Literatuurgescheidenis NL: de renaissance
1500-1700
Ò Reactie op Middeleeuwen
Ò Einde Middeleeuwen: boekdrukkunst uitgevonden!
Ò Gouden tijden (ook wel ‘de gouden eeuw’!)
Ò Verdere opkomst steden en burgerij
Ò Re-naissance (fr: naître=geboren worden) = wedergeboorte of hergeboorte van de
ideeën en kunsten uit de Klassieke Oudheid.
Ò Tijd van:
- Reformatie (Luther, Calvijn – 1517(!))
- Ontdekkingen (Copernicus, Glilei, Newton),
- Ontdekkingsreizen (Columbus, Magelhaes) en
- In Nederland: de strijd tegen Spanje
Klassieke oudheid -> middeleeuwen -> wedergeboorte
Kenmerken:
Renaissance Middeleeuwen
Antropocentrisch (mens centraal) Theocentrisch (God centraal)
Carpe diem (‘pluk de dag’, geniet van Memento Mori (denk erom dat je elke dag
elke dag op aarde) kunt sterven!)
Rationalisme Dingen werden geaccepteerd zoals ze waren,
gehoorzaamheid aan het gezag stond centraal
Humanisme – kritische denkhouding en
wetenschappelijke nieuwsgierigheid
(homo universalis, mens die op diverse
wetenschapsterreinen actief was en
uitblonk, zoals Michelangelo, Leonardo
da Vinci, Constantijn Huijgens ->
italianen vooral belangrijk)
(kritische vragen stellen aan jezelf,
scherp verstand, goed getraind lichaam,
geïntresseerd en actief zijn op alle
gebieden)
Individualisme De gemeenschap is belangrijk, en trouw aan
God en de leenheer
Nieuwe belangstelling voor
gedachtegoed en kunsten uit Klassieke
Oudheid
Empirisme (dingen zelf ontdekken, zelf aanvaarden wat de Kerk zegt
de bijbel lezen)
Terugkeer naar de natuur
, De periode voor de renaissance heette de middeleeuwen, omdat; De mensen in de
renaissance vonden de cultuur van de oude Grieken en Romeinen van veel grotere waarde.
De periode tussen die oude cultuur en de periode dat die cultuur nieuw leven in geblazen
werd, werd gezien als een periode die er niet toe deed. Een donkere en duistere tijd midden
tussen twee belangrijke perioden.
Renaissance schrijvers in Nederland:
Ò Pieter Cornelisz. (PC) Hooft (politicus-bestuurder, Drost van Muiden, Muiderslot,
Muiderkring; Nederlandse Historiën (1642), klassieke toneelstukken, o.a. Warenar
(1617)
Emblemen over liefde.
Ò Joost van den Vondel (kousenwinkel in Amsterdam; politieke pamfletten,
hekeldichten en klaagzangen; toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel (1637)
Ò Gerbrand Adriaensz. Bredero (Amsterdamse middenstander, volksschrijver; ‘Boertig
amoureus en aandachtig groot liedboek (1622), kluchten, o.a. ‘Spaansen Branbander
Jerolimo’)
Ò Constantijn Huygens (wonderkind, homo universalis, woonde in Hofwijck te
Voorburg; gedichten in ‘Korenbloemen’ (1658), epigrammen)
Ò Roemer P. Visscher (graankoopman en verzekeraar, lid van rederijkerskamer ‘De
Eglantier’; ‘Lof van de muts ende van een blaeuwe scheen’(1612), puntdichten,
sonnetten, elegieën (‘jammertjes’), emblemata (‘sinnepoppen’)
Ò Dirck Coornhert (heeft kort in Gouda gewoond, vrijdenker met geheel eigen
opvattingen over straffen (tegen de doodstraf!), vrijheid van meningsuiting,
tolerantie)
Conventies: regels en eisen waaraan kunst moest voldoen.
- Architectuur, architectura van vitruvius basis om bij gebouwen rekening te houden met
symetrie en verhoudingen
- Mensen zo realistisch mogelijk afbeelden
Genres-1:
1. Aforismen (spreuken) (zoals loesje)
Voorbeeld: ‘wie nooit twijfelt, leert niets’ (Coornhert, 1585)
2. Epigrammen/sneldichten (korte gedichtjes met woordspeling)
Voorbeeld:
Dronken Klaas (C. Huygens, 1678)
Klaas vloekt en scheldt, en zegt, hij heeft het van nature.
Ja, van nature; maar nog veel meer van natt’uren
3. Toneel (komedies/tragedies, naar klassiek voorbeeld)
4. Klaagliederen (‘jammertjes’) Voorbeeld: ‘Kinder-lyck’ (J. van den Vondel,1679)
5. Boertige liederen (volkstaal, ter vermaeck, humoristisch)
Geners-2:
6. Emblema (een wijze les in woord en beeld, praatje met een plaatje)
1500-1700
Ò Reactie op Middeleeuwen
Ò Einde Middeleeuwen: boekdrukkunst uitgevonden!
