Plan van aanpak – COMF5
Theoretisch kader
Motiverende gespreksvoering is een op samenwerkingsgerichte gespreksstijl die iemand eigen
motivatie en bereidheid tot verandering versterkt (Miller & Rollnick, 2014). Motiverende
gespreksvoering houdt in dat de cliënt tijdens het gesprek met de zorgverlener al gaandeweg
verandertaal laat zien in zijn of haar gedrag. De cliënt heeft bepaalde waarden en normen die in
strijde zijn met elkaar. Dit type gesprek voer je bij iemand die twijfels heeft over een bepaald
probleem en die mogelijk geen verandering wil doormaken. Iemand die in strijd is met zichzelf over
of hij/zij wel of niet wil veranderen noem je ambivalentie. Er is dan bij die persoon verandertaal en
behoud taal aanwezig.
In de GGZ komen gesprekken met motiverende gespreksvoering het meeste voor. Vooral in de
verslavingszorg. Cliënten willen hun gedrag graag veranderen, maar weten niet hoe ze moeten
beginnen. Als mensen al eerder een poging hebben gedaan tot gedragsverandering maar deze niet is
gelukt is het extra moeilijk. Motiverende gespreksvoering kan hierbij heel erg helpen. Bij gesprekken
over therapietrouwheid wordt MVG ook veel toegepast.
Bij gesprekken waar MVG wordt toegepast is het heel belangrijk dat de cliënt zijn/haar doelen
centraal staan en dat je je als verpleegkundige aanpast aan de behoefte van de cliënt. Zo geef je de
cliënt de ruimte om open te staan voor verandering, zelf na te denken en verandertaal te spreken.
Bij MVG is de eerste stap engageren. Dit houdt in dat je een band aangaat met de cliënt. Er wordt bij
engageren ook onderzocht of ambivalentie aanwezig is bij de cliënt. Daarna ga je als verpleegkundige
onderzoeken waar je de focus van het gesprek op gaat leggen. Je gaat in gesprek over welke
ambivalentie ter sprake gaat komen. Hierna ga je proberen verandertaal te ontlokken bij de cliënt. Je
gaat doormiddel van ORBS kijken of de cliënt openstaat voor verandertaal. Als laatste ga je met de
cliënt kijken wat ervoor nodig is om verandertaal te krijgen en ga je een planning maken om de
verandertaal aan te houden.
,Kaal plan van aanpak
Door het hele gesprek heen:
Interesse en respect tonen.
Taalgebruik aanpassen aan de zorgvrager
Alles in samenspraak met de zorgvrager
Open staan (van de zorgvrager)
Afstemmen en aansluiten bij de zorgvrager
Engageren:
Intentie: de ander begrijpen!
ORBS:
o Open vragen stellen
o Reflectief luisteren: eenvoudige reflecties, complexe en tweezijdige reflecties
o Bevestigen
o Samenvattingen maken: samenvoegend, verbindend en afsluitend
Waarden verkennen
Ambivalentie/ verandertaal herkennen
Behoud taal en wrijving herkennen
Voorbereiding:
Inhoudelijke voorbereiding
Juiste materiaal is aanwezig
Voorbereiding op de casus
Stilstaan bij eigen houding (persoonsgerichtheid) bij MGV:
o Eigen doelen en wensen beschouwen tegen het licht van ethische waarden:
Geen kwaad doen / Weldoen / Autonomie / Rechtvaardigheid
o Gericht zijn op compassie, ontlokken, acceptatie en samenwerking
Inleiding:
Op professionele manier in contact treden
Aanleiding voor het gesprek noemen
Wensen en behoeften peilen
Gesprek structureren, o.a. door de tijd te benoemen
Doel en agenda van het gesprek samen bepalen
Focussen:
Exploreren focus op basis van drie bronnen: cliënt / setting / expertise hulpverlener
Drie scenario’s:
o Focus is duidelijk door naar ‘ontlokken’
o Meerdere opties zorgvuldig kiezen op basis van urgentie, patroon/hefboom,1ste
succes
o Focus is onduidelijk nader exploreren: gebruik agenda mapping
o Verschillen? Ethiek: wie bepaalt?
Koers houden
, Toestemming vragen
Kern motiverende gespreksvoering:
Ontlokken:
Verandertaal herkennen en aansluiten bij fase van gedragsverandering
Ontlokken met open vragen en ORBS
o Bij ambivalentie: voor- en nadelen in kaart brengen
o Voorbereidende verandertaal herkennen: wens / willen, kunnen, redenen hebben,
nodig vinden (WKRN)
o Mobiliserende verandertaal herkennen: commitment, acties, stappen (CAS)
Versterken verandertaal met ORBS
Uitersten verkennen, waarden verkennen
Schaalvragen: belang en vertrouwen
Herkennen behoud taal en wrijving
Reageren op behoud taal (reflecties, strategische reacties)
Reageren op wrijving (reflecteren, verontschuldigen, instemmen, focus verschuiven)
Plannen:
Herkennen van bereidheid tot verandering
Uitproberen
o Overzicht geven
o Hamvraag stellen, zoals: wat denk je te gaan doen?
