1. DE BEGINSELEN VAN DE BELGISCHE STAATSINRICHTING ............................................................... 4
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË ................................................................................................... 4
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE .................................................................... 4
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBESTEL ..... 4
1.2.2 BELGIË IS EEN MONARCHIE ............................................................................................. 4
1.3 BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT ................................................................................................... 5
1.4 BELGIË IS EEN REPRESENTATIEVE EN PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE ................................... 5
1.5 BELGIË IS EEN FEDERALE STAAT .............................................................................................. 6
1.6 BELGIË IS EEN VERZORGINGSSTAAT ........................................................................................ 7
2. DE ORGANISATIE EN BEVOEGDHEDEN VAN DE FEDERALE STAAT .................................................. 8
2.1 DE WETGEVENDE MACHT ....................................................................................................... 8
2.1.1 DE WETGEVENDE MACHT BESTAAT UIT DRIE TAKKEN ................................................... 8
2.1.2 DE KENMERKEN VAN VERKIEZINGEN .............................................................................. 8
2.1.3 DE SAMENSTELLING VAN DE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS ................... 8
2.1.4 DE SAMENSTELLING VAN DE SENAAT ............................................................................. 9
2.1.5 DE SAMENSTELLING VAN DE WETGEVENDE MACHT .................................................... 11
2.1.6 DE BEVOEGDHEDEN VAN DE WETGEVENDE MACHT .................................................... 11
2.1.7 DE WERKWIJZE VAN DE WETGEVENDE MACHT ............................................................ 14
2.1.8 WERKWIJZE VAN DE WETGEVER ALS GRONDWETGEVENDE MACHT ........................... 14
2.1.9 HET STATUUT VAN PARLEMENTSLEDEN ....................................................................... 14
2.2 DE UITVOERENDE MACHT ..................................................................................................... 14
2.2.1 DE SAMENSTELLING VAN DE UITVOERENDE MACHT.................................................... 14
2.2.2 DE WERKWIJZE VAN DE UITVOERENDE MACHT ........................................................... 17
2.3 DE RECHTELIJKE MACHT ........................................................................................................ 17
3. DE GEMEENSCHAPPEN EN GEWESTEN ......................................................................................... 18
3.1 DRIE GEMEENSCHAPPEN EN DRIE GEWESTEN ...................................................................... 18
3.1.1 GEMEENSCHAPPEN: CULTUUR EN WELZIJN ................................................................. 18
3.1.2 GEWESTEN: ECONOMIE ................................................................................................ 18
3.2 DE ASYMMETRISCHE STRUCTUUR VAN HET FEDERALE BELGIË ............................................ 19
3.3 DE BEVOEGDHEDEN VAN DE GEMEENSCHAPPEN EN GEWESTEN ........................................ 20
4. HET INTERMEDIAIRE EN LOKALE BESTUURSNIVEAU..................................................................... 21
4.1 DE GEMEENTEN ..................................................................................................................... 21
4.1.1 ALGEMENE BEVOEGDHEIDSOMSCHRIJVING ................................................................. 21
4.1.2 DE GEMEENTERAAD ...................................................................................................... 21
4.1.3 DE BURGEMEESTER ....................................................................................................... 22
4.1.4 HET COLLEGE VAN BURGERMEESTER EN SCHEPENEN .................................................. 23
1
Staatsrecht
, 4.2 PROVINCIES ........................................................................................................................... 24
4.2.1 ALGEMENE BEVOEGDHEIDSOMSCHRIJVINGEN ............................................................ 24
4.2.2 DE PROVINCIERAAD ....................................................................................................... 24
4.2.3 PROVINCIEGOUVERNEUR .............................................................................................. 25
