INTRODUCTIE EN BASISHOUDIG VAN DE COUNSELOR
1.1 WAT IS COUNSELEN?
1.1.1 ONTWIKKELING VAN DE HULPVERLENING
- Hoe is de ontwikkeling van de hulpverlening geëvalueerd?
- Op gang gekomen tussen 1ste en 2de wereldoorlog. Mensen kwamen meer en meer in oog met trauma’s, gezondheid
werd belangrijker,…
Vorm Hulpvraag door kenmerk
Paternalistisch Hulpverlener Hulpverlener als expert
Hulpverlener gaat bepalen wat goed is voor client.
Iemand kwam met een bepaald probleem, maar werd
niet echt geluisterd naar de client.
Aanbodgericht Hulpverlener (hulpvraag en aanbod moeten Verkokerd aanbod (1e-2e-3e lijn + specialismen); de
matchen) cliënt moet zelf zijn weg vinden naar het juiste aanbod
Hulpverlener centraal, maar iets meer aanbod voor zijn/haar klachten. Als je hulpaanvraag bij het
( er werd ingezien dat hulpverlener niet expert is aanbod van de hulpverlener past dan kan ik je helpen
in alles) anders niet
Vraaggericht Hulpverlener (met input van de cliënt) Verkokering blijft, maar hulpverleners verwijzen
Hulpverlener bepaald nog steeds wat er nodig is cliënten door naar bepaald aanbod obv vraag cliënt
maar gebruikt meer input van client, Problemen voor mensen met multi-problematiek
hulpverleners helpen met de doorverwijzing.
Vraaggestuurd Cliënt Hulpverlener als begeleider, die maatwerk naar
Client gaat hulpvraag bepalen. Hulpverlener aanleiding van de vraag van de cliënt biedt.
word meer begeleider. Als hulpverlener niet alles Afstemming voor verschillende hulpverlening op
alleen kan, hoe kunnen we dan samenwerken elkaar
met andere hulpverleners?
Dialooggestuur Cliënt in dialoog met hulpverlener (hulpverlener Hulpverlener voegt in bij de cliënt en voegt zijn
d gaat samen in dialoog met client kijken wat het expertise via de dialoog toe
Counselen beste is en wat er aan de hand is)
1.1.2 COUNSELEN IN VLAANDEREN/BELGIË
- Counseling is een term die door psychologisch consulenten (jullie dus!) wordt gebruikt. Psychotherapie is in het kader
van nieuwe wetgeving voorbehouden voor masters.
- Meer en meer postgraduaten en opleidingsinstituten geven een volwaardige invulling aan de opleiding en het beroep
van counselors.
- Sinds de jaren tachtig overgewaaid uit USA
o Grote versnippering (verscheidene beroepsverenigingen)
heel wat verschillende stromingen kijken op verschillende manieren naar counselen (verschillende
ideeën)
Wat is counselen
Hoe voer je counselen uit
…
- Counselor: geen beschermde titel (= iedereen mag zich zo noemen)
- Geen psychotherapie, wel gegrond in psychologische kennis!
- Opleiding
o Bachelor Toegepaste Psychologie -> Psychologisch consulent
o Professionele navormingen/postgraduaten om verder te specialiseren
1
,1.1.3 COUNSELEN: VERTREKPUNTEN
- Holistische visie
o De mens is een bio-psycho-sociaal wezen
- Bio-psycho-sociaal-model
o Beleving komt tot stand in de wisselwerking tussen drie gebieden:
Het biologische
Het psychologische
Het sociale
o Oorspronkelijke oorzaak maakt niet uit, wisselwerking tussen gebieden staat centraal
Voorbeeld depressie:
- Op bio niveau: ontbreken van bepaalde dingen in hersenen zoals serotine
- Psy: persoon heeft gevoel nutteloos te zijn
- Sociaal: persoon voelt dat het geen vrienden heeft
- Ze hebben indirect Counselen = psychosociale hulpverlening.
