SAMENVATTING PSYCHOLOGIE EN
PSYCHOPATHOLOGIE
LES 1: REVALIDATIEPSYCHOLOGIE
1/ REVALIDATIE IN EEN BIOPSYCHOSOCIAAL PERSPECTIEF
INHOUD
− H1: Het ICF-model als conceptueel kader
− H2: Gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit
− H3: Positieve psychologie: het ontwikkelen van de positieve krachten in de mens
H1: HET ICF-MODEL ALS CONCEPTUEEL KADER
• DSM = manual die mensen in hoekjes plakt met een code op
• Maddux = voorstander van ziekte – ideologie
o Alles draait om pathologie = biomedische denkmodel ➔ nu P centraal en niet meer alleen om
beperking
• Psychosociaal model: P staat centraal
ICF - MODEL:
− 5 descriptieve dimensies
o Zie ICF
o Bij functies en anatomische eigenschappen
zouden ook nog emotioneel cognitieve
factoren moeten (psychologisch)
− Gevolgen van pathologie
− Atheoretisch, niet-cultuurgebonden
− Standaardtaal
o iedereen gebruikt deze en is overal toepasbaar over heel de wereld
− Populatienorm
− ‘Typering van vermogen’ en ‘uitvoering’
o Men kijkt in het ICF niet alleen naar beperkingen, maar ook naar vermogen en uitvoering
o Wat kan de P? Wat doet de P daarmee?
− Meetinstrumenten
o Niet echt meetinstrumenten om deze informatie na te gaan
1
,H2: GEZONDHEIDSGERELATEERDE LEVENSKWALITEIT
INLEIDING:
Ballonnetje hiernaast enkele keren lezen en proberen begrijpen!!
− Politiek, sociologie, economie en gezondheidszorg
o = niet iets uit de gezondheidszorg maar kwam
oorspronkelijk uit politieke wereld, economische
wereld en sociologische wereld
− Toename levensverwachting
o Mensen leefden vroeger niet lang dus daarom niet
veel tijd geïnvesteerd in onderzoeken naar levenskwaliteit; nu meer aandacht aan besteed
− Onderzoeks- en behandelingsmogelijkheden
− Subjectieve (levensvoldoening) > objectieve beoordeling
o Subjectieve levensvoldoening = hoe ervaar je jouw eigen levenskwaliteit
− Ethisch dilemma: want je kan mensen zo goed mogelijk behandeling, maar de levenskwaliteit is niet
altijd meer even optimaal
Wat is belangrijk voor levenskwaliteit (persoonlijke vraag naar studenten):
• Gezondheid
• Activiteiten en participatie ➔ sporten
• Mentaal welzijn
• Huisvesting
• Financiën
PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN LEVENSKWALITEIT
gap-theory: discrepantie tussen ervaren en verwachte gezondheidsgerelateerde levensomstandigheden
In boek figuur bekijken!
1e: even een knik door acute lage rugklachten
2e: patiënt met chronische rugklachten, verwachtingen blijven hetzelfde
maar ervaring gaat alleen maar naar beneden ➔ de kloof (gap) wordt
als maar groter, heel negatieve situatie met daling van levenskwaliteit
3e: Patiënt die klachten ontwikkeld, maar patiënt legt zich er bij neer. Een andere mindset aannemen en bij
recreatie gaan sporten ipv topsport die ze eerst deed. Discrepantie tussen verwachting en ervaring is minder
groot.
2
,4e: Probleem doet zich voor. Patiënt gaat nadien betere levenskwaliteit hebben dan voor het probleem. Soms
gezien op oncologie. Profielen van workaholics die in een sleur zitten. Ze krijgen een levensbedreigende
diagnose waardoor ze een wake-up call krijgen dat ze te veel stress hebben, te weinig tijd maken voor kinderen
en vrienden. Levenskwaliteit zal verbeteren, ondanks hun levensbedreigende ziekte, doordat ze meer tijd
maken voor de dingen waar ze gelukkig van worden. Prioriteiten ergens anders leggen.
➔ Indicatoren levenskwaliteit: welbevinden (subjectief) en functionele status (objectief)
− Combinatie van de twee zorgt voor de levenskwaliteit
− Levenstevredenheid is meer gelinkt aan subjectief welbevinden dan aan de objectieve functionele
status
➔ Disability paradox: nieuw evenwicht !