4.2.4 DE DEPUTATIE................................................................................................................ 25
4.3 INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING .............................................................................. 26
4.4 VERKIEZINGEN: WIST JE DAT.. ............................................................................................... 26
5. DE RECHTSBESCHERMING TEGEN DE OVERHEID .......................................................................... 27
5.1 SAMENSTELLING VAN DE RECHTERLIJKE MACHT.................................................................. 27
5.1.1 VIER SOORTEN HOVEN EN RECHTBANKEN.................................................................... 27
5.1.2 RECHTSGEBIEDEN VAN DE HOVEN EN RECHTBANKEN ................................................. 28
5.1.3 SAMENSTELLING VAN DE HOVEN EN RECHTBANKEN ................................................... 28
5.1.4 HET OPENBAAR MINISTERIE = DE STAANDE MAGISTRATUUR = HET PARKET .............. 28
5.2 BEVOEGDHEDEN VAN DE RECHTERLIJKE MACHT ................................................................. 28
5.2.1 ALGEMENE OMSCHRIJVING .......................................................................................... 28
5.2.2 BEVOEGDHEDEN VAN DE VERSCHILLENDE HOVEN EN RECHTBANKEN ........................ 29
5.3 WERKWIJZE VAN DE RECHTERLIJKE MACHT ......................................................................... 31
5.4 STATUUT VAN DE RECHTERLIJKE MACHT .............................................................................. 32
5.4.1 BENOEMING VOOR HET LEVEN ..................................................................................... 32
5.4.2 ONAFZETBAARHEID EN OVERPLAATSING VAN DE RECHTERS ....................................... 32
5.4.3 STRAFRECHTELIJK STATUUT VAN RECHTERS ................................................................. 32
6. DE RECHTEN EN VRIJHEDEN .......................................................................................................... 33
6.1 INLEIDING .............................................................................................................................. 33
6.2 GELIJKHEID EN NON-DISCRIMINATIE .................................................................................... 33
6.2.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 33
6.2.2 FEITELIJKE ONGELIJKHEID EN RECHTSONGELIJKHEID ................................................... 33
6.2.3 WANNEER IS EEN RECHTSONGELIJKHEID IN STRIJD MET HET GELIJKHEIDSBEGINSEL? 33
6.2.4 BIJ WELKE RECHTSCOLLEGES KAN DE RECHTSONGELIJKHEID AANGEVOCHTEN
WORDEN? ...................................................................................................................................... 33
6.3 RECHTEN TER BESCHERMING VAN DE FYSIEKE PERSOON .................................................... 34
6.3.1 HET RECHT OP LEVEN .................................................................................................... 34
6.3.2 VERBOD VAN FOLTERINGEN, ONMENSELIJKE EN VERNEDERENDE BEHANDELINGEN . 34
6.3.3 DE VRIJHEID VAN PERSOON .......................................................................................... 35
6.4 RECHTEN TER BESCHERMING VAN DE PSYCHISCHE PERSOON ............................................. 35
6.4.1 VRIJHEID VAN MENINGSUITING .................................................................................... 35
6.4.2 VRIJHEID VAN GODSDIENST EN EREDIENST .................................................................. 36
2
Staatsrecht
, 6.4.3 HET RECHT OP PRIVACY ................................................................................................. 36
6.4.4 VRIJHEID VAN VERGADERING........................................................................................ 36
6.4.5 VRIJHEID VAN VERENIGING ........................................................................................... 37
6.5 HET RECHT OP EIGENDOM .................................................................................................... 37
6.6 SOCIAALECONOMISCHE RECHTEN ........................................................................................ 37
6.6.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 37
6.6.2 RECHT OP ONDERWIJS EN VRIJHEID VAN ONDERWIJS ................................................. 37
6.6.3 HET RECHT OP EEN MENSWAARDIG LEVEN .................................................................. 38
6.7 DE RECHTEN VAN HET KIND .................................................................................................. 38
6.7.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 38
6.7.2 RECHTEN DIE KINDEREN BESCHERMEN ........................................................................ 38