Ò Gouden tijden (ook wel ‘de gouden eeuw’!)
Ò Verdere opkomst steden en burgerij
Ò Re-naissance (fr: naître=geboren worden) = wedergeboorte of hergeboorte van de
ideeën en kunsten uit de Klassieke Oudheid.
Ò Tijd van:
- Reformatie (Luther, Calvijn – 1517(!))
- Ontdekkingen (Copernicus, Glilei, Newton),
- Ontdekkingsreizen (Columbus, Magelhaes) en
- In Nederland: de strijd tegen Spanje
Klassieke oudheid -> middeleeuwen -> wedergeboorte
Kenmerken:
Renaissance Middeleeuwen
Antropocentrisch (mens centraal) Theocentrisch (God centraal)
Carpe diem (‘pluk de dag’, geniet van Memento Mori (denk erom dat je elke dag
elke dag op aarde) kunt sterven!)
Rationalisme Dingen werden geaccepteerd zoals ze waren,
gehoorzaamheid aan het gezag stond centraal
Humanisme – kritische denkhouding en
wetenschappelijke nieuwsgierigheid
(homo universalis, mens die op diverse
wetenschapsterreinen actief was en
uitblonk, zoals Michelangelo, Leonardo
da Vinci, Constantijn Huijgens ->
italianen vooral belangrijk)
(kritische vragen stellen aan jezelf,
scherp verstand, goed getraind lichaam,
geïntresseerd en actief zijn op alle
gebieden)
Individualisme De gemeenschap is belangrijk, en trouw aan
God en de leenheer
Nieuwe belangstelling voor
gedachtegoed en kunsten uit Klassieke
Oudheid
Empirisme (dingen zelf ontdekken, zelf aanvaarden wat de Kerk zegt
de bijbel lezen)
Terugkeer naar de natuur
, De periode voor de renaissance heette de middeleeuwen, omdat; De mensen in de
renaissance vonden de cultuur van de oude Grieken en Romeinen van veel grotere waarde.
De periode tussen die oude cultuur en de periode dat die cultuur nieuw leven in geblazen
werd, werd gezien als een periode die er niet toe deed. Een donkere en duistere tijd midden
tussen twee belangrijke perioden.
Renaissance schrijvers in Nederland:
Ò Pieter Cornelisz. (PC) Hooft (politicus-bestuurder, Drost van Muiden, Muiderslot,
Muiderkring; Nederlandse Historiën (1642), klassieke toneelstukken, o.a. Warenar
(1617)
Emblemen over liefde.
Ò Joost van den Vondel (kousenwinkel in Amsterdam; politieke pamfletten,
hekeldichten en klaagzangen; toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel (1637)
Ò Gerbrand Adriaensz. Bredero (Amsterdamse middenstander, volksschrijver; ‘Boertig
amoureus en aandachtig groot liedboek (1622), kluchten, o.a. ‘Spaansen Branbander
Jerolimo’)
Ò Constantijn Huygens (wonderkind, homo universalis, woonde in Hofwijck te
Voorburg; gedichten in ‘Korenbloemen’ (1658), epigrammen)
Ò Roemer P. Visscher (graankoopman en verzekeraar, lid van rederijkerskamer ‘De
Eglantier’; ‘Lof van de muts ende van een blaeuwe scheen’(1612), puntdichten,
sonnetten, elegieën (‘jammertjes’), emblemata (‘sinnepoppen’)
Ò Dirck Coornhert (heeft kort in Gouda gewoond, vrijdenker met geheel eigen
opvattingen over straffen (tegen de doodstraf!), vrijheid van meningsuiting,
tolerantie)
Conventies: regels en eisen waaraan kunst moest voldoen.
- Architectuur, architectura van vitruvius basis om bij gebouwen rekening te houden met
symetrie en verhoudingen
- Mensen zo realistisch mogelijk afbeelden
Genres-1:
1. Aforismen (spreuken) (zoals loesje)
Voorbeeld: ‘wie nooit twijfelt, leert niets’ (Coornhert, 1585)
2. Epigrammen/sneldichten (korte gedichtjes met woordspeling)
Voorbeeld:
Dronken Klaas (C. Huygens, 1678)
Klaas vloekt en scheldt, en zegt, hij heeft het van nature.
Ja, van nature; maar nog veel meer van natt’uren
3. Toneel (komedies/tragedies, naar klassiek voorbeeld)
4. Klaagliederen (‘jammertjes’) Voorbeeld: ‘Kinder-lyck’ (J. van den Vondel,1679)
5. Boertige liederen (volkstaal, ter vermaeck, humoristisch)
Geners-2:
6. Emblema (een wijze les in woord en beeld, praatje met een plaatje)