− Pijn, CV(S), cognitieve/communicatieve beperking
− Na diagnose van bv kanker gaan kijken naar verwachtingen van de P voor de diagnose en erna ➔
paradox want raar dat kwaliteit verbeterd na diagnose, maar dit gebeurt door acceptatie van de P en
omdat de P nu meer gaat kijken naar wat belangrijk is in het leven en waarden gaat veranderen
− Nieuw evenwicht vinden, p gaat mechanismen doorlopen om te komen tot een shift in zijn
verwachtingen en waarden.
➔ Response shift: verandering in zelfgerapporteerde QOL
− Rekalibratie (interne standaarden)
o Bv topsporter kan niet meer op topniveau spelen ➔ maar merkt dat hij sporten op
recreatieniveau ook wel aangenaam vindt
− Reprioritering (waarden)
o Was totaal niet met de juiste dingen bezig in het leven en gaat dan opnieuw gaan beoordelen
wat belangrijk is
− Reconceptualisatie (betekenis)
o Meer waarde hechten aan andere dingen
1. Katalysator = live event. Patiënt ontwikkelt klachten, we weten
nog niet of het acuut of chronisch is.
2. Mechanismen treden in werking zoals:
a. Coping
b. sociale vergelijking (klachten minimaliseren, anderen
hebben het veel erger dan ik, relativeren)
c. sociale ondersteuning (terugvallen op sociaal netwerk)
d. herdefiniëren van doelen (binnen revalidatietraject bv, kleine succeservaringen tussendoor waar
ze zich aan optrekken)
e. spirituele praktijk (gelovigen die vinden dat ze gestraft worden maar er van overtuigd zijn dat ze
erna wel nog zullen beloond worden)
➔ Moet je kunnen herkennen bij je patiënten
3
, ➔ subjectieve beoordeling (appraisal: beoordelingsprocessen) om tot response shift te komen
1. Referentiekader individu
− = heel persoonlijk: iedereen heeft een eigen
wereld ➔ wat heel erg is voor een iemand kan
helemaal niet zo erg zijn voor iemand anders.
2. Herinneringen en ervaringen
− bv Patiënt heeft enkel al eens omgeslagen, was
toen niet snel genezen en weet op voorhand al
dat het weer niet goed gaat gaan bij hem, kan
invloed hebben op die response shift
3. Standaarden om mee te vergelijken
− Verhaal buurvrouw die iets voor heeft gehad en
bij haar was het heel erg, maar jij hebt hetzelfde gehad en bij jou viel dat goed mee
4. Subjectieve algoritme
− kijken naar hoe kom ik tot de verandering, alles naar waarde inschatten en in kaart brengen
wat ik allemaal kan doen om tot die verandering te komen.
➔ Interindividuele verschillen
➔ Intra-individuele longitudinale verschillen
DETERMINANTEN EN METEN VAN LEVENSKWALITEIT
DETERMINANTEN
− Subjectieve evaluatie > objectieve factoren
o Subjectieve evaluatie (hoe P zichzelf voelt) ➔ objectieve factoren (wat wij vast stellen en
denken)
− Perceptie mentale gezondheid (!depressie) > fysieke gezondheid
METEN
− Subjectieve perceptie van de betrokkene
− Mantelzorger/zorgverlener (cogn, sens, comm stoornissen)
− NIET: SF-36, Sickness Impact Profile, Nottingham Health Profile
− Generieke ziektespecifieke vragenlijsten
o WHOQOL-100 en WHOQOL-BREF (p 38-40)
o EuroQol 5D (EQ-5D) (www.euroqol.org)
o SEIQoL-DW
− QOL Appraisal Profile
SEIQoL-DW:
− Vragen aan patiënt: “wat zijn voor u de 5 belangrijkste dingen die bepalen wat uw levenskwaliteit is?”
− Voor die 5 determinanten moeten ze dan ook scoren waar ze op dat moment staan (bv sociaal leven
8/10, financieel 7/10, …) ➔ Zo kijken wij waar we de patiënt gaan kunnen helpen
− Je kan niet babbelen met een patiënt en achteraf voor de patiënt zo een vragenlijst invullen. Kan ook
niet door de partner gedaan worden, moet door de patiënt zelf gedaan worden.
− Vaak moeilijk bij mensen met communicatieve of cognitieve problemen, dan kan iemand wel mee
begeleiden.