6.7.3 RECHTEN DIE KINDEREN VOORZIENINGEN GEVEN ....................................................... 38
6.7.4 RECHTEN DIE KINDEREN INSPRAAK GEVEN .................................................................. 38
6.8 RECHTEN DIE VOORTVLOEIEN UIT BESTUURLIJKE VERNIEUWING ....................................... 38
6.8.1 RECHTEN OP OPENBAARHEID VAN BESTUUR ............................................................... 38
6.8.2 RECHT OP EEN UITDRUKKELIJKE MOTIVERING VAN INDIVIDUELE
BESTUURSHANDELINGEN .............................................................................................................. 39
6.8.3 HET RECHT OM EEN KLACHT IN TE DIENEN BIJ DE OMBUDS ........................................ 39
3
Staatsrecht
, 1. DE BEGINSELEN VAN DE BELGISCHE STAATSINRICHTING
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
• 1815 – 1830: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
o Willem I (der Nederlanden) = staatshoofd
▪ Ontving veel kritiek van politieke stromingen:
• Katholieken: Willem I bemoeide zich te erg met de godsdienst
(benoeming bisschoppen) terwijl hij protestants was
• Liberalen: Willem I zorgde ervoor dat de officiële landstaal Nederlands
was
o = rijke Franstaligen
• 1830: de Belgische Omwenteling
o De Stomme van Portici: opera in Brussel waarin katholieken en liberalen zich in
herkenden
➔ Rellen in Brussel
➔ Revolutie
➔ Onafhankelijkheid van België
• Ontstaan Voorlopig Bewind (= toenmalig voorlopige Belgische regering)
o Nationaal Congres
▪ ≈ voorloper federaal parlement
▪ Grondwet opgesteld
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBESTEL
• Hoofdlijnen staatsstructuur
o Vastgelegd door Nationaal congres
• Juridisch afdwingbaar: iedereen moet de Grondwet naleven
• Grondwet is moeilijk te wijzigen
o strenge procedureregels
1.2.2 BELGIË IS EEN MONARCHIE
• ↔ republiek (verkozen president)
• Monarchie (koning)
• Eerste koning België = Leopold I van Saksen Coburg
o Verstandig gekozen
▪ Frankrijk: getrouwd met kroonprinses
▪ Duitsland: zelf afkomstig
▪ Groot-Brittannië: familie van koningin
• Hedendaagse koning: Filip I van België
• Persoonlijke en grondwettelijk statuut van de koning
o Erfelijkheid
▪ 1991: vrouwelijke opvolging toegestaan
o Absolute onschendbaarheid en absolute onverantwoordelijkheid
• Absolute = geen uitzondering mogelijk
• Strafrecht: geen aanhouding, vervolging, veroordeling voor
midsdrijven
4
Staatsrecht
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË ................................................................................................... 4
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE .................................................................... 4
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBESTEL ..... 4
1.2.2 BELGIË IS EEN MONARCHIE ............................................................................................. 4
1.3 BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT ................................................................................................... 5
1.4 BELGIË IS EEN REPRESENTATIEVE EN PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE ................................... 5
1.5 BELGIË IS EEN FEDERALE STAAT .............................................................................................. 6
1.6 BELGIË IS EEN VERZORGINGSSTAAT ........................................................................................ 7
2. DE ORGANISATIE EN BEVOEGDHEDEN VAN DE FEDERALE STAAT .................................................. 8
2.1 DE WETGEVENDE MACHT ....................................................................................................... 8
2.1.1 DE WETGEVENDE MACHT BESTAAT UIT DRIE TAKKEN ................................................... 8
2.1.2 DE KENMERKEN VAN VERKIEZINGEN .............................................................................. 8
2.1.3 DE SAMENSTELLING VAN DE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS ................... 8
2.1.4 DE SAMENSTELLING VAN DE SENAAT ............................................................................. 9
2.1.5 DE SAMENSTELLING VAN DE WETGEVENDE MACHT .................................................... 11
2.1.6 DE BEVOEGDHEDEN VAN DE WETGEVENDE MACHT .................................................... 11
2.1.7 DE WERKWIJZE VAN DE WETGEVENDE MACHT ............................................................ 14
2.1.8 WERKWIJZE VAN DE WETGEVER ALS GRONDWETGEVENDE MACHT ........................... 14
2.1.9 HET STATUUT VAN PARLEMENTSLEDEN ....................................................................... 14
2.2 DE UITVOERENDE MACHT ..................................................................................................... 14