o Verwachtingsvolle stilte
Tot veranderplan komen: drie scenario’s;
o Plan is meteen duidelijk -> verder concretiseren; hindernissen opsporen
o Meerdere opties -> doel vast stellen en opties inventariseren; voorkeur onderzoeken
o Nog iets -> brainstormen
Vervolg kern:
Samenvatten
Parafraseren
Stiltes
Hardop denken
Actief luisteren
Aanmoedigen
Doorvragen
Gevoelsreflectie
Afsluiting:
Samenvatten (cliënt of zorgvrager)
Vragen aan de zorgvrager of er nog onduidelijkheden of vragen zijn
Controleren of het doel bereikt is
Evaluatie van dit gesprek
Afspraak maken over de volgende stappen
Afscheid nemen
, Plan van aanpak
Door het gesprek heen
Wat? Interesse en respect tonen.
Hoe? Aandachtig luisteren. Uit laten praten.
Professioneel blijven door je professioneel op te
stellen en door objectief te blijven.
Waarom? Zo creëer je voor de zorgvrager een vertrouwd
gevoel en de zorgvrager verteld zo meer en
voelt zich veiliger, meer op het gemak.
Effect Dit vormt een uitnodiging voor de patiënt tot
actieve deelname aan een gesprek, tot
bereidheid problemen te bespreken en
problemen aan te pakken.
Bron Silverman, J., & Kurtz, S. (2014). Vaardig
communiceren in de gezondheidszorg (3de ed.).
Boom Lemma.
Wat? Taalgebruik aanpassen aan de zorgvrager
Hoe? Communiceren met het taalgebruik van de
zorgvrager. Geen moeilijke woorden of
vakjargon gebruiken.
Waarom? Zo begrijpt de zorgvrager je veel beter en slaat
de zorgvrager de vertelde informatie op.
Effect Dit kan ernaar toe leiden dat de patiënt zich
meer openstelt en daardoor meer informatie
vrijgeeft. Je manier van voorlichten is aangepast
op de patiënt waardoor hij de informatie beter
zal begrijpen en opslaan.
Bron Silverman, J., & Kurtz, S. (2014). Vaardig
communiceren in de gezondheidszorg (3de ed.).
Boom Lemma.
Wat? Alles in samenspraak met de zorgvrager
Theoretisch kader
Motiverende gespreksvoering is een op samenwerkingsgerichte gespreksstijl die iemand eigen
motivatie en bereidheid tot verandering versterkt (Miller & Rollnick, 2014). Motiverende
gespreksvoering houdt in dat de cliënt tijdens het gesprek met de zorgverlener al gaandeweg
verandertaal laat zien in zijn of haar gedrag. De cliënt heeft bepaalde waarden en normen die in
strijde zijn met elkaar. Dit type gesprek voer je bij iemand die twijfels heeft over een bepaald
probleem en die mogelijk geen verandering wil doormaken. Iemand die in strijd is met zichzelf over
of hij/zij wel of niet wil veranderen noem je ambivalentie. Er is dan bij die persoon verandertaal en
behoud taal aanwezig.
In de GGZ komen gesprekken met motiverende gespreksvoering het meeste voor. Vooral in de
verslavingszorg. Cliënten willen hun gedrag graag veranderen, maar weten niet hoe ze moeten
beginnen. Als mensen al eerder een poging hebben gedaan tot gedragsverandering maar deze niet is
gelukt is het extra moeilijk. Motiverende gespreksvoering kan hierbij heel erg helpen. Bij gesprekken
over therapietrouwheid wordt MVG ook veel toegepast.
Bij gesprekken waar MVG wordt toegepast is het heel belangrijk dat de cliënt zijn/haar doelen
centraal staan en dat je je als verpleegkundige aanpast aan de behoefte van de cliënt. Zo geef je de
cliënt de ruimte om open te staan voor verandering, zelf na te denken en verandertaal te spreken.
Bij MVG is de eerste stap engageren. Dit houdt in dat je een band aangaat met de cliënt. Er wordt bij
engageren ook onderzocht of ambivalentie aanwezig is bij de cliënt. Daarna ga je als verpleegkundige
onderzoeken waar je de focus van het gesprek op gaat leggen. Je gaat in gesprek over welke
ambivalentie ter sprake gaat komen. Hierna ga je proberen verandertaal te ontlokken bij de cliënt. Je
gaat doormiddel van ORBS kijken of de cliënt openstaat voor verandertaal. Als laatste ga je met de
cliënt kijken wat ervoor nodig is om verandertaal te krijgen en ga je een planning maken om de
verandertaal aan te houden.
,Kaal plan van aanpak
Door het hele gesprek heen:
Interesse en respect tonen.