- Focus op psycho en sociaal, maar rekening houden met bio
- Verandering in gedrag weerslag op biologische
- invloed op elkaar
1.1.4 WAT DOEN COUNSELORS?
- Aangaan van een professionele relatie met een cliënt
- Therapeutische-, werkrelatie
- Individuen, gezinnen en groepen empoweren
- Stimuleren van psychische gezondheid, welbevinden
- Via methodisch handelen
- Binnen een gestructureerde setting
Zorg gericht op:
- Meestal individu, maar ook systemen
- Functioneringsproblemen (geen zware trauma’s)
- Focus op de beleving (hoe ervaren mensen de zaken, hoe denken ze er over, hoe voelen ze zich erbij,…)
Doel van counselen:
- Verkrijgen van inzichten in het eigen denken, voelen, handelen en beleven
o Waarom denk ik op zo’n manier, waarom voel ik mij op zo’n manier,…
- Optimaal benutten van (tot nu toe) ongebruikte mogelijkheden
- Ontwikkelen van kennis en vaardigheden om het functioneren te verbeteren
o Proberen dat persoon niet altijd counseling nodig heeft
1.1.5 WAT DOEN COUNSELORS (NIET)?
- De counselor is geen oplosser…
- Wat is de counselor wel?
o ‘Aanwezig zijn’ – present zijn
o ‘Onoplosbaarheid verdragen’
Wij gaan luisteren en er ook echt zijn voor die mensen
Dus niet doen/reageren zoals mensen uit de nabije omgeving van de cliënt
Sussen
Tvalt wel mee
Advies geven
Relativeren
2
, Medelijden hebben
- Zie inspirerende tekst ‘Het misverstand psychotherapie’ (leho)
Counselen is een deeltje van de psychologie.
Psychologie is veel groter en breder
Aan de andere kant is er beetje overlap met
coaching
Stukje overlap met maatschappelijk werk, maar
deze zijn meer bezig met aansluiting met
samenleving, budgetbeheer,…
- Counselen ≠ psychotherapie
- Psychotherapie:
o Gericht op ernstige psychische problemen, psychopathologie
o Richt zich voornamelijk op het oorspronkelijke onderliggende probleem/het verleden
Hoe zit dit in elkaar, van waar komt dit?
o Duur van de begeleiding
Counselen is vaak korter dan psychotherapie
o Diploma: voorbehouden aan master Klinische Psychologie, Klinische Orthopedagogie en Artsen, met
bijkomende opleiding psychotherapie
- Toch ook overlapping op vlak van theorieën, methodieken, …
- Maar accent op functioneringsproblemen, en niet op ‘zieke’ mens.
Binnen de wereld van de psychotherapie bestaan er verschillende psychotherapeutische stromingen :
- Psychodynamische en psychoanalytische therapie
- (Cognitieve) gedragstherapie
- Cliëntcentered of experiëntiële psychotherapie
- Systeemgerichte psychotherapie
- Oplossingsgerichte psychotherapie
Elk van deze stromingen heeft eigen manieren om:
- naar de mens te kijken en hoe zijn gedrag verklaard zou kunnen worden
- hoe daardoor (functionerings)problemen kunnen ontstaan
- hoe die als beste aangepakt kunnen worden.
1.1.6 WAAR WERKEN COUNSELORS?
- Zelfstandige of groepspraktijk
- Multidisciplinaire samenwerkingen
- Geestelijke gezondheidszorg (ziekenhuizen, revalidatiecentrum,…)
- Schoolsetting
- Organisaties, sociale voorzieningen, gemeenten, ziekenhuizen,…
- …
1.1.7 DE COMPETENTIES VAN EEN COUNSELOR
- Kennis:
o van de psychologie en verschillende stromingen
o methodisch werken en interventies
o sociale kaart
3
, - Communicatieve vaardigheden
- Professionele competenties
- Interventievaardigheden: signaleren, diagnosticeren, uitvoeren en evalueren
- Voorlichtingsvaardigheden: psycho-educatie en preventie
- Ethische en deontologische vaardigheden (-> zie ook OLOD ‘Professioneel handelen 2’)
- Ondernemerschap (-> zie ook OLOD ‘Professioneel handelen 3’)
1.1.8 DE EFFECTIVITEIT VAN COUNSELEN
CLIËNTFACTOREN (40%)
- Motivatie van de cliënt
o Gestuurd door anderen of eigen keuze
- Eigen bagage van de cliënt
o Wat heeft de client al allemaal meegemaakt?
