Samenvatting van het boek Handboek Erfrecht

Handboek Erfrecht
College 1
Hoofdstuk I De geschiedenis van de totstandkoming van Boek 4 BW en algemeen
overgangsrecht
Erfrecht
De plaats van de overleden persoon wordt vermogensrechtelijk ingenomen door diens
‘erfgenamen’. Zij volgen onder algemene titel op in de rechten en verplichtingen
(saisineregel). Dat kan plaatsvinden op grond van wet (versterferfrecht) of uiterste
wilsbeschikking.

Algemene inleiding overgangsrecht
Het overgangsrecht regelt de overgang van de oude naar de nieuwe wet voor op het
moment van invoering van de nieuwe wet bestaande rechtstoestanden (lopende
rechtsbetrekkingen, gepleegde rechtshandelingen en voldongen rechtsfeiten).
- De uit de uiterste wil van erflater blijkende uiterste wilsbeschikking dient zoveel
mogelijk te worden geëerbiedigd en te worden geïnterpreteerd vanuit de context van
het oude recht.

Overgangswet
- Verwijzingsregels  bepalingen die aangeven welk recht (oud of nieuw) op een
bepaald geval van toepassing is.
- Overbruggingsregels  regels die aangeven welke bijzondere overbruggingsregel op
bepaalde gevallen van toepassing zijn.

Stappenplan overgangsrechtelijke problemen
1. Is er sprake van een overgangsrechtelijk probleem?
o Wanneer is de uiterste wil gemaakt?
o Wanneer is de nalatenschap opengevallen?
o Wanneer is de wet in werking getreden of van toepassing geworden?
o Wijkt het nieuwe erfrecht af van het oude?
2. Welke bepalingen van de nieuwe wet kome voor toepassing in aanmerking?
3. Hoofdregel  onmiddellijke werking (art. 68a Overgangswet NBW)
4. Algemene uitzonderingen;
o Verkregen vermogensrechten worden geëerbiedigd (art. 69 Overgangswet
NBW).
o De geldigheid van rechtshandelingen wordt geëerbiedigd; conversie van
vernietigbaar dan wel nietig naar oud recht in geldig, vernietigbaar of nietig
naar nieuw recht kan plaatsvinden (art. 79-81 en 127 Overgangswet NBW).
o Uitgestelde werking verval- en verjaringstermijnen (art. 72-73a Overgangswet
NBW).
o Bijzondere regeling lopende procedures (art. 74 Overgangswet NBW).
5. Kijk of voor de toepasselijke bepalingen uit de nieuwe wet bijzondere bepalingen in
titel 5 van de Overgangswet zijn opgenomen.

, 6. In geval van onbillijk eindresultaat kan de redelijkheid- en billijkheidstoets van art. 75
Overgangswet NBW wellicht toepassing vinden.

Hoofdstuk II Algemene bepalingen
Erfopvolging
Erfopvolging vindt plaats bij versterf (op grond van wet) of krachtens uiterste
wilsbeschikking.
- Het leidt tot verkrijging onder algemene titel (art. 3:80 lid 2 BW, art. 4:182 BW) 
opvolging in goederen en schulden.
o Ook goodwill, auteursrechten, naburige (exploitatie)rechten, maar niet
persoonlijkheidsrechten.
- Erfopvolgers kan worden uitgebreid door ‘erfstelling’ (testament, art. 4:115 BW) of
worde uitgesloten door ‘onterving’.
- Erfopvolging geschiedt van rechtswege.

Volgorde van overlijden
- Men moet bestaan op moment van openvallen nalatenschap (art. 4:9 BW).
- Commoriëntenregel  wanneer de volgorde van het overlijden van twee personen
niet kan worden vastgesteld, worden ze geacht gelijktijdig te zijn overleden (art. 4:2
lid 1 BW). Dan valt aan de ene persoon ‘geen voordeel’ uit de nalatenschap ‘ten
nadeel’.
- Als er moeilijkheden zijn bij het vaststellen van de volgorde van overlijden, kan de
rechter uitstel verlenen (art. 4:2 lid 2 BW).
o Uitstel van het tijdstip waarop het bewijs moet zijn geleverd.

Onwaardigheid
- Iemand die een erfgenaam vermoord, is zelf (van rechtswege) onwaardig om te
erven (art. 4:3 lid 1 sub a BW). Voor de vermoorde persoon kan eventuele
plaatsvervanging bestaan (art. 4:12 BW).
- Ook bij een legaat of een voordeel door een last kan iemand onwaardig zijn.
- Aan de eis dat sprake moet zijn van ‘onherroepelijke veroordeling’ wordt niet
voldaan als de moordenaar van de erflater voor de veroordeling zelf het leven laat.
- Rechten door derden te goeder trouw worden geëerbiedigd, tenzij de derde
goederen om niet heeft verkregen. Dan kan aan die derde naar billijkheid een
vergoeding worden toegekend (art. 4:3 lid 2 BW).
- Onwaardigheid vervalt wanneer de erflater de onwaardige op ondubbelzinnige wijze
zijn gedraging heeft vergeven (art. 4:3 lid 3 BW).