4
PSYCHOPATHOLOGIE
LES 1: REVALIDATIEPSYCHOLOGIE
1/ REVALIDATIE IN EEN BIOPSYCHOSOCIAAL PERSPECTIEF
INHOUD
− H1: Het ICF-model als conceptueel kader
− H2: Gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit
− H3: Positieve psychologie: het ontwikkelen van de positieve krachten in de mens
H1: HET ICF-MODEL ALS CONCEPTUEEL KADER
• DSM = manual die mensen in hoekjes plakt met een code op
• Maddux = voorstander van ziekte – ideologie
o Alles draait om pathologie = biomedische denkmodel ➔ nu P centraal en niet meer alleen om
beperking
• Psychosociaal model: P staat centraal
ICF - MODEL:
− 5 descriptieve dimensies
o Zie ICF
o Bij functies en anatomische eigenschappen
zouden ook nog emotioneel cognitieve
factoren moeten (psychologisch)
− Gevolgen van pathologie
− Atheoretisch, niet-cultuurgebonden
− Standaardtaal
o iedereen gebruikt deze en is overal toepasbaar over heel de wereld
− Populatienorm
− ‘Typering van vermogen’ en ‘uitvoering’
o Men kijkt in het ICF niet alleen naar beperkingen, maar ook naar vermogen en uitvoering
o Wat kan de P? Wat doet de P daarmee?
− Meetinstrumenten
o Niet echt meetinstrumenten om deze informatie na te gaan
1
,H2: GEZONDHEIDSGERELATEERDE LEVENSKWALITEIT
INLEIDING:
Ballonnetje hiernaast enkele keren lezen en proberen begrijpen!!
− Politiek, sociologie, economie en gezondheidszorg
o = niet iets uit de gezondheidszorg maar kwam
oorspronkelijk uit politieke wereld, economische
wereld en sociologische wereld
− Toename levensverwachting
o Mensen leefden vroeger niet lang dus daarom niet
veel tijd geïnvesteerd in onderzoeken naar levenskwaliteit; nu meer aandacht aan besteed
− Onderzoeks- en behandelingsmogelijkheden
− Subjectieve (levensvoldoening) > objectieve beoordeling
o Subjectieve levensvoldoening = hoe ervaar je jouw eigen levenskwaliteit
− Ethisch dilemma: want je kan mensen zo goed mogelijk behandeling, maar de levenskwaliteit is niet
altijd meer even optimaal
Wat is belangrijk voor levenskwaliteit (persoonlijke vraag naar studenten):
• Gezondheid
• Activiteiten en participatie ➔ sporten
• Mentaal welzijn
• Huisvesting
• Financiën
PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN LEVENSKWALITEIT
gap-theory: discrepantie tussen ervaren en verwachte gezondheidsgerelateerde levensomstandigheden
In boek figuur bekijken!
1e: even een knik door acute lage rugklachten
2e: patiënt met chronische rugklachten, verwachtingen blijven hetzelfde
maar ervaring gaat alleen maar naar beneden ➔ de kloof (gap) wordt
als maar groter, heel negatieve situatie met daling van levenskwaliteit
3e: Patiënt die klachten ontwikkeld, maar patiënt legt zich er bij neer. Een andere mindset aannemen en bij
recreatie gaan sporten ipv topsport die ze eerst deed. Discrepantie tussen verwachting en ervaring is minder
groot.
2
,4e: Probleem doet zich voor. Patiënt gaat nadien betere levenskwaliteit hebben dan voor het probleem. Soms
gezien op oncologie. Profielen van workaholics die in een sleur zitten. Ze krijgen een levensbedreigende
diagnose waardoor ze een wake-up call krijgen dat ze te veel stress hebben, te weinig tijd maken voor kinderen
en vrienden. Levenskwaliteit zal verbeteren, ondanks hun levensbedreigende ziekte, doordat ze meer tijd
maken voor de dingen waar ze gelukkig van worden. Prioriteiten ergens anders leggen.
➔ Indicatoren levenskwaliteit: welbevinden (subjectief) en functionele status (objectief)
− Combinatie van de twee zorgt voor de levenskwaliteit
− Levenstevredenheid is meer gelinkt aan subjectief welbevinden dan aan de objectieve functionele
status
➔ Disability paradox: nieuw evenwicht !