- Persoonlijkheid van de cliënt
o Hoe open tot verandering,…
- Vaardigheden en capaciteiten van de cliënt
o Veel veerkracht, intelligentie, …
- Omgeving van de cliënt
o Groot steunnetwerk of niet
- …
Als counselor: weinig rechtstreeks effect op, maar door rekening te houden met en af te stemmen op deze factoren, kunnen we
effect wel maximaliseren
- Deze bepalen of het counselen wel of niet kan werken
- Als we zien dat motivatie laag is kunnen we via motivationele gesprekken dit proberen te verbeteren. Belangruihjk om
dit in kaart te brenen om er op in t ekunnen spelen
DE THERAPEUTISCHE RELATIE (30%)
PLACEBO (15%)
- Komt wat overeen met initiële relatie tussen cliënt en counselor:
o Cliënt komt met bepaalde verwachtingen omtrent:
Vertrouwen (oa beroepsgeheim, openlijk spreken)
Begrip rond situatie
Expertise van de counselor
- Daarnaast ook verwachting van effect van counselen: hoe hard gelooft de cliënt er in?
- Via de samenwerkingsrelatie en het creëren van positieve verwachtingen kunnen we dit effect maximaliseren.
DE EFFECTIVITEIT VAN COUNSELEN
- Lijkt alsof het model dat je volgt er niet zo veel toe doet.
- MAAR: alle counselingsmodellen werken wel volgens een raamwerk
- Het systematiseert je denken over een cliënt, over zijn/haar functioneren, over welke interventies waarom werken,…
o Alles heeft zijn eigen theorie en hierdoor ga je systematisch nadenken
Geeft als counselor ook geloof in je eigen kunnen en technieken
4
1.1 WAT IS COUNSELEN?
1.1.1 ONTWIKKELING VAN DE HULPVERLENING
- Hoe is de ontwikkeling van de hulpverlening geëvalueerd?
- Op gang gekomen tussen 1ste en 2de wereldoorlog. Mensen kwamen meer en meer in oog met trauma’s, gezondheid
werd belangrijker,…
Vorm Hulpvraag door kenmerk
Paternalistisch Hulpverlener Hulpverlener als expert
Hulpverlener gaat bepalen wat goed is voor client.
Iemand kwam met een bepaald probleem, maar werd
niet echt geluisterd naar de client.
Aanbodgericht Hulpverlener (hulpvraag en aanbod moeten Verkokerd aanbod (1e-2e-3e lijn + specialismen); de
matchen) cliënt moet zelf zijn weg vinden naar het juiste aanbod
Hulpverlener centraal, maar iets meer aanbod voor zijn/haar klachten. Als je hulpaanvraag bij het
( er werd ingezien dat hulpverlener niet expert is aanbod van de hulpverlener past dan kan ik je helpen
in alles) anders niet
Vraaggericht Hulpverlener (met input van de cliënt) Verkokering blijft, maar hulpverleners verwijzen
Hulpverlener bepaald nog steeds wat er nodig is cliënten door naar bepaald aanbod obv vraag cliënt
maar gebruikt meer input van client, Problemen voor mensen met multi-problematiek
hulpverleners helpen met de doorverwijzing.
Vraaggestuurd Cliënt Hulpverlener als begeleider, die maatwerk naar
Client gaat hulpvraag bepalen. Hulpverlener aanleiding van de vraag van de cliënt biedt.
word meer begeleider. Als hulpverlener niet alles Afstemming voor verschillende hulpverlening op
alleen kan, hoe kunnen we dan samenwerken elkaar
met andere hulpverleners?
