Stralingsdeskundigheid
Periode 3
,vSD 03-000 Info
Inleiding
In de vorige periodes zijn de basisprincipes van straling en berekeningen met uitwendige
bestralingen aanbod geweest. In deze periode gaan we werken aan wat straling doet met de
mens en hoe gerekend moet worden met inwendige besmettingen met radioactiviteit.
Vooral casuïstiek uit de nucleaire geneeskunde komen hierbij aan bod.
Aan het eind van de periode hebben we weer een practicum hier komen onderwerpen uit
onder andere periode 2 aan bod, zoals de HVD, filtering en de invloed van energie in de
radiotherapie.
Doelen
Binnen de overkoepelde leertaak TD-MT werkt de student deze periode aan de volgende
doelen:
- De student weet wat radioactiviteit is en kan de eigenschappen van de verschillende
stralingssoorten en bijbehorende spectra, vervalwijze, vervaltijd en naamgeving
benoemen.
- De student kan onderscheid maken tussen de verschillende patiëntengroepen in de
nucleaire geneeskunde en hierbij passende berekeningen van de effectieve volgdosis
uitvoeren.
De lesdoelen zijn terug te vinden in de lestaken.
Toetsing
Eind periode 3 vindt het stralingsdeskundigheid practicum plaats, dit vormt de praktijktoets
voor deze periode. De theorie uit periode 1,2 en 3 is nodig om dit practicum te kunnen
uitvoeren. De stof uit deze periode wordt ook getoetst middels een schriftelijke toets in
periode 4.
In de OER is terug te vinden welke competenties en APG in deze toets worden getoetst.
,vSD 03-001 Herhaling en verdieping dosimetrie
Onderwijsvorm Studiebelasting
college 2 SBU
Inleiding
In periode 1 zijn de dosismetrische grootheden D, K en X aan de orde geweest. Deze
grootheden geven echter niet het effect op het menselijk lichaam van straling weer. Dit
effect wordt weergegeven met de stralingsbeschermingsgrootheden.
Leerdoelen
De student kan:
• De fysische dosimetrische en stralingsbeschermingsgrootheden te benoemen en in
eigen woorden uit te leggen.
• Globaal de relatie van die grootheden te benoemen; d.w.z. de keten van
ionisatiemeting tot bepalen stralingsbelasting van een mens te beschrijven.
College verdieping dosismetrie
• KERMA: Kinetic Energy Released in Material
- Fotonen hebben bewegingsenergie en komen aanvliegen
- Foton komt een atoom tegen. Een foton gaat vervolgens een interactie aan met een elektron
in de schil van het atoom waardoor zijn kinetische energie wordt overgedragen.
- ‘Overdragen van kinetische energie’
- Gedefinieerd voor: alle materialen, indirect ioniserende straling (fotonen en neutronen)
- Kerma in Gy
- Kermatempo Gy/s
• Van KERMA K naar geabsorbeerde Dosis
- Elektron komt vrij en gaat dus door als een vrij elektron
- Dit elektron wil zijn weg vervolgen, maar komt een ander atoom tegen waardoor hij door de
positieve kern wordt afgeremd en de elektron schiet uit zijn baan
- Hierdoor ontstaat remstraling: g: fractie remstraling (is energie/fotonen)
- Afgebogen elektron vervolgt zijn weg en komt weer een atoom tegen waar hij een interactie
aangaat met een ander elektron.
- Een deel van de energie wordt geabsorbeerd door het
elektron uit de schil. Het elektron uit de schil gaat nu door
als vrij elektron. Het eerste elektron kan doorgaan als
verzwakte elektron.
- Gedefinieerd voor: alle materialen en alle soorten straling
- Geabsorbeerde dosis in Gy en dosistempo in Gy/s
• Relatie tussen K en D
- K → alle overgedragen energie
- D→ alle geabsorbeerde energie
- Het verschil in energie is de remstralingsproductie g
, • Exposie
- Zegt iets over de kwaliteit van de stralen bundel
- Hoeveelheid ionen met een lading die vrijkomen door interactie
met droge lucht
- Q: lading van de ionen van een teken in Coulomb
- m van de droge lucht in kg
- X in C/kg
- Exposietempo in C/kg/s
- Gedefinieerd voor lucht en fotonenstraling (tot
max versnelspanning 250 kV)
• Formules:
- g = remstralingsfractie (nodig vanaf D of X)
- Wlucht/e = 33,97 J/C (nodig tussen D/K en X)
- J/kg = Gy
• Samenvatting KERMA, geabsorbeerde dosis en exposie:
• Stralingsbeschermingsgrootheden
- Geabsorbeerde dosis is geen goede maat voor het biologisch effect van straling op het
menselijk lichaam
- Plek van bestraling (vanwege stralingsgevoeligheid van een orgaan), waarmee je wordt
bestraald (soort straling) en grootte van het bestraalde gebied worden namelijk niet
meegenomen bij de geabsorbeerde dosis.
• Welke factoren beïnvloeden het biologisch effect?
1. Verschil in biologische werkzaamheid van verschillende stralingssoorten
2. Verschil in stralingsgevoeligheid van verschillende organen
3. Ongelijke dosisverdeling over organen
• Verschil in biologische werkzaamheid van verschillende
stralingssoorten
- Geabsorbeerde dosis corrigeren voor de soort straling
- Wr = radiation weighting factor =
stralingsweegfactor in Sv/Gy
- H = equivalente dosis in Sievert Sv
- Stralingsweegfactor Wr: krijg je op toets
o Equivalent dosistempo in Sv/s
Periode 3
,vSD 03-000 Info
Inleiding
In de vorige periodes zijn de basisprincipes van straling en berekeningen met uitwendige
bestralingen aanbod geweest. In deze periode gaan we werken aan wat straling doet met de
mens en hoe gerekend moet worden met inwendige besmettingen met radioactiviteit.
