Maatschappijleer:
Verzorgingsstaat
H1: Wat is een verzorgingsstaat?
Nederland is een verzorgingsstaat (= de overheid bemoeit zich actief met de welvaart
en het welzijn van haar inwoners
o Welvaart = het beschikken over voldoende middelen om behoeften te
vervullen
o Welzijn = de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en
geestelijke gezondheid
Solidariteitsgedachte = de bereidheid om risico’s met elkaar te delen, vanwege collectief
belang
Overheid levert collectieve goederen: goederen waarvan niemand uitgesloten kan
worden, ook niet degenen die er niet voor betalen
o Gevolg: ‘free riders’: mensen die wel profiteren maar niet bijdragen
Functies:
o Verzorgen: hulp bij fysieke of psychische aandoeningen, kraamhulp bij bevallen en
het bestaan van verzorgingshuizen
o Verzekeren: We zijn verzekerd tegen verlies van inkomen. Iedereen betaalt belasting
wordt gebruikt voor AOW & Kinderbijslag.
o Socialezekerheidsstelsel: verzekert mensen van een inkomen bij
werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
o Verheffen: goed onderwijs en kansen voor talentontplooiing
o Verbinden: Socialezekerheidsstelsel zorgt voor sociale cohesie, je betaalt voor elkaar
+ onderwijs brengt verschillende groepen mensen bij elkaar (rijk/arm, man/vrouw)
Rechten:
Sociale grondrechten: (niet afdwingbaar bij rechter, maar overheid streeft wel actief)
1. Voldoende werkgelegenheid
2. Bestaanszekerheid en spreiding van welvaart
3. Een goed leefmilieu
4. Volksgezondheid en voldoende woongelegenheid
5. Goed onderwijs
Plichten:
1. Sollicitatieplicht
2. Betalen van premies voor verzekeringen als AOW, WW en basiszorgverzekering
Plan en vrije markt:
Gelijkheid Vrijheid
Communisme Kapitalisme
Gelijkheid: planeconomie:
o Productiemiddelen in handen van de overheid, die het werk verdeelt.
o De staat neemt de volledige verzorging van zijn burgers op zich
o Onderwijs, kinderopvang en gezondheidszorg zijn goed geregeld
Vrijheid: vrijemarkteconomie:
o Overheid grijpt niet actief in
o Belastingen zijn laag maar ieder verzekert zichzelf tegen werkeloosheid of
ziekte
o Voor goed onderwijs en gezondheidszorg moet je flink betalen
, Typen verzorgingsstaten:
1. Sociaaldemocratische verzorgingsstaat (Scandinavisch model)
Waarde: gelijkheid
Kenmerk: flexibele arbeidsmarkt met hoge uitkeringen maar ook hoge collectieve
lastendruk
2. Liberale verzorgingsstaat (Angelsaksisch model)
Waarde: eigen verantwoordelijkheid, vrijheid, particulier initiatief
Kenmerk: goed ondernemingsklimaat, weinig uitkeringen maar lage belastingen
3. Corporatistische verzorgingsstaat
Een mengeling van bovenstaande modellen
Kenmerk: beperkte vrije markt, een sterk ontwikkelde collectieve sector (sociale
zekerheid) en een goede samenwerking tussen overheid, werkgeversorganisaties en
vakbonden
Nederland is niet echt één van deze typen.
H3: Sociale partners en de overheid
Overheid met als sociale partners:
o Vakbond voor werknemers bemiddeling en onderhandeling tussen
werkgever en werknemer
o Werkgeversorganisatie voor werkgevers belangen behartigen en
onderhandeling tussen overheid en werkgever. Speerpunt: goed
ondernemersklimaat!
Doelstellingen overheid:
1. Evenwichtige arbeidsmarkt: subsidies, voorrangsbeleid in geld in economie
pompen
2. Rechtvaardige inkomensverdeling: minimumloon, progressief belastingstelsel
en uitkeringen
3. Arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden: gezonde en veilige
werkplek
3.2 Permanent overleg
landelijk niveau
Sociaal-economische raad (SER); werkgevers en werknemersorganisaties,
Ministerie van Economische Zaken, Kroonleden
binnen bedrijfstakken
Doel: sluiten van een collectieve arbeidsovereenkomst (cao), geldig zodra de
minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de cao algemeen verbindend
verklaart
Harmoniemodel Conflictmodel
Benadrukt overeenkomsten benadrukt verschillen
Veranderende rol vakbeweging: Niet letterlijk leren, let op
’50: nauwe samenwerking vakbonden – overheid dat rol van vakbeweging
’60: steun vakbonden aan hun leden m.b.t. looneisen
veranderd met economie
’70: vanwege stagnerende economie looneisen niet meer kunnen steunen
’80: lagere looneisen in ruil voor meer werkgelegenheid: poldermodel
21ste eeuw: crisis zorgt voor verslechterde relatie tussen werkgevers en werknemers
Verzorgingsstaat
H1: Wat is een verzorgingsstaat?