Dialooggestuur Cliënt in dialoog met hulpverlener (hulpverlener Hulpverlener voegt in bij de cliënt en voegt zijn
d gaat samen in dialoog met client kijken wat het expertise via de dialoog toe
Counselen beste is en wat er aan de hand is)
1.1.2 COUNSELEN IN VLAANDEREN/BELGIË
- Counseling is een term die door psychologisch consulenten (jullie dus!) wordt gebruikt. Psychotherapie is in het kader
van nieuwe wetgeving voorbehouden voor masters.
- Meer en meer postgraduaten en opleidingsinstituten geven een volwaardige invulling aan de opleiding en het beroep
van counselors.
- Sinds de jaren tachtig overgewaaid uit USA
o Grote versnippering (verscheidene beroepsverenigingen)
heel wat verschillende stromingen kijken op verschillende manieren naar counselen (verschillende
ideeën)
Wat is counselen
Hoe voer je counselen uit
…
- Counselor: geen beschermde titel (= iedereen mag zich zo noemen)
- Geen psychotherapie, wel gegrond in psychologische kennis!
- Opleiding
o Bachelor Toegepaste Psychologie -> Psychologisch consulent
o Professionele navormingen/postgraduaten om verder te specialiseren
1
,1.1.3 COUNSELEN: VERTREKPUNTEN
- Holistische visie
o De mens is een bio-psycho-sociaal wezen
- Bio-psycho-sociaal-model
o Beleving komt tot stand in de wisselwerking tussen drie gebieden:
Het biologische
Het psychologische
Het sociale
o Oorspronkelijke oorzaak maakt niet uit, wisselwerking tussen gebieden staat centraal
Voorbeeld depressie:
- Op bio niveau: ontbreken van bepaalde dingen in hersenen zoals serotine
- Psy: persoon heeft gevoel nutteloos te zijn
- Sociaal: persoon voelt dat het geen vrienden heeft
- Ze hebben indirect Counselen = psychosociale hulpverlening.
- Focus op psycho en sociaal, maar rekening houden met bio
- Verandering in gedrag weerslag op biologische
- invloed op elkaar
1.1.4 WAT DOEN COUNSELORS?
- Aangaan van een professionele relatie met een cliënt
- Therapeutische-, werkrelatie
- Individuen, gezinnen en groepen empoweren
- Stimuleren van psychische gezondheid, welbevinden
- Via methodisch handelen
- Binnen een gestructureerde setting
Zorg gericht op:
- Meestal individu, maar ook systemen
- Functioneringsproblemen (geen zware trauma’s)
- Focus op de beleving (hoe ervaren mensen de zaken, hoe denken ze er over, hoe voelen ze zich erbij,…)
Doel van counselen:
- Verkrijgen van inzichten in het eigen denken, voelen, handelen en beleven
o Waarom denk ik op zo’n manier, waarom voel ik mij op zo’n manier,…
- Optimaal benutten van (tot nu toe) ongebruikte mogelijkheden
- Ontwikkelen van kennis en vaardigheden om het functioneren te verbeteren
o Proberen dat persoon niet altijd counseling nodig heeft
1.1.5 WAT DOEN COUNSELORS (NIET)?
- De counselor is geen oplosser…
- Wat is de counselor wel?
o ‘Aanwezig zijn’ – present zijn
o ‘Onoplosbaarheid verdragen’
Wij gaan luisteren en er ook echt zijn voor die mensen
Dus niet doen/reageren zoals mensen uit de nabije omgeving van de cliënt
Sussen
Tvalt wel mee
Advies geven
Relativeren
2
, Medelijden hebben
- Zie inspirerende tekst ‘Het misverstand psychotherapie’ (leho)
Counselen is een deeltje van de psychologie.