− Pijn, CV(S), cognitieve/communicatieve beperking
− Na diagnose van bv kanker gaan kijken naar verwachtingen van de P voor de diagnose en erna ➔
paradox want raar dat kwaliteit verbeterd na diagnose, maar dit gebeurt door acceptatie van de P en
omdat de P nu meer gaat kijken naar wat belangrijk is in het leven en waarden gaat veranderen
− Nieuw evenwicht vinden, p gaat mechanismen doorlopen om te komen tot een shift in zijn
verwachtingen en waarden.
➔ Response shift: verandering in zelfgerapporteerde QOL
− Rekalibratie (interne standaarden)
o Bv topsporter kan niet meer op topniveau spelen ➔ maar merkt dat hij sporten op
recreatieniveau ook wel aangenaam vindt
− Reprioritering (waarden)
o Was totaal niet met de juiste dingen bezig in het leven en gaat dan opnieuw gaan beoordelen
wat belangrijk is
− Reconceptualisatie (betekenis)
o Meer waarde hechten aan andere dingen
1. Katalysator = live event. Patiënt ontwikkelt klachten, we weten
nog niet of het acuut of chronisch is.
2. Mechanismen treden in werking zoals:
a. Coping
b. sociale vergelijking (klachten minimaliseren, anderen
hebben het veel erger dan ik, relativeren)
c. sociale ondersteuning (terugvallen op sociaal netwerk)
d. herdefiniëren van doelen (binnen revalidatietraject bv, kleine succeservaringen tussendoor waar
ze zich aan optrekken)
e. spirituele praktijk (gelovigen die vinden dat ze gestraft worden maar er van overtuigd zijn dat ze
erna wel nog zullen beloond worden)
➔ Moet je kunnen herkennen bij je patiënten
3
, ➔ subjectieve beoordeling (appraisal: beoordelingsprocessen) om tot response shift te komen
1. Referentiekader individu
− = heel persoonlijk: iedereen heeft een eigen
wereld ➔ wat heel erg is voor een iemand kan
helemaal niet zo erg zijn voor iemand anders.
2. Herinneringen en ervaringen
− bv Patiënt heeft enkel al eens omgeslagen, was
toen niet snel genezen en weet op voorhand al
dat het weer niet goed gaat gaan bij hem, kan
invloed hebben op die response shift
3. Standaarden om mee te vergelijken
− Verhaal buurvrouw die iets voor heeft gehad en
bij haar was het heel erg, maar jij hebt hetzelfde gehad en bij jou viel dat goed mee
4. Subjectieve algoritme
− kijken naar hoe kom ik tot de verandering, alles naar waarde inschatten en in kaart brengen
wat ik allemaal kan doen om tot die verandering te komen.
➔ Interindividuele verschillen
➔ Intra-individuele longitudinale verschillen
DETERMINANTEN EN METEN VAN LEVENSKWALITEIT
DETERMINANTEN
− Subjectieve evaluatie > objectieve factoren
o Subjectieve evaluatie (hoe P zichzelf voelt) ➔ objectieve factoren (wat wij vast stellen en
denken)
− Perceptie mentale gezondheid (!depressie) > fysieke gezondheid
METEN
− Subjectieve perceptie van de betrokkene
− Mantelzorger/zorgverlener (cogn, sens, comm stoornissen)
− NIET: SF-36, Sickness Impact Profile, Nottingham Health Profile
− Generieke ziektespecifieke vragenlijsten
o WHOQOL-100 en WHOQOL-BREF (p 38-40)
o EuroQol 5D (EQ-5D) (www.euroqol.org)
o SEIQoL-DW
− QOL Appraisal Profile
SEIQoL-DW:
− Vragen aan patiënt: “wat zijn voor u de 5 belangrijkste dingen die bepalen wat uw levenskwaliteit is?”
− Voor die 5 determinanten moeten ze dan ook scoren waar ze op dat moment staan (bv sociaal leven
8/10, financieel 7/10, …) ➔ Zo kijken wij waar we de patiënt gaan kunnen helpen
− Je kan niet babbelen met een patiënt en achteraf voor de patiënt zo een vragenlijst invullen. Kan ook
niet door de partner gedaan worden, moet door de patiënt zelf gedaan worden.
− Vaak moeilijk bij mensen met communicatieve of cognitieve problemen, dan kan iemand wel mee
begeleiden.
4