Nederland is een verzorgingsstaat (= de overheid bemoeit zich actief met de welvaart
en het welzijn van haar inwoners
o Welvaart = het beschikken over voldoende middelen om behoeften te
vervullen
o Welzijn = de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en
geestelijke gezondheid
Solidariteitsgedachte = de bereidheid om risico’s met elkaar te delen, vanwege collectief
belang
Overheid levert collectieve goederen: goederen waarvan niemand uitgesloten kan
worden, ook niet degenen die er niet voor betalen
o Gevolg: ‘free riders’: mensen die wel profiteren maar niet bijdragen
Functies:
o Verzorgen: hulp bij fysieke of psychische aandoeningen, kraamhulp bij bevallen en
het bestaan van verzorgingshuizen
o Verzekeren: We zijn verzekerd tegen verlies van inkomen. Iedereen betaalt belasting
wordt gebruikt voor AOW & Kinderbijslag.
o Socialezekerheidsstelsel: verzekert mensen van een inkomen bij
werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
o Verheffen: goed onderwijs en kansen voor talentontplooiing
o Verbinden: Socialezekerheidsstelsel zorgt voor sociale cohesie, je betaalt voor elkaar
+ onderwijs brengt verschillende groepen mensen bij elkaar (rijk/arm, man/vrouw)
Rechten:
Sociale grondrechten: (niet afdwingbaar bij rechter, maar overheid streeft wel actief)
1. Voldoende werkgelegenheid
2. Bestaanszekerheid en spreiding van welvaart
3. Een goed leefmilieu
4. Volksgezondheid en voldoende woongelegenheid
5. Goed onderwijs
Plichten:
1. Sollicitatieplicht
2. Betalen van premies voor verzekeringen als AOW, WW en basiszorgverzekering
Plan en vrije markt:
Gelijkheid Vrijheid
Communisme Kapitalisme
Gelijkheid: planeconomie:
o Productiemiddelen in handen van de overheid, die het werk verdeelt.
o De staat neemt de volledige verzorging van zijn burgers op zich
o Onderwijs, kinderopvang en gezondheidszorg zijn goed geregeld
Vrijheid: vrijemarkteconomie:
o Overheid grijpt niet actief in
o Belastingen zijn laag maar ieder verzekert zichzelf tegen werkeloosheid of
ziekte
o Voor goed onderwijs en gezondheidszorg moet je flink betalen
, Typen verzorgingsstaten:
1. Sociaaldemocratische verzorgingsstaat (Scandinavisch model)
Waarde: gelijkheid
Kenmerk: flexibele arbeidsmarkt met hoge uitkeringen maar ook hoge collectieve
lastendruk
2. Liberale verzorgingsstaat (Angelsaksisch model)
Waarde: eigen verantwoordelijkheid, vrijheid, particulier initiatief
Kenmerk: goed ondernemingsklimaat, weinig uitkeringen maar lage belastingen
3. Corporatistische verzorgingsstaat
Een mengeling van bovenstaande modellen
Kenmerk: beperkte vrije markt, een sterk ontwikkelde collectieve sector (sociale
zekerheid) en een goede samenwerking tussen overheid, werkgeversorganisaties en
vakbonden
Nederland is niet echt één van deze typen.
H3: Sociale partners en de overheid
Overheid met als sociale partners:
o Vakbond voor werknemers bemiddeling en onderhandeling tussen
werkgever en werknemer
o Werkgeversorganisatie voor werkgevers belangen behartigen en
onderhandeling tussen overheid en werkgever. Speerpunt: goed
ondernemersklimaat!
Doelstellingen overheid:
1. Evenwichtige arbeidsmarkt: subsidies, voorrangsbeleid in geld in economie
pompen
2. Rechtvaardige inkomensverdeling: minimumloon, progressief belastingstelsel
en uitkeringen
3. Arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden: gezonde en veilige
werkplek
3.2 Permanent overleg
landelijk niveau
Sociaal-economische raad (SER); werkgevers en werknemersorganisaties,
Ministerie van Economische Zaken, Kroonleden
binnen bedrijfstakken
Doel: sluiten van een collectieve arbeidsovereenkomst (cao), geldig zodra de
minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de cao algemeen verbindend
verklaart
Harmoniemodel Conflictmodel
Benadrukt overeenkomsten benadrukt verschillen
Veranderende rol vakbeweging: Niet letterlijk leren, let op
’50: nauwe samenwerking vakbonden – overheid dat rol van vakbeweging
’60: steun vakbonden aan hun leden m.b.t. looneisen
veranderd met economie
’70: vanwege stagnerende economie looneisen niet meer kunnen steunen
’80: lagere looneisen in ruil voor meer werkgelegenheid: poldermodel
21ste eeuw: crisis zorgt voor verslechterde relatie tussen werkgevers en werknemers