Psychologie is veel groter en breder
Aan de andere kant is er beetje overlap met
coaching
Stukje overlap met maatschappelijk werk, maar
deze zijn meer bezig met aansluiting met
samenleving, budgetbeheer,…
- Counselen ≠ psychotherapie
- Psychotherapie:
o Gericht op ernstige psychische problemen, psychopathologie
o Richt zich voornamelijk op het oorspronkelijke onderliggende probleem/het verleden
Hoe zit dit in elkaar, van waar komt dit?
o Duur van de begeleiding
Counselen is vaak korter dan psychotherapie
o Diploma: voorbehouden aan master Klinische Psychologie, Klinische Orthopedagogie en Artsen, met
bijkomende opleiding psychotherapie
- Toch ook overlapping op vlak van theorieën, methodieken, …
- Maar accent op functioneringsproblemen, en niet op ‘zieke’ mens.
Binnen de wereld van de psychotherapie bestaan er verschillende psychotherapeutische stromingen :
- Psychodynamische en psychoanalytische therapie
- (Cognitieve) gedragstherapie
- Cliëntcentered of experiëntiële psychotherapie
- Systeemgerichte psychotherapie
- Oplossingsgerichte psychotherapie
Elk van deze stromingen heeft eigen manieren om:
- naar de mens te kijken en hoe zijn gedrag verklaard zou kunnen worden
- hoe daardoor (functionerings)problemen kunnen ontstaan
- hoe die als beste aangepakt kunnen worden.
1.1.6 WAAR WERKEN COUNSELORS?
- Zelfstandige of groepspraktijk
- Multidisciplinaire samenwerkingen
- Geestelijke gezondheidszorg (ziekenhuizen, revalidatiecentrum,…)
- Schoolsetting
- Organisaties, sociale voorzieningen, gemeenten, ziekenhuizen,…
- …
1.1.7 DE COMPETENTIES VAN EEN COUNSELOR
- Kennis:
o van de psychologie en verschillende stromingen
o methodisch werken en interventies
o sociale kaart
3
, - Communicatieve vaardigheden
- Professionele competenties
- Interventievaardigheden: signaleren, diagnosticeren, uitvoeren en evalueren
- Voorlichtingsvaardigheden: psycho-educatie en preventie
- Ethische en deontologische vaardigheden (-> zie ook OLOD ‘Professioneel handelen 2’)
- Ondernemerschap (-> zie ook OLOD ‘Professioneel handelen 3’)
1.1.8 DE EFFECTIVITEIT VAN COUNSELEN
CLIËNTFACTOREN (40%)
- Motivatie van de cliënt
o Gestuurd door anderen of eigen keuze
- Eigen bagage van de cliënt
o Wat heeft de client al allemaal meegemaakt?
- Persoonlijkheid van de cliënt
o Hoe open tot verandering,…
- Vaardigheden en capaciteiten van de cliënt
o Veel veerkracht, intelligentie, …
- Omgeving van de cliënt
o Groot steunnetwerk of niet
- …
Als counselor: weinig rechtstreeks effect op, maar door rekening te houden met en af te stemmen op deze factoren, kunnen we
effect wel maximaliseren
- Deze bepalen of het counselen wel of niet kan werken
- Als we zien dat motivatie laag is kunnen we via motivationele gesprekken dit proberen te verbeteren. Belangruihjk om
dit in kaart te brenen om er op in t ekunnen spelen
DE THERAPEUTISCHE RELATIE (30%)
PLACEBO (15%)
- Komt wat overeen met initiële relatie tussen cliënt en counselor:
o Cliënt komt met bepaalde verwachtingen omtrent:
Vertrouwen (oa beroepsgeheim, openlijk spreken)
Begrip rond situatie
Expertise van de counselor
- Daarnaast ook verwachting van effect van counselen: hoe hard gelooft de cliënt er in?
- Via de samenwerkingsrelatie en het creëren van positieve verwachtingen kunnen we dit effect maximaliseren.
DE EFFECTIVITEIT VAN COUNSELEN
- Lijkt alsof het model dat je volgt er niet zo veel toe doet.
- MAAR: alle counselingsmodellen werken wel volgens een raamwerk
- Het systematiseert je denken over een cliënt, over zijn/haar functioneren, over welke interventies waarom werken,…
o Alles heeft zijn eigen theorie en hierdoor ga je systematisch nadenken
Geeft als counselor ook geloof in je eigen kunnen en technieken
4
