ZSO Multimorbiditeit
Geriatrische patiënten hebben vaak te maken met multimorbiditeit – meerdere
aandoeningen of ziekten tegelijkertijd. Deze ziekten staan niet op zichzelf maar beïnvloeden
elkaar, meestal in negatieve zin, waardoor een aandoening vaak ernstiger verloopt in
aanwezigheid van een andere aandoening. Daarnaast kan multimorbiditeit ook symptomen
maskeren; een patiënt heeft geen claudicatieklachten als zijn mobiliteit primair al is beperkt
door ernstig COPD.
Leerboek Geriatrie HF 4: Anamnese
1 Luisteren en interactie
De klassieke anamnese omvat vragen naar de hoofdklacht, de speciele anamnese, medische
VG en algemene tractus anamnese. Dit is ook zo bij kwetsbare ouderen. Vaak zijn er wel
aanpassingen nodig omdat de oudere zelf geen of juist veel klachten heeft, slecht hoort of
ziet of cognitieve stoornissen heeft. Vaak hebben partners van patient aangedrongen voor
consult. Ook is de reden van een bezoek meestal geen specifieke klacht, maar eerder een
probleem zoals bedlegerigheid, vermagering, vergeetachtigheid, zorgafhankelijkheid of
valneiging.
Beperkingen
Veel voorkomende beperkingen zoals slechthorendheid kunnen de uitvoering / lengte /
opbrengst van het gesprek beperken. Sommige patienten hebben de neiging om het te
bagatelliseren en toe te schrijven aan ouderdom, andere verzwijgen klachten uit angst voor
dokter/ziekenhuis, onderkennen het probleem of kunnen het niet goed benoemen. Bv
depressie die op hoge leeftijd begint, vaak komt patient pas op hoge leeftijd in beeld van
een arts doordat ze niet klagen over somberheid en zich vooral terugtrekken.
Cognitieve stoornissen staan betrouwbare anamnese in de weg. Maar patienten kunnen wel
antwoord geven op vragen naar klachten op het moment zelf, bv pijn uitvragen bij demente
patient. Door goed te observeren als arts kan je ook bij patienten met dementie juist veel
informatie krijgen over cognitie, stemming en gedrag van de patient.
Heteroanamnese
Bij een patient met een cognitieve stoornis is er ook altijd heteroanamnese nodig. Daarin
kan verhaal van patient gecheckt worden op juistheid en kunnen de naasten aanvullen en
kunnen er verschillen in beleving en doelen tussen patient en naasten duidelijk worden.
Prettige sfeer, voldoende tijd
Niet alleen wat je bespreekt is van belang, maar ook hoe je dat doet : gespreksvaardigheden,
attitude en omgeving. Prettige spreekkamer is warm, rustig, verlicht en heeft een stevige
comfortabele stoel voor de patient. Je mag tijd nemen om de patient op zijn gemak te
stellen. Zonder voldoende inlevingsvermogen, tijd en geduld lukt het minder goed om de
informatie te krijgen die ertoe doet. Een volledig geriatrisch onderzoek vraagt tijd,
gemiddeld 1,5 tot 2 uur. Soms lukt dit de patient of arts niet. Het is dan beter om het
onderzoek te verdelen over 2 of 3 bezoeken of alleen meest relevante onderdelen te
beoordelen.
, Belangrijkste aandachtpunten rondom anamnese bij kwetsbare ouderen zijn..
- Communiceren
Doe dit op goede hoogte met de patient, ga zitten naast de patient, sluit aan bij diens
intellectuele, sociale en cognitieve niveau en gebruik geen kinderlijke taal. Vermijd
twee vragen in een zin en vermijd suggestieve vragen en gebruik niet het woord nog (
= kunt u nog alleen lopen?). heb een synoniem paraat, wanneer de patient het
woord niet begrijpt probeer je het alternatieve woord. Je kan het spraaktempo iets
rustiger maken, de informatieverwerking bij ouderen is namelijk trager. Verder moet
je ook rust uitstralen, hoe onrustiger je bent en hoe sneller je wilt, hoe langzamer het
gaat.
- Gespreksinhoud
Stel je zelf + functie voor. bespreek reden en agenda van afspraak en geef duur aan.