Rechtshandelingen betreffende een niet opengevallen nalatenschap
- Bevoegdheden bedoeld in art. 4:4 lid 1 BW  maken en herroepen van testamenten,
het verwerpen en aanvaarden van het erfgenaamschap of legaten, opkomen tegen
inbreuken op de rechten als legitimaris of vernietigen van een testament.
- Rechtshandelingen die de strekking hebben een persoon te belemmeren in deze
bevoegdheden, zijn nietig.

,Betaling geldsom
- Aan een legataris, gerechtigde tot som ineens, legitimaris of als gevolg van
overbedeling bij verdeling nalatenschap.
- Op verzoek schuldenaar kan de rechtbank bij gewichtige redenen bepalen dat
betaling na verloop van een zekere tijd behoeft te worden voldaan.

Waarde goederen der nalatenschap (art. 4:6 BW)  waarde van goederen op het moment
direct na overlijden.

Geregistreerd partnerschap; stiefkind
- Boek 4 is integraal van toepassing bij geregistreerd partnerschap.
- Stiefkind erflater  kind van de echtgenoot of geregistreerde partner van de erflater,
van welk kind de erflater niet zelf ouder is.
o Stiefkind blijft stiefkind voor Boek 4 BW wanneer het huwelijk of
geregistreerd partnerschap door overlijden is geëindigd (art. 4:8 lid 3 BW).
- Scheiding betekent het einde van aanverwantschap die door geregistreerd
partnerschap ontstond, maar bij echtscheiding is dat niet het geval (art. 1:3 lid 3 BW).

Overgangswet
- Ingeval de nalatenschap voor de inwerkingtreding van de nieuwe wet is
opengevallen, hebben de betrokken verkrijgers enkel te maken met de
onwaardigheidsregels van art. 4:885 BW (oud) en art. 4:959 BW (oud).

, College 2
Hoofdstuk III Erfopvolging bij versterf; algemeen
Bestaanseis
- Men moet bestaan op het moment dat de nalatenschap openvalt (art. 4:9 BW).
o Dit geldt ook om aan een making een recht te kunnen ontlenen (art. 4:56 lid 1
BW).
- Bij een zwangere vrouw wordt het kind erfrechtelijk als reeds geboren beschouwd
(art. 1:2 BW).
- Iemands vaderschap na overlijden vastgesteld, dan werkt dit terug tot aan geboorte
(art. 1:207 BW).
- Ontkenning van een door huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstane
vaderschap heeft terugwerkende kracht (art. 1:200 BW).
- Bestaan onzeker  art. 1:412 e.v. BW

Uit eigen hoofde of bij plaatsvervulling
- Bloedverwanten mogen niet verder dan de zesde graad van erflater verwijderd zijn
(art. 4:12 lid 3 BW)  ook geen plaatsvervulling.
- Uit eigen hoofde  erven op grond van de plaats die hij zelf in de ordening inneemt.
- Plaatsvervulling  iemand neemt een plaats in die in beginsel voor een ander is
gereserveerd.
o Afstammelingen die de plaats vervullen.
o Staaksgewijs (art. 4:12 lid 2 BW)
- Afstammelingen van een testamentair eigenaar erven volgens de wet niet bij
plaatsvervulling.
o Uitzondering in art. 4:27 BW  afstammeling van een in de wettelijke
verdeling betrokken stiefkind kunnen ook de plaats vervullen.
- De echtgenoot van een vooroverleden kind van erflater erft niet bij plaatsvervulling.
- Scheiding van tafel en bed wordt voor het erfrecht gezien als echtscheiding (art. 4:10
lid 1/2 BW).

De erfdelen
- Tezamen uit eigen hoofde tot een nalatenschap geroepen, erven voor gelijke delen
(art. 4:11 BW).
- Indien staaksgewijs bij plaatsvervulling, ieder binnen de staak verkrijgt een gelijk
deel.
- Erfdeel van een ouder moet minstens een kwart zijn. Als dat niet zo is, moet het tot
een kwart worden verhoogd.
o Beide ouders moeten apart een kwart krijgen, dus bij twee ouders hebben de
ouders samen recht op de helft van de nalatenschap.
- Halfbroers/-zussen erven de helft van hetgeen de volle broers/zussen zouden erven
(art. 4:11 lid 2 BW).

Hoofdstuk XIII Gevolgen van erfopvolging
De Staat als rechtverkrijgende onder algemene titel bij gebreke van erfgenamen