2.2.1 DE SAMENSTELLING VAN DE UITVOERENDE MACHT.................................................... 14
2.2.2 DE WERKWIJZE VAN DE UITVOERENDE MACHT ........................................................... 17
2.3 DE RECHTELIJKE MACHT ........................................................................................................ 17
3. DE GEMEENSCHAPPEN EN GEWESTEN ......................................................................................... 18
3.1 DRIE GEMEENSCHAPPEN EN DRIE GEWESTEN ...................................................................... 18
3.1.1 GEMEENSCHAPPEN: CULTUUR EN WELZIJN ................................................................. 18
3.1.2 GEWESTEN: ECONOMIE ................................................................................................ 18
3.2 DE ASYMMETRISCHE STRUCTUUR VAN HET FEDERALE BELGIË ............................................ 19
3.3 DE BEVOEGDHEDEN VAN DE GEMEENSCHAPPEN EN GEWESTEN ........................................ 20
4. HET INTERMEDIAIRE EN LOKALE BESTUURSNIVEAU..................................................................... 21
4.1 DE GEMEENTEN ..................................................................................................................... 21
4.1.1 ALGEMENE BEVOEGDHEIDSOMSCHRIJVING ................................................................. 21
4.1.2 DE GEMEENTERAAD ...................................................................................................... 21
4.1.3 DE BURGEMEESTER ....................................................................................................... 22
4.1.4 HET COLLEGE VAN BURGERMEESTER EN SCHEPENEN .................................................. 23
1
Staatsrecht
, 4.2 PROVINCIES ........................................................................................................................... 24
4.2.1 ALGEMENE BEVOEGDHEIDSOMSCHRIJVINGEN ............................................................ 24
4.2.2 DE PROVINCIERAAD ....................................................................................................... 24
4.2.3 PROVINCIEGOUVERNEUR .............................................................................................. 25
4.2.4 DE DEPUTATIE................................................................................................................ 25
4.3 INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING .............................................................................. 26
4.4 VERKIEZINGEN: WIST JE DAT.. ............................................................................................... 26
5. DE RECHTSBESCHERMING TEGEN DE OVERHEID .......................................................................... 27
5.1 SAMENSTELLING VAN DE RECHTERLIJKE MACHT.................................................................. 27
5.1.1 VIER SOORTEN HOVEN EN RECHTBANKEN.................................................................... 27
5.1.2 RECHTSGEBIEDEN VAN DE HOVEN EN RECHTBANKEN ................................................. 28
5.1.3 SAMENSTELLING VAN DE HOVEN EN RECHTBANKEN ................................................... 28
5.1.4 HET OPENBAAR MINISTERIE = DE STAANDE MAGISTRATUUR = HET PARKET .............. 28
5.2 BEVOEGDHEDEN VAN DE RECHTERLIJKE MACHT ................................................................. 28
5.2.1 ALGEMENE OMSCHRIJVING .......................................................................................... 28
5.2.2 BEVOEGDHEDEN VAN DE VERSCHILLENDE HOVEN EN RECHTBANKEN ........................ 29
5.3 WERKWIJZE VAN DE RECHTERLIJKE MACHT ......................................................................... 31
5.4 STATUUT VAN DE RECHTERLIJKE MACHT .............................................................................. 32
5.4.1 BENOEMING VOOR HET LEVEN ..................................................................................... 32
5.4.2 ONAFZETBAARHEID EN OVERPLAATSING VAN DE RECHTERS ....................................... 32
5.4.3 STRAFRECHTELIJK STATUUT VAN RECHTERS ................................................................. 32
6. DE RECHTEN EN VRIJHEDEN .......................................................................................................... 33
6.1 INLEIDING .............................................................................................................................. 33
6.2 GELIJKHEID EN NON-DISCRIMINATIE .................................................................................... 33
6.2.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 33
6.2.2 FEITELIJKE ONGELIJKHEID EN RECHTSONGELIJKHEID ................................................... 33