Taalgebruik aanpassen aan de zorgvrager
Alles in samenspraak met de zorgvrager
Open staan (van de zorgvrager)
Afstemmen en aansluiten bij de zorgvrager
Engageren:
Intentie: de ander begrijpen!
ORBS:
o Open vragen stellen
o Reflectief luisteren: eenvoudige reflecties, complexe en tweezijdige reflecties
o Bevestigen
o Samenvattingen maken: samenvoegend, verbindend en afsluitend
Waarden verkennen
Ambivalentie/ verandertaal herkennen
Behoud taal en wrijving herkennen
Voorbereiding:
Inhoudelijke voorbereiding
Juiste materiaal is aanwezig
Voorbereiding op de casus
Stilstaan bij eigen houding (persoonsgerichtheid) bij MGV:
o Eigen doelen en wensen beschouwen tegen het licht van ethische waarden:
Geen kwaad doen / Weldoen / Autonomie / Rechtvaardigheid
o Gericht zijn op compassie, ontlokken, acceptatie en samenwerking
Inleiding:
Op professionele manier in contact treden
Aanleiding voor het gesprek noemen
Wensen en behoeften peilen
Gesprek structureren, o.a. door de tijd te benoemen
Doel en agenda van het gesprek samen bepalen
Focussen:
Exploreren focus op basis van drie bronnen: cliënt / setting / expertise hulpverlener
Drie scenario’s:
o Focus is duidelijk door naar ‘ontlokken’
o Meerdere opties zorgvuldig kiezen op basis van urgentie, patroon/hefboom,1ste
succes
o Focus is onduidelijk nader exploreren: gebruik agenda mapping
o Verschillen? Ethiek: wie bepaalt?
Koers houden
, Toestemming vragen
Kern motiverende gespreksvoering:
Ontlokken:
Verandertaal herkennen en aansluiten bij fase van gedragsverandering
Ontlokken met open vragen en ORBS
o Bij ambivalentie: voor- en nadelen in kaart brengen
o Voorbereidende verandertaal herkennen: wens / willen, kunnen, redenen hebben,
nodig vinden (WKRN)
o Mobiliserende verandertaal herkennen: commitment, acties, stappen (CAS)
Versterken verandertaal met ORBS
Uitersten verkennen, waarden verkennen
Schaalvragen: belang en vertrouwen
Herkennen behoud taal en wrijving
Reageren op behoud taal (reflecties, strategische reacties)
Reageren op wrijving (reflecteren, verontschuldigen, instemmen, focus verschuiven)
Plannen:
Herkennen van bereidheid tot verandering
Uitproberen
o Overzicht geven
o Hamvraag stellen, zoals: wat denk je te gaan doen?
o Verwachtingsvolle stilte
Tot veranderplan komen: drie scenario’s;
o Plan is meteen duidelijk -> verder concretiseren; hindernissen opsporen
o Meerdere opties -> doel vast stellen en opties inventariseren; voorkeur onderzoeken
o Nog iets -> brainstormen
Vervolg kern:
Samenvatten
Parafraseren
Stiltes
Hardop denken
Actief luisteren
Aanmoedigen
Doorvragen
Gevoelsreflectie
Afsluiting:
Samenvatten (cliënt of zorgvrager)
Vragen aan de zorgvrager of er nog onduidelijkheden of vragen zijn
Controleren of het doel bereikt is
Evaluatie van dit gesprek
Afspraak maken over de volgende stappen
Afscheid nemen
, Plan van aanpak
Door het gesprek heen
Wat? Interesse en respect tonen.
Hoe? Aandachtig luisteren. Uit laten praten.
Professioneel blijven door je professioneel op te
stellen en door objectief te blijven.
Waarom? Zo creëer je voor de zorgvrager een vertrouwd
gevoel en de zorgvrager verteld zo meer en
voelt zich veiliger, meer op het gemak.
Effect Dit vormt een uitnodiging voor de patiënt tot
actieve deelname aan een gesprek, tot
bereidheid problemen te bespreken en
problemen aan te pakken.
Bron Silverman, J., & Kurtz, S. (2014). Vaardig
communiceren in de gezondheidszorg (3de ed.).
Boom Lemma.
Wat? Taalgebruik aanpassen aan de zorgvrager
Hoe? Communiceren met het taalgebruik van de
zorgvrager. Geen moeilijke woorden of
vakjargon gebruiken.
Waarom? Zo begrijpt de zorgvrager je veel beter en slaat
de zorgvrager de vertelde informatie op.
Effect Dit kan ernaar toe leiden dat de patiënt zich
meer openstelt en daardoor meer informatie
vrijgeeft. Je manier van voorlichten is aangepast
op de patiënt waardoor hij de informatie beter
zal begrijpen en opslaan.
Bron Silverman, J., & Kurtz, S. (2014). Vaardig
communiceren in de gezondheidszorg (3de ed.).
Boom Lemma.
Wat? Alles in samenspraak met de zorgvrager
