Tentamen Recht en menselijk gedrag 29 maart 2018
Modelantwoorden
Algemeen
De algemene instructie was om in volzinnen te antwoorden. Het gebruik van opsommingen (‘bullet
points’) leidt tot punten aftrek.
Bij enkele vragen wordt nadrukkelijk gevraagd om de kennis toe te spitsen op een specifieke zaak
(bijvoorbeeld bij vraag 5 #metoo of bij vraag 8 Lucia de Berk). Als deze toespitsing ontbreekt, kan dat
reden zijn om geen of minder punten toe te kennen.
Vraag 1 (10 punten)
Onderstaande vraag heeft betrekking op de thematiek van week 1 'Waarom houden mensen zich aan
het recht?'
Behalve roken en overgewicht, gaat het kabinet de komende jaren ook problematisch alcoholgebruik
aanpakken. Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid) op 6 februari
2018 naar de Tweede Kamer stuurde.
‘Ik ben ervan overtuigd dat we de risico’s van problematisch alcoholgebruik voor onder andere onze
gezondheid sterk onderschatten. Daar mogen en kunnen we als samenleving niet van wegkijken’, zegt
Blokhuis in een toelichting.
Uit gesprekken die Blokhuis de afgelopen maanden had met bijvoorbeeld artsen en onderzoekers,
kwam problematisch alcoholgebruik nadrukkelijk naar voren als belangrijk risico voor de
volksgezondheid – naast roken en overgewicht.
Stel dat Blokhuis aarzelt tussen invoering van twee maatregelen:
(1) een voorlichtingscampagne waarin wordt benadrukt dat de meeste mensen hun gezondheid heel
belangrijk vinden en dat het daarom belangrijk is om niet meer dan één glas per dag te drinken.
(2) verhoging van de accijns op alcoholische dranken.
U bent gesprekspartner van Blokhuis.
a. Beargumenteer aan de hand van de inzichten van Thaler & Sunstein met welke mensbeelden de
staatssecretaris rekening moet houden bij beide maatregelen en geef een duidelijk advies met welk
mensbeeld hij het beste rekening kan houden. (5 punten)
b. Beredeneer of bovenstaande maatregelen een vorm van nudging zijn en waarom dat wel of niet het
geval is. Ga op beide maatregelen in. (5 punten)
1a. Thaler & Sunstein onderscheiden de mensbeelden Econs en Humans.
Econs staan model voor een eenvoudig mensbeeld, waarin rationeel handelende mensen kosten en
baten tegen elkaar afwegen en zich laten leiden door eigenbelang. Humans staan model voor een
1
, complex mensbeeld, waarin mensen ook irrationeel gedrag vertonen, menselijke fouten maken, laten
zich leiden door wat anderen doen (‘kuddegedrag’ vertonen) en van zichzelf een beetje lui zijn. Zij
maken niet altijd de meest verstandige beslissingen. Blokhuis kan het beste rekening houden met het
mensbeeld Humans, omdat het om ingesleten gewoontes gaat en het drinken van alcohol veelal in
gezelschap van anderen plaatsvindt.
1b. Nudges zijn duwtjes in de rug om mensen te bewegen tot goed of gezond gedrag. De filosofie
'libertair paternalisme' van Thaler & Sunstein heeft tot doel gedrag dat het welzijn bevordert te
stimuleren, terwijl keuzevrijheid wordt behouden. Dat kan door standaardopties te veranderen in een
gezonder of beter alternatief of door een sociale norm onder de aandacht te brengen.
Maatregel 1 is een nudge, omdat dit gezond gedrag bevordert met behoud van keuzevrijheid. Het
brengt een sociale norm onder de aandacht en appelleert aan het mensbeeld Humans.
Maatregel 2 voldoet niet aan de criteria, omdat het geen echte keuzevrijheid laat en ervan uitgaat dat
mensen rationeel handelen. Het geeft een financiële prikkel en appelleert dus aan het mensbeeld
Econs.
Toelichting puntentelling
1a. belangrijk bij dit antwoord is een duidelijke beschrijving van de karakteristieken per
mensbeeld
Thaler & Sunstein onderscheiden de mensbeelden van Econs en Humans
Econs, eenvoudig mensbeeld, rationeel eigenbelang, afweging kosten en baten
calculatie, gedrag naar de hand zetten met behulp van economische prikkels
2 punten
Humans, complex mensbeeld, ook irrationeel gedrag, affectie, kuddegedrag,
lui, normen en waarden, gedrag naar de hand zetten met behulp van nudges of
appelleren aan normen
2 punten
Blokhuis kan in het beste rekening houden met het mensbeeld van Humans, gaat om
ingesleten gewoonten (verslaving), drinken is gezellig, sociale activiteit, het hoort er gewoon
bij, het is stoer
1 punt
1b. belangrijk bij dit antwoord is dat eerste wordt gespecificeerd wat een nudging is om
vervolgens beide maatregelen tegen deze specificatie aan te leggen
2
Modelantwoorden
Algemeen
De algemene instructie was om in volzinnen te antwoorden. Het gebruik van opsommingen (‘bullet
points’) leidt tot punten aftrek.