Laat oudere en mantelzorger gesprekdoelen aanvullen. Begin met open vragen. Geef
de oudere 2/3 minuten om zelf het woord te voeren. Verhelder doelen en wensen
van patient en naasten. Houd gedurende het gesprek de regie en breng patient terug
naar gespreksagenda.
- Extra factoren
Wees je bewust van het effect van de aanwezigheid van een familielid of
mantelzorger. Spreek alleen met de patient, spreek zo mogelijk ook alleen met de
mantelzorger. Wees je ook bewust van het leeftijdsverschil en afstand die dit naar
inhoud en emotie tot gevolg kan hebben. De arts is van een andere generatie en
hebben andere opvatttingen van gezondheid, ziekte, wensen rondom bespreken van
diagnose / behandeling of levensverhaal.
Waar moet je op letten bij specifieke beperkingen?
Bij slechthorendheid moet je ervoor zorgen dat je rustig, luid en duidelijk spreekt in korte
zinnen en met een lagere toonhoogte. Ook moet je je gezicht laten zien en duidelijk
articuleren ( = liplezen).
Behandeldoel
Bij jongen zijn doelen vaak gericht op levensverlenging, maar bij ouderen gaat het vaker over
welzijn en kwaliteit van leven. Dit zijn veelomvattende en algemene begrippen. Tijdens
anamnese is het zaak hoofdpunten duidelijk te krijgen. Wat zijn waarden en drijfveren,
welke doelen komen hieruit voort, voor nu en voor de wat langere termijn? Ondertussen
observeer je de wilskracht en maak je een inschatting van het aanpassingsvermogen. Dit
geeft goede indicatie over levenslust en veerkracht van oudere en het bepaalt de kans om
doelen te behalen. Er zijn verschillende manieren om dit te bespreken, je kan het direct
vagen of je kan doorvragen tot er een antwoord komt waarbij je emoties ziet als indicatie
welke dingen er echt toe doen.
2 Specifieke aandachtspunten
Medische VG
Meestal is er sprake van een uitgebreide VG van ziekte, operaties, trauma’s en daardoor
beperkingen. Aard en ernst van totale ziektelast en beperkingen geven informatie over
algemene conditie en kwetsbaarheid van patient. Huidige probleem kan complicatie of
Geriatrische patiënten hebben vaak te maken met multimorbiditeit – meerdere
aandoeningen of ziekten tegelijkertijd. Deze ziekten staan niet op zichzelf maar beïnvloeden
elkaar, meestal in negatieve zin, waardoor een aandoening vaak ernstiger verloopt in
aanwezigheid van een andere aandoening. Daarnaast kan multimorbiditeit ook symptomen
maskeren; een patiënt heeft geen claudicatieklachten als zijn mobiliteit primair al is beperkt
door ernstig COPD.
Leerboek Geriatrie HF 4: Anamnese
1 Luisteren en interactie
De klassieke anamnese omvat vragen naar de hoofdklacht, de speciele anamnese, medische
VG en algemene tractus anamnese. Dit is ook zo bij kwetsbare ouderen. Vaak zijn er wel
aanpassingen nodig omdat de oudere zelf geen of juist veel klachten heeft, slecht hoort of
ziet of cognitieve stoornissen heeft. Vaak hebben partners van patient aangedrongen voor
consult. Ook is de reden van een bezoek meestal geen specifieke klacht, maar eerder een
probleem zoals bedlegerigheid, vermagering, vergeetachtigheid, zorgafhankelijkheid of
valneiging.
Beperkingen
Veel voorkomende beperkingen zoals slechthorendheid kunnen de uitvoering / lengte /
opbrengst van het gesprek beperken. Sommige patienten hebben de neiging om het te
bagatelliseren en toe te schrijven aan ouderdom, andere verzwijgen klachten uit angst voor
dokter/ziekenhuis, onderkennen het probleem of kunnen het niet goed benoemen. Bv
depressie die op hoge leeftijd begint, vaak komt patient pas op hoge leeftijd in beeld van
een arts doordat ze niet klagen over somberheid en zich vooral terugtrekken.
Cognitieve stoornissen staan betrouwbare anamnese in de weg. Maar patienten kunnen wel
antwoord geven op vragen naar klachten op het moment zelf, bv pijn uitvragen bij demente
patient. Door goed te observeren als arts kan je ook bij patienten met dementie juist veel
informatie krijgen over cognitie, stemming en gedrag van de patient.
