
- Posturale controle en invloed op motorische functies
o Myelopathie Zien we bij hernia, zal invloed hebben op posturale
controle
o Musculaire atrofie sarcopenie
- Posturale controle en invloed op coördinerende functies
o Ziekte van Parkinson
o Dementieel syndroom (aantasting executieve functies)
o Depressie
Uitvoeren duale taken lukt niet meer bij ouderen (vb: wandelen en praten)
stoppen met stappen en praten dan of omgekeerd
Valrisico bij ouderen
- Intrinsieke factoren
- Extrinsieke factoren
Cognitieve functies
- Agitatie - Impulsiviteit
- Angst - Onvermogen om instructies op te volgen
- Cognitieve stoornis - Dementie
Fysieke functies
- Vermoeidheid (wordt vaak vergeten – hoe vermoeider, hoe minder
aandachtig valrisico)
- Spierzwakte
- Gangstoornissen
- Verminderd fysiek vermogen
- acute aandoeningen (acute bloedarmoede, hersenbloeding, trombose…)
- Visuele stoornissen (cataract, glaucoom)
- Blaasstoornissen/incontinentie
o Urgentie-incontinentie Vaak naar de wc moeten gaan (kleine
hoeveelheid)
o Stressincontinentie heeft te maken met druk (niezen, lachen,
hoesten)