6.2.3 WANNEER IS EEN RECHTSONGELIJKHEID IN STRIJD MET HET GELIJKHEIDSBEGINSEL? 33
6.2.4 BIJ WELKE RECHTSCOLLEGES KAN DE RECHTSONGELIJKHEID AANGEVOCHTEN
WORDEN? ...................................................................................................................................... 33
6.3 RECHTEN TER BESCHERMING VAN DE FYSIEKE PERSOON .................................................... 34
6.3.1 HET RECHT OP LEVEN .................................................................................................... 34
6.3.2 VERBOD VAN FOLTERINGEN, ONMENSELIJKE EN VERNEDERENDE BEHANDELINGEN . 34
6.3.3 DE VRIJHEID VAN PERSOON .......................................................................................... 35
6.4 RECHTEN TER BESCHERMING VAN DE PSYCHISCHE PERSOON ............................................. 35
6.4.1 VRIJHEID VAN MENINGSUITING .................................................................................... 35
6.4.2 VRIJHEID VAN GODSDIENST EN EREDIENST .................................................................. 36
2
Staatsrecht
, 6.4.3 HET RECHT OP PRIVACY ................................................................................................. 36
6.4.4 VRIJHEID VAN VERGADERING........................................................................................ 36
6.4.5 VRIJHEID VAN VERENIGING ........................................................................................... 37
6.5 HET RECHT OP EIGENDOM .................................................................................................... 37
6.6 SOCIAALECONOMISCHE RECHTEN ........................................................................................ 37
6.6.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 37
6.6.2 RECHT OP ONDERWIJS EN VRIJHEID VAN ONDERWIJS ................................................. 37
6.6.3 HET RECHT OP EEN MENSWAARDIG LEVEN .................................................................. 38
6.7 DE RECHTEN VAN HET KIND .................................................................................................. 38
6.7.1 INLEIDING ...................................................................................................................... 38
6.7.2 RECHTEN DIE KINDEREN BESCHERMEN ........................................................................ 38
6.7.3 RECHTEN DIE KINDEREN VOORZIENINGEN GEVEN ....................................................... 38
6.7.4 RECHTEN DIE KINDEREN INSPRAAK GEVEN .................................................................. 38
6.8 RECHTEN DIE VOORTVLOEIEN UIT BESTUURLIJKE VERNIEUWING ....................................... 38
6.8.1 RECHTEN OP OPENBAARHEID VAN BESTUUR ............................................................... 38
6.8.2 RECHT OP EEN UITDRUKKELIJKE MOTIVERING VAN INDIVIDUELE
BESTUURSHANDELINGEN .............................................................................................................. 39
6.8.3 HET RECHT OM EEN KLACHT IN TE DIENEN BIJ DE OMBUDS ........................................ 39
3
Staatsrecht
, 1. DE BEGINSELEN VAN DE BELGISCHE STAATSINRICHTING
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
• 1815 – 1830: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
o Willem I (der Nederlanden) = staatshoofd
▪ Ontving veel kritiek van politieke stromingen:
• Katholieken: Willem I bemoeide zich te erg met de godsdienst
(benoeming bisschoppen) terwijl hij protestants was
• Liberalen: Willem I zorgde ervoor dat de officiële landstaal Nederlands
was
o = rijke Franstaligen
• 1830: de Belgische Omwenteling
o De Stomme van Portici: opera in Brussel waarin katholieken en liberalen zich in
herkenden
➔ Rellen in Brussel
➔ Revolutie
➔ Onafhankelijkheid van België
• Ontstaan Voorlopig Bewind (= toenmalig voorlopige Belgische regering)
o Nationaal Congres
▪ ≈ voorloper federaal parlement
▪ Grondwet opgesteld
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBESTEL
• Hoofdlijnen staatsstructuur
o Vastgelegd door Nationaal congres
• Juridisch afdwingbaar: iedereen moet de Grondwet naleven
• Grondwet is moeilijk te wijzigen
o strenge procedureregels
1.2.2 BELGIË IS EEN MONARCHIE
• ↔ republiek (verkozen president)
• Monarchie (koning)
• Eerste koning België = Leopold I van Saksen Coburg
o Verstandig gekozen
▪ Frankrijk: getrouwd met kroonprinses
▪ Duitsland: zelf afkomstig
▪ Groot-Brittannië: familie van koningin
• Hedendaagse koning: Filip I van België
• Persoonlijke en grondwettelijk statuut van de koning
o Erfelijkheid
▪ 1991: vrouwelijke opvolging toegestaan
o Absolute onschendbaarheid en absolute onverantwoordelijkheid
• Absolute = geen uitzondering mogelijk
• Strafrecht: geen aanhouding, vervolging, veroordeling voor
midsdrijven
4
Staatsrecht