Vooral casuïstiek uit de nucleaire geneeskunde komen hierbij aan bod.
Aan het eind van de periode hebben we weer een practicum hier komen onderwerpen uit
onder andere periode 2 aan bod, zoals de HVD, filtering en de invloed van energie in de
radiotherapie.
Doelen
Binnen de overkoepelde leertaak TD-MT werkt de student deze periode aan de volgende
doelen:
- De student weet wat radioactiviteit is en kan de eigenschappen van de verschillende
stralingssoorten en bijbehorende spectra, vervalwijze, vervaltijd en naamgeving
benoemen.
- De student kan onderscheid maken tussen de verschillende patiëntengroepen in de
nucleaire geneeskunde en hierbij passende berekeningen van de effectieve volgdosis
uitvoeren.
De lesdoelen zijn terug te vinden in de lestaken.
Toetsing
Eind periode 3 vindt het stralingsdeskundigheid practicum plaats, dit vormt de praktijktoets
voor deze periode. De theorie uit periode 1,2 en 3 is nodig om dit practicum te kunnen
uitvoeren. De stof uit deze periode wordt ook getoetst middels een schriftelijke toets in
periode 4.
In de OER is terug te vinden welke competenties en APG in deze toets worden getoetst.
,vSD 03-001 Herhaling en verdieping dosimetrie
Onderwijsvorm Studiebelasting
college 2 SBU
Inleiding
In periode 1 zijn de dosismetrische grootheden D, K en X aan de orde geweest. Deze
grootheden geven echter niet het effect op het menselijk lichaam van straling weer. Dit
effect wordt weergegeven met de stralingsbeschermingsgrootheden.
Leerdoelen
De student kan:
• De fysische dosimetrische en stralingsbeschermingsgrootheden te benoemen en in
eigen woorden uit te leggen.
• Globaal de relatie van die grootheden te benoemen; d.w.z. de keten van
ionisatiemeting tot bepalen stralingsbelasting van een mens te beschrijven.
College verdieping dosismetrie
• KERMA: Kinetic Energy Released in Material
- Fotonen hebben bewegingsenergie en komen aanvliegen
- Foton komt een atoom tegen. Een foton gaat vervolgens een interactie aan met een elektron
in de schil van het atoom waardoor zijn kinetische energie wordt overgedragen.
- ‘Overdragen van kinetische energie’
- Gedefinieerd voor: alle materialen, indirect ioniserende straling (fotonen en neutronen)
- Kerma in Gy
- Kermatempo Gy/s
• Van KERMA K naar geabsorbeerde Dosis
- Elektron komt vrij en gaat dus door als een vrij elektron
- Dit elektron wil zijn weg vervolgen, maar komt een ander atoom tegen waardoor hij door de
positieve kern wordt afgeremd en de elektron schiet uit zijn baan
- Hierdoor ontstaat remstraling: g: fractie remstraling (is energie/fotonen)
- Afgebogen elektron vervolgt zijn weg en komt weer een atoom tegen waar hij een interactie
aangaat met een ander elektron.
- Een deel van de energie wordt geabsorbeerd door het
elektron uit de schil. Het elektron uit de schil gaat nu door
als vrij elektron. Het eerste elektron kan doorgaan als
verzwakte elektron.
- Gedefinieerd voor: alle materialen en alle soorten straling
- Geabsorbeerde dosis in Gy en dosistempo in Gy/s
• Relatie tussen K en D
- K → alle overgedragen energie
- D→ alle geabsorbeerde energie
- Het verschil in energie is de remstralingsproductie g
, • Exposie
- Zegt iets over de kwaliteit van de stralen bundel
- Hoeveelheid ionen met een lading die vrijkomen door interactie
met droge lucht
- Q: lading van de ionen van een teken in Coulomb
- m van de droge lucht in kg
- X in C/kg
- Exposietempo in C/kg/s
- Gedefinieerd voor lucht en fotonenstraling (tot
max versnelspanning 250 kV)
• Formules:
- g = remstralingsfractie (nodig vanaf D of X)
- Wlucht/e = 33,97 J/C (nodig tussen D/K en X)
- J/kg = Gy
• Samenvatting KERMA, geabsorbeerde dosis en exposie:
• Stralingsbeschermingsgrootheden
- Geabsorbeerde dosis is geen goede maat voor het biologisch effect van straling op het
menselijk lichaam
- Plek van bestraling (vanwege stralingsgevoeligheid van een orgaan), waarmee je wordt
bestraald (soort straling) en grootte van het bestraalde gebied worden namelijk niet
meegenomen bij de geabsorbeerde dosis.
• Welke factoren beïnvloeden het biologisch effect?
1. Verschil in biologische werkzaamheid van verschillende stralingssoorten
2. Verschil in stralingsgevoeligheid van verschillende organen
3. Ongelijke dosisverdeling over organen
• Verschil in biologische werkzaamheid van verschillende
stralingssoorten
- Geabsorbeerde dosis corrigeren voor de soort straling
- Wr = radiation weighting factor =
stralingsweegfactor in Sv/Gy
- H = equivalente dosis in Sievert Sv
- Stralingsweegfactor Wr: krijg je op toets
o Equivalent dosistempo in Sv/s