Heteroanamnese
Bij een patient met een cognitieve stoornis is er ook altijd heteroanamnese nodig. Daarin
kan verhaal van patient gecheckt worden op juistheid en kunnen de naasten aanvullen en
kunnen er verschillen in beleving en doelen tussen patient en naasten duidelijk worden.
Prettige sfeer, voldoende tijd
Niet alleen wat je bespreekt is van belang, maar ook hoe je dat doet : gespreksvaardigheden,
attitude en omgeving. Prettige spreekkamer is warm, rustig, verlicht en heeft een stevige
comfortabele stoel voor de patient. Je mag tijd nemen om de patient op zijn gemak te
stellen. Zonder voldoende inlevingsvermogen, tijd en geduld lukt het minder goed om de
informatie te krijgen die ertoe doet. Een volledig geriatrisch onderzoek vraagt tijd,
gemiddeld 1,5 tot 2 uur. Soms lukt dit de patient of arts niet. Het is dan beter om het
onderzoek te verdelen over 2 of 3 bezoeken of alleen meest relevante onderdelen te
beoordelen.
, Belangrijkste aandachtpunten rondom anamnese bij kwetsbare ouderen zijn..
- Communiceren
Doe dit op goede hoogte met de patient, ga zitten naast de patient, sluit aan bij diens
intellectuele, sociale en cognitieve niveau en gebruik geen kinderlijke taal. Vermijd
twee vragen in een zin en vermijd suggestieve vragen en gebruik niet het woord nog (
= kunt u nog alleen lopen?). heb een synoniem paraat, wanneer de patient het
woord niet begrijpt probeer je het alternatieve woord. Je kan het spraaktempo iets
rustiger maken, de informatieverwerking bij ouderen is namelijk trager. Verder moet
je ook rust uitstralen, hoe onrustiger je bent en hoe sneller je wilt, hoe langzamer het
gaat.
- Gespreksinhoud
Stel je zelf + functie voor. bespreek reden en agenda van afspraak en geef duur aan.
Laat oudere en mantelzorger gesprekdoelen aanvullen. Begin met open vragen. Geef
de oudere 2/3 minuten om zelf het woord te voeren. Verhelder doelen en wensen
van patient en naasten. Houd gedurende het gesprek de regie en breng patient terug
naar gespreksagenda.
- Extra factoren
Wees je bewust van het effect van de aanwezigheid van een familielid of
mantelzorger. Spreek alleen met de patient, spreek zo mogelijk ook alleen met de
mantelzorger. Wees je ook bewust van het leeftijdsverschil en afstand die dit naar
inhoud en emotie tot gevolg kan hebben. De arts is van een andere generatie en
hebben andere opvatttingen van gezondheid, ziekte, wensen rondom bespreken van
diagnose / behandeling of levensverhaal.
Waar moet je op letten bij specifieke beperkingen?
Bij slechthorendheid moet je ervoor zorgen dat je rustig, luid en duidelijk spreekt in korte
zinnen en met een lagere toonhoogte. Ook moet je je gezicht laten zien en duidelijk
articuleren ( = liplezen).
Behandeldoel
Bij jongen zijn doelen vaak gericht op levensverlenging, maar bij ouderen gaat het vaker over
welzijn en kwaliteit van leven. Dit zijn veelomvattende en algemene begrippen. Tijdens
anamnese is het zaak hoofdpunten duidelijk te krijgen. Wat zijn waarden en drijfveren,
welke doelen komen hieruit voort, voor nu en voor de wat langere termijn? Ondertussen
observeer je de wilskracht en maak je een inschatting van het aanpassingsvermogen. Dit
geeft goede indicatie over levenslust en veerkracht van oudere en het bepaalt de kans om
doelen te behalen. Er zijn verschillende manieren om dit te bespreken, je kan het direct
vagen of je kan doorvragen tot er een antwoord komt waarbij je emoties ziet als indicatie
welke dingen er echt toe doen.
2 Specifieke aandachtspunten
Medische VG
Meestal is er sprake van een uitgebreide VG van ziekte, operaties, trauma’s en daardoor
beperkingen. Aard en ernst van totale ziektelast en beperkingen geven informatie over
algemene conditie en kwetsbaarheid van patient. Huidige probleem kan complicatie of