Bij enkele vragen wordt nadrukkelijk gevraagd om de kennis toe te spitsen op een specifieke zaak
(bijvoorbeeld bij vraag 5 #metoo of bij vraag 8 Lucia de Berk). Als deze toespitsing ontbreekt, kan dat
reden zijn om geen of minder punten toe te kennen.
Vraag 1 (10 punten)
Onderstaande vraag heeft betrekking op de thematiek van week 1 'Waarom houden mensen zich aan
het recht?'
Behalve roken en overgewicht, gaat het kabinet de komende jaren ook problematisch alcoholgebruik
aanpakken. Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid) op 6 februari
2018 naar de Tweede Kamer stuurde.
‘Ik ben ervan overtuigd dat we de risico’s van problematisch alcoholgebruik voor onder andere onze
gezondheid sterk onderschatten. Daar mogen en kunnen we als samenleving niet van wegkijken’, zegt
Blokhuis in een toelichting.
Uit gesprekken die Blokhuis de afgelopen maanden had met bijvoorbeeld artsen en onderzoekers,
kwam problematisch alcoholgebruik nadrukkelijk naar voren als belangrijk risico voor de
volksgezondheid – naast roken en overgewicht.
Stel dat Blokhuis aarzelt tussen invoering van twee maatregelen:
(1) een voorlichtingscampagne waarin wordt benadrukt dat de meeste mensen hun gezondheid heel
belangrijk vinden en dat het daarom belangrijk is om niet meer dan één glas per dag te drinken.
(2) verhoging van de accijns op alcoholische dranken.
U bent gesprekspartner van Blokhuis.
a. Beargumenteer aan de hand van de inzichten van Thaler & Sunstein met welke mensbeelden de
staatssecretaris rekening moet houden bij beide maatregelen en geef een duidelijk advies met welk
mensbeeld hij het beste rekening kan houden. (5 punten)
b. Beredeneer of bovenstaande maatregelen een vorm van nudging zijn en waarom dat wel of niet het
geval is. Ga op beide maatregelen in. (5 punten)
1a. Thaler & Sunstein onderscheiden de mensbeelden Econs en Humans.
Econs staan model voor een eenvoudig mensbeeld, waarin rationeel handelende mensen kosten en
baten tegen elkaar afwegen en zich laten leiden door eigenbelang. Humans staan model voor een
1
, complex mensbeeld, waarin mensen ook irrationeel gedrag vertonen, menselijke fouten maken, laten
zich leiden door wat anderen doen (‘kuddegedrag’ vertonen) en van zichzelf een beetje lui zijn. Zij
maken niet altijd de meest verstandige beslissingen. Blokhuis kan het beste rekening houden met het
mensbeeld Humans, omdat het om ingesleten gewoontes gaat en het drinken van alcohol veelal in
gezelschap van anderen plaatsvindt.
1b. Nudges zijn duwtjes in de rug om mensen te bewegen tot goed of gezond gedrag. De filosofie
'libertair paternalisme' van Thaler & Sunstein heeft tot doel gedrag dat het welzijn bevordert te
stimuleren, terwijl keuzevrijheid wordt behouden. Dat kan door standaardopties te veranderen in een
gezonder of beter alternatief of door een sociale norm onder de aandacht te brengen.
Maatregel 1 is een nudge, omdat dit gezond gedrag bevordert met behoud van keuzevrijheid. Het
brengt een sociale norm onder de aandacht en appelleert aan het mensbeeld Humans.
Maatregel 2 voldoet niet aan de criteria, omdat het geen echte keuzevrijheid laat en ervan uitgaat dat
mensen rationeel handelen. Het geeft een financiële prikkel en appelleert dus aan het mensbeeld
Econs.
Toelichting puntentelling
1a. belangrijk bij dit antwoord is een duidelijke beschrijving van de karakteristieken per
mensbeeld
Thaler & Sunstein onderscheiden de mensbeelden van Econs en Humans
Econs, eenvoudig mensbeeld, rationeel eigenbelang, afweging kosten en baten
calculatie, gedrag naar de hand zetten met behulp van economische prikkels
2 punten
Humans, complex mensbeeld, ook irrationeel gedrag, affectie, kuddegedrag,
lui, normen en waarden, gedrag naar de hand zetten met behulp van nudges of
appelleren aan normen
2 punten
Blokhuis kan in het beste rekening houden met het mensbeeld van Humans, gaat om
ingesleten gewoonten (verslaving), drinken is gezellig, sociale activiteit, het hoort er gewoon
bij, het is stoer
1 punt
1b. belangrijk bij dit antwoord is dat eerste wordt gespecificeerd wat een nudging is om
vervolgens beide maatregelen tegen deze specificatie aan te leggen
2